Deschwarzschildradius of -straal (genoemd naarKarl Schwarzschild, die het effect in1916 bedacht heeft) is de grensradius of -straal van een rond object (meestal eenzwart gat) vanaf waar deontsnappingssnelheid gelijkstaat aan de snelheid van het licht. Deze grens is eenwaarnemingshorizon, aangezien de buitenstaander geen informatie meer kan verwerven over wat er zich afspeelt binnen deze grens. Als een object eenmaal voorbij de waarnemingshorizon gaat, kan het niet meer ontsnappen aan het zwaartekrachtsveld dat eraan ten grondslag ligt.
De schwarzschildradius is recht evenredig aan demassa van het object. De meeste hemellichamen hebben een schwarzschildradius die vele malen kleiner is dan de straal van het object: zo is die van dezon 3 km en die van deaarde 9 mm. Binnen in deze objecten bevindt zich natuurlijk geen waarnemingshorizon: de zwaartekracht die een lichaam in het binnenste van een bolvormig hemellichaam ondervindt is gelijk aan die van de deelbol van het hemellichaam dat zich 'onder' het object bevindt (bijvoorbeeld voor een object in een grot in de aarde neemt de waargenomen zwaartekracht dus met de diepte continu af om in het middelpunt van de aarde nul te bedragen - het voorwerp wordt dan aan alle kanten even hard aangetrokken). Zou men het hemellichaam echter zover kunnen samenpersen dat al zijn massa binnen zijn schwarzschildstraal valt, dan heeft het lichaam wel een waarnemingshorizon.
Is de schwarzschildradius groter dan de straal van het object, dan spreken we van eenzwart gat.
De formule voor de schwarzschildstraal kan worden afgeleid aan de hand van de formule voor deontsnappingssnelheid (vontsnapping) Daarvoor geldt immers:
Aangezien derelativiteitstheorie stelt dat een voorwerp nooit sneller dan het licht kan reizen, geldt dat de maximale ontsnappingssnelheid gelijk is aan de lichtsnelheid. Voorvontsnapping kan dusc worden ingevuld. Vervolgens kan het geheel als volgt worden omgeschreven:
Hierin is:
De berekening kan minder complex worden gemaakt door de gravitatieconstante met de lichtsnelheid tot één constante samen te nemen. Deze nieuwe constante wordt gegeven door
Dit betekent dat de vergelijking herschreven kan worden tot:
Uit de formule volgt dat de gemiddeldedichtheid van hetlichaam binnen de schwarzschildstraal kleiner wordt, naarmate de massa groter wordt. Dit kan zelfs resulteren in een dichtheid kleiner dan die vanwater. Tevens wordt devalversnelling op gelijke afstand van het lichaam kleiner bij toename van de massa, evenals degetijdewerking (gradiënt van hetzwaartekrachtsveld) en de sterkte van despaghettificatie.
