Separatisme ofsecessionisme is het streven naar een (formele) terugtrekking uit een bestaande organisatie of staat, en het oprichten van een eigen organisatie of staat. Een organisatie of meerdere organisaties die samen separatisme nastreven worden wel eenafscheidingsbeweging genoemd.
In de praktijk wordt de term 'separatisme' vooral gebruikt om staatkundige afscheidingsbewegingen aan te duiden. Dit hoeft niet altijd op nationaal niveau te zijn, maar kan bijvoorbeeld gebeuren op deelstaat-niveau, zoals het streven van het noordelijke, landelijke deel van destaat New York van deVerenigde Staten om zich af te scheiden van deagglomeratie New York. Een van de recentste voorbeelden is de afsplitsing van het kantonJura vanBern inZwitserland in 1978. Maar vaker gaat het over een secessie op nationaal niveau, zoals het streven vanQuebec om zich af te scheiden vanCanada.
Soms is separatisme geen doel op zichzelf, maar een onderdeel van eenpan-nationalisme, waarbij een land zich, zodra het zich daadwerkelijk heeft afgescheiden, bij een ander land wil aansluiten. Dit was het geval tijdens deBelgische Revolutie, waarin hetVoorlopig Bewind het oorspronkelijke doel had om deZuidelijke Nederlanden (België) van hetVerenigd Koninkrijk der Nederlanden af te scheiden, om daarna meteen op te gaan inFrankrijk.Deutschösterreich probeerde zich in1918 af te scheiden vanOostenrijk-Hongarije, om vervolgens aan te sluiten bijDuitsland, maar dat mislukte. Echter zou in1938 deAnschluss hier toch voor zorgen.In deServische Republiek inBosnië-Herzegovina wil men zich afscheiden, om daarna meteen op te gaan inServië. Binnen deVlaamse Beweging bestaat er een stroming, die meteen na deVlaamse onafhankelijkheid zich wil herenigen metNederland (Grootneerlandisme).
Ook kan separatisme slaan op het zich afscheiden van een organisatie (staten kunnen in die zin ook als organisaties beschouwd worden), bijvoorbeeld een religieuze groepering. Zo was hetLutheranisme een secessie uit deRooms-Katholieke Kerk.
Vaak wordt er een probleem gemaakt rond de formalisering van deze afscheiding. Zo isTaiwan in de praktijk afgescheiden vanChina, maar deze secessie is nooit geformaliseerd. China heeft verklaardTaiwan de oorlog te verklaren indien ze dit wel doet. Een formalisatie op zich is niet voldoende om tot een werkelijke afscheiding te komen. Zo verklaardeUmberto Bossi van deLega Nord het noordelijke deel vanItalië,Padania, officieel onafhankelijk. Bossi bezat echter niet het gezag om deze formele secessie ook in de praktijk door te zetten.
De motieven van separatisme kunnen erg verschillend zijn. Vaak gaat het om bevrijdingsseparatisme van een bezettende mogendheid, zoals deZwitsers van hetOostenrijk van deHabsburgers. Andere kunnen vanvolksnationalistische signatuur zijn, bijvoorbeeldQuebec. Een derde mogelijkheid is een separatisme omwille van economisch-politieke redenen, zoals bij deConfederate States of America. HetVlaams-nationalisme valt zowel binnen de tweede als de derde categorie.
Arabische Federatie:Irak enJordanië
Confederatie van Peru en Bolivia:Bolivia enPeru
Democratische Volksrepubliek Ethiopië:Eritrea enEthiopië
Dominion Pakistan:Bangladesh enPakistan
Groot-Colombia:Ecuador,Republiek Nieuw-Granada enVenezuela
Koninkrijk Denemarken: Denemarken enIJsland. Onafhankelijkheidsverklaring in 1944
Indonesië:Indonesië enOost-Timor
Joegoslavië:Bosnië en Herzegovina,Kroatië,Noord-Macedonië,Servië en Montenegro enSlovenië
Maleisië:Maleisië enSingapore
Mali-federatie:Mali enSenegal
Senegambia:Senegal enGambia
Servië en Montenegro:Kosovo,Montenegro enServië
Sovjet-Unie:Armenië,Azerbeidzjan,Estland,Georgië,Kazachstan,Kirgizië,Letland,Litouwen,Moldavië,Oekraïne,Oezbekistan,Rusland,Tadzjikistan,Turkmenistan,Wit-Rusland
Tsjecho-Slowakije:Tsjechië enSlowakije
Verenigde Arabische Republiek:Egypte enSyrië
Verenigde Staten van Centraal-Amerika:Costa Rica,El Salvador,Guatemala,Honduras enNicaragua
Verenigd Koninkrijk der Nederlanden:België enNederland
Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland:Ierland enVerenigd Koninkrijk- Zweden:Zweden enNoorwegen
België:Vlaanderen enWallonië
Canada:Québec
China:Binnen-Mongolië,Taiwan,Tibet enOost-Turkestan
Denemarken:Faeröer enGroenland
Ethiopië:Ogaden enOromia
Frankrijk:Bretagne,Corsica,Elzas,Frans-Baskenland,Frans-Catalonië,Frans-Guyana,Franse Antillen enSavoye
Finland:Fins-Lapland
Georgië:Abchazië enZuid-Ossetië
India:Andamanen en Nicobaren,Assam,Kasjmir,Khalistan,Laccadiven enSikkim
Indonesië:Zuid-Molukken enWest-Papoea
Irak:Iraaks-Koerdistan
Iran:Iraans-Azerbeidzjan enIraans-Koerdistan
Israël:Palestina
Italië:Padania,Mezzogiorno,Sardinië,Sicilië enZuid-Tirol
Mali:Azawad
Marokko:Westelijke Sahara
Moldavië:Transnistrië
Nigeria:Republiek Biafra
Noorwegen:Noors-Lapland
Oekraïne:Republiek van de Krim
Rusland:Adygea,Dagestan,Ingoesjetië,Kabardië-Balkarië,Kalmukkië,Karatsjaj-Tsjerkessië,Karelië,Noord-Ossetië,Siberië,Tatarije,Toeva enTsjetsjenië
Somalië:Galmudug,Jubaland,Puntland,Somaliland enZuidwest-Somalië
Spanje:Baskenland,Canarische Eilanden,Catalonië enGalicië
Sri Lanka:Tamils
Syrië:Syrisch-Koerdistan
Turkije:Hatay,Turks-Koerdistan
Verenigd Koninkrijk:Noord-Ierland,Schotland
Verenigde Staten:Alaska,Hawaï,Cascadië enPuerto Rico
Zweden:Zweeds-Lapland
Baskenland
Oblast Donetsk
Noord-Ierland
Padanië
Quebec
Schotland
Sri Lanka
Vlaanderen
Wallonië
Zuid-Molukken
- Front voor de Soevereiniteit van de Molukken (FKM)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
