Eenproductieproces is eenproces met als einddoel het maken van eenproduct. De term kan betrekking hebben op diverse vakgebieden, zoals deindustriële enagrarische productie of de productie vandiensten.
Het omvat een reeks van gebeurtenissen, geordend in detijd, waarbij een ingangsproduct wordt omgezet in een gewenst uitgangsproduct. In het geval van technische productiesystemen behoren de keuze van de gebeurtenissen en ook de ordening van de gebeurtenissen tot decompetentie van de mens. Voor natuurlijke productiesystemen (zoals die van appelen, melk en eieren) is het allemaal al geregeld en is er slechts in geringe mate beïnvloeding van de mens mogelijk.
Als er stuk voor stuk wordt geproduceerd is er sprake vanstuksproductie: bijvoorbeeld bouwwerken als bruggen, wegen, kerken, kunstwerken, ambachtsproducten, en de meeste producten die opbestelling worden gemaakt, zoals eenbelastingadvies, of eentrouwjurk. De kenmerken van stuksproductie zijn een hoge kostprijs en unieke specificaties. Stuksproductie kan arbeidsintensief zijn. Men spreekt in dit geval ook wel over projectgestuurd werken. Elkproject heeft een eigenplanning.
Het gaat hier om producten die in serie worden gemaakt: in een keer 10, of 50 of 10.000. Voorbeelden zijn boten, huizen, auto's, maaltijden in eengaarkeuken. Daar kunnen vaak duurdere machines voor worden ingezet die uiteindelijk door hun grotere aantallen efficiënter kunnen draaien. Daardoor daalt dekostprijs, maar is er weinig ruimte voor klantspecifieke wensen. Doormass customization (het verwerken van klantspecifieke behoeften op grote schaal) wordt het langzamerhand steeds beter mogelijk om bij in serie geproduceerde producten toch aan klantspecifieke wensen tegemoet te komen. De kostprijs is bij serieproductie meestal laag, en het productieproces is meestal niet erg arbeidsintensief. Serieproductie stopt zo nu en dan en dan wordt er op dezelfde machines een andere serie gemaakt. Daarbij is er sprake van instel-, omstel- en schoonmaakwerkzaamheden.
Een productieproces dat vrijwel nooit stopt noemt men continue productie offlowproductie. Vaak loopt het proces ook 7 dagen per week en 24 uur per dag. Hierbij gaat het altijd ombulkproducten, zoals in depetrochemische industrie enhoogovens, maar ook aan suiker, of de verwerking van melk. Grote volumes spelen hierbij een rol, en fabrieken draaien meestal continu door. Vaak zijn fabrieken ook geheel toegespitst op het maken van een enkel product. Na een initiële hoge investering in een fabriek zijn daarna de arbeidskosten en operatiekosten laag. De kostprijs wordt door dit productieproces erg laag. Dat wil zeggen dat devariabele kosten per stuk laag zijn, maar voor het terugverdienen van devaste kosten is het nodig dat een groot deel van de capaciteit benut wordt.
Een mengvorm tussen serieproductie en continue productie ismassaproductie. Men noemt dit ook wel groepsgewijs of autonoom werken. Dat is te vergelijken met een fabriek in de fabriek. Kleine groepen medewerkers zijn zelf verantwoordelijk voor de vervaardiging van een gedeelte of een geheel product. Zij werken dan aan vergelijkbare producten met daarop afgestemde hulpmiddelen.
De productie vandigitale producten wijkt af van die van fysieke producten:
Bij de inrichting van het productieproces voordiensten zal rekening moeten worden gehouden met dekenmerken van diensten, zoals de snelle vergankelijkheid ervan en de heterogeniteit. Het productieproces zal gericht zijn op:
Elk natuurlijk of kunstmatig productieproces is als volgt te beschrijven:Informatie (3) in de vorm van procesinstructies en of voorbeelden, transformeren (6) gespecificeerde (1) grondstoffen (9) met behulp van energie (7) tot gespecificeerde (2) producten (10). Bij het productieproces komt afval (8) vrij. Externe informatie (5) en (4) en of een onderbreking van de materiaalstroom is er de oorzaak van dat het transformatieproces (6) start of stopt. Men noemt dit model ook wel de grondvorm van een organisatie.
Er zijn verschillende theorieën en of methoden die beschrijven hoe het gehele productieproces of delen ervan geoptimaliseerd kunnen worden. Enkele voorbeelden hiervan zijn:
