Het eiland Sardinië ligt pal ten zuiden van het eilandCorsica (gescheiden ervan door deStraat van Bonifacio), ten westen van deLaars van Italië, en ten noorden vanTunesië. Met 24.090 km² is het naSicilië het grootste eiland in deMiddellandse Zee. Het heeft ongeveer 1,56 miljoen inwoners. De hoofdstad van Sardinië isCagliari, dat in het zuiden van het eiland ligt. Andere belangrijke plaatsen op het eiland zijnSassari,Nuoro,Olbia enOristano. De belangrijkste havens zijn Porto Torres, Olbia, Golfo Aranci, Arbatax,Porto Foxi en Cagliari. Sardinië is eenautonome regio binnen de Italiaanse Republiek.
Het eiland wordt omringd door een grote reeks van rotsige eilandjes, deels bewoond, soms in gebruik door (kleine) veeboeren die 's avonds weer huiswaarts keren. Ontelbaar zijn de kleine zanderige baaitjes, omringd door vele kliffen, waar het zeewater een specifieke kleur heeft. DeGrotta di Nettuno is een bezienswaardigheid. De hoogste top op het eiland, eengranietbult in het midden (Punta La Marmora), reikt tot 1834 meter hoogte.
Spiaggia di Portixeddu (Fluminimaggiore-Buggerru)
Het eiland heeft eensubtropisch,mediterraan klimaat. De zomers kunnen zeer warm worden en de winters zijn doorgaans mild. Sneeuw komt frequent voor in de bergen. De kustgebieden blijven doorgaans van sneeuw gevrijwaard. Daarnaast staat het eiland onder invloed van de wind; demaestrale (ook bekend als mistral),sirocco, libeccio en levante. Karakteristiek is, net als opCorsica, de begroeiing metmaquis,een ruig, kruidachtig struikgewas.
Prehistorische stammen hebben indrukwekkende monumenten nagelaten zoals deDomus de Janas (uit de neolithische tijd) en de duizendenNuraghi die hier verspreid staan, opgebouwd uit losse stenen en gebruikt als torens of hele burchten. Later kwamen deFeniciërs en de Carthagers (500 v. Chr.). Daarna deRomeinen, deVandalen, deByzantijnen en in de 11e eeuw de Saracenen (zie: Geschiedenis, hieronder). Mede hierdoor bevat het eiland een smeltkroes van volkeren en culturen. De vele kerken en basilieken zijn bijzonder fraai in een schilderachtig landschapsdecor.
In het Sardisch heet Sardinië Sardegna, Sardinna of Sardinnia.DeFeniciërs noemden het eiland "Sharden" (van SRDN in het Fenicisch) en de Grieken noemden het "Ichnoussa" of ook wel "Sandalion" vanwege de vorm ervan, die aan een voetafdruk doet denken.
De formele en officiële naam van Sardinië is "Sardinië Autonome Regio" (Regione Autonoma della Sardegna in het Italiaans enRegione Autònoma de Sardigna in het Sardisch).
NaastItaliaans spreekt een deel van de bevolking van het eiland onder andereSardijns (ook Sardisch genoemd) enCatalaans (inAlghero). In het uiterste noorden een dialect verwant aan hetCorsicaans. In juni 2018 stemde het regionale parlement van Sardinië in met een officieel statuut voor het Sardijns en een erkenning voor het Catalaans in Alghero. In juli volgde een regeling die onderwijs in deze talen mogelijk maakt.
Sardijns is een van de meest archaïscheRomaanse talen, afkomstig uit hetLatijn. De taal bevat elementen uit andere talen, waaronderFenicisch enEtruskisch en invloeden uit het Midden-Oosten en Zuidwest-Azië. Het Sardisch is met uitsterven bedreigd. Slechts 13 procent van de kinderen spreekt nog Sardisch.
De officiële taal isItaliaans, maar Sardisch wordt gesproken en traditioneel gebruikt in zang en muziek. Ook op literair gebied wordt de taal steeds vaker gebruikt, hoewel er geen officiële spelling is afgesproken. De regionale Sardijnse overheid heeft het Sardisch goedgekeurd voor gebruik in officiële documenten.
Sardinië kan grofweg in drieën worden gedeeld wat betreft de gesproken dialecten op het eiland. In het noorden spreekt men hetLogudorees, in Midden-Sardinië spreekt men hetNuorees en in het zuiden spreekt men hetCampidanees. Deze laatste variant wordt door verreweg de meeste Sardijnen gesproken. Ook zijn er enkele Sardijnse dialecten die slechts door een beperkte groep wordt gesproken. Zo spreekt men in het noordelijke puntje Gallura hetGallurees, dat sterke verwantschap vertoont met het Corsicaans dat in het zuiden van het Franse eiland wordt gesproken. In de stadAlghero aan de noordwestkust spreekt men hetAlgherees, dat een vorm van hetCatalaans is; Alghero is namelijk door een groep Catalaanse vissers gesticht. Op het zuidwestelijk gelegen eilandje San Pietro en op het eiland Sant Antioco, spreekt men een soortGenuees: op dat eiland vestigde zich een groep tonijnvissers uitLiguria (streek rondGenua) die waren verdreven van het voor de Tunesische kust gelegen eilandjeTabarka.
De lange mijnbouwgeschiedenis van Sardinië begon waarschijnlijk rond het 6e millennium voor Christus met de winning van obsidiaan op de helling vanMonte Arci in het centraal-oostelijke deel van het eiland. Monte Arci was een van de belangrijkste mediterrane centra voor de winning en bewerking van dit vulkanisch glas. Er werden ongeveer 160 vaste of tijdelijke nederzettingen gevonden van waaruit obsidiaan later werd geëxporteerd naar Zuid-Frankrijk en Noord-Italië.Obsidiaan werd gebruikt voor speerpunten en snijwerktuigen. Ook nu nog kan het vulkanische glas gevonden worden op de berghellingen.
ZieNuraghecultuur voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
De prehistorische tijd in Sardinië wordt gekenmerkt door de typische bouwwerken in natuursteen dieNuraghi genoemd worden. Er zijn ongeveer 7000 van deze constructies in meer of minder complexe structuren. Het bekendste complex is welSu Nuraxi di Barumini in de provincie vanCagliari. De Nuraghi werden gebouwd in de periode van ca. 1800 tot 250 voor Chr. Het hoogtepunt van de cultuur, die samenviel met de Bronstijd, lag tussen 1200 en 900 voor Chr. De bevolking deed aan landbouw en veeteelt, mijnbouw en produceerdebrons.
Er waren heilige plaatsen (met name waterputten) en graven (Dolmen). Men weet dat de bevolking al contact had met deMyceners. Er is zelfs verondersteld dat de architectuur van de Myceners afgeleid was, maar dat is niet direct bewezen.[1][2]
Sardinië onderhield in deze periode nauwe contacten metCyprus. Bronzen spiegels en drievoeten uit Cyprus werden eerst ingevoerd en daarna geïmiteerd. Sommige bronzen beeldjes die gegoten werden volgens deverlorenwastechniek, dateren van voor het jaar 900 v. Chr.
Aan het begin van de achtste eeuw voor Christus stichtten deFeniciërs een aantal steden op Sardinië: Tharros, Bithia, Sulcis, Nora en Karalis (Cagliari). De Feniciërs kwamen oorspronkelijk uit deLevant. Zij dreven handel in het Middellandse zeegebied. Ze richtten in het hele gebied steunpunten op. Sardinië nam een speciale plaats in wegens de ligging ten opzichte vanCarthago,Spanje, deRhônedelta en het gebied van deEtrusken. Verder was al in die tijd de mijnstreek rondIglesias belangrijk voor de winning van metalen zink en lood. De steden lagen op strategische punten, vaak schiereilanden of eilanden voor de kust, die makkelijk verdedigbaar waren en natuurlijke havens vormden. Na de Feniciërs namen dePuniërs (uit de oorspronkelijk Fenicische kolonie Carthago) in dat deel van de Middellandse zee de macht over. Dit was rond 550 voor Christus. De Puniërs (een verbastering door deRomeinen van het woord voor Feniciërs uit hetGrieks, Phoinike) breidden hun invloed uit tot bijna geheel Sardinië. Daarna namen de Romeinen Sardinië over in 238 voor Christus. De Romeinen hadden daarvoor wel een oorlog uitgevochten met Carthago, deEerste Punische Oorlog. Een jaar na het einde van de oorlog brak er een opstand uit onder de Carthaagsehuurlingen. Ze zorgden ervoor dat de Romeinen op vreedzame wijze het eiland konden bezetten. Toen ze Sardinië in handen kregen, kregen ze een redelijk ontwikkelde stedelijke cultuur eninfrastructuur in handen. Voor de Romeinen was Sardinië samen metSicilië enEtrurië de graanschuur voor de stad Rome totdat zeEgypte veroverden. De Punische cultuur bleef vrij sterk op Sardinië, ook onder het Romeinse bestuur. Tharros, Nora, Bithia, Antas en Monte Sirai zijn nu archeologische plaatsen waar de antieke architectuur en stadsplanning nog goed te zien is terwijl Karalis is uitgegroeid tot de huidige hoofdstad van Sardinië, Cagliari.
Na de val van hetWest-Romeinse Rijk na deGrote Volksverhuizing werd Sardinië onderworpen aan verschillende overheersingen. Vanaf 456 na Christus bezetten deGermaanseVandalen het eiland vanuit Noord-Afrika, waarna deByzantijnen het ongeveer 80 jaar later "bevrijdden". Vanaf 711 vielen deArabieren regelmatig het eiland aan. Om die reden werd in de negende eeuw na ChristusTharros verlaten, na meer dan 1800 jaar bewoning, en het huidigeOristano gebouwd.
In het begin van de 11e eeuw deden moslims uit deTaifa Dénia een poging om het eiland te veroveren. In de strijd tegen de Arabieren werd de hulp ingeroepen van de maritieme republiekenPisa enGenua. De enige verslagen van die oorlog zijn afkomstig uit Pisan en Genoese kronieken. De christenen wonnen, maar daarna werd Sardinië verdeeld in viergiudicati: Cagliari (Calari), Arborea (Arbaree), Gallura, Torres of Logudoro, die werden bestuurd door rechters. Een van de markantste figuren uit de late Middeleeuwen wasEleanora van Arborea, de vrouw die de grondslag legde voor een wetsbestel dat tot 1827 geldig bleef, deCarta de Logu.
In dezelfde periode nam de invloed van deKroon van Aragón toe totdat de Aragonezen in 1324 na deslag bij Lucocisterna, in een coalitie metValencianen en koningSanç van Majorca Sardinië inlijfden. Uit deze tijd stammen de zogenaamde Aragonese torens die langs de kust werden gebouwd ter bescherming van het eiland tegen de Arabieren. Op de plaatsen van de oude Fenicische steden, die op strategische punten liggen, kan men deze torens nog terugvinden, vaak gebouwd met de stenen van de oude bouwwerken. Een mooi voorbeeld van dit hergebruik is nog terug te vinden in de kerk vanSanta Giusta bij Oristano waar men de Fenicische stad Othoca heeft teruggevonden.
De Catalaans-Aragonese cultuur was zo sterk dat nu nog rond Alghero hetCatalaans als officiële taal erkend is.
Van 1718 tot 1861 (deRisorgimento) vormde Sardinië metPiëmont hetKoninkrijk Sardinië. De ontwikkeling van de infrastructuur verliep langzaam. OnderKarel Felix werd de belangrijkste verkeersader van noord naar zuid aangelegd, deStrada Statale die nu nog zijn naam draagt. In 1883 reden de eerste treinen tussen Cagliari en Sassari, de belangrijkste steden van Sardinië. OnderMussolini werden de moerassen bij Oristano drooggelegd en werd de grondslag gelegd voor de meest succesvolle landbouwgemeenschap op Sardinië, Arborea. Ook stichtte MussoliniCarbonia, zo genoemd vanwege de rijkesteenkoolmijnen in dit gebied.In de tijd na deTweede Wereldoorlog nam het belang van de steenkool af en die van de toeristische sector toe. Pogingen om meer werkgelegenheid te scheppen zijn vaak mislukt doordat de goedkope arbeid de hoge transportkosten niet voldoende kon compenseren.
Sinds 1948 is Sardinië een autonome regio. Met name het noordelijke deel van Sardinië (La Maddalena,Costa Smeralda), en het gebied rond Cagliari is toeristisch flink ontwikkeld.
In dejaren-1970 enjaren-1980 streefde een deel van de bevolking naar de onafhankelijkheid van Sardinië, eventueel samen met het Franse eilandCorsica. De meesten deden dit vreedzaam, maar een militante minderheid richtte de Nationaal Anarchistische Insurrectionistische Organisatie op en pleegde bomaanslagen, sabotage en ontvoeringen. Ten slotte werden de leiders opgepakt en tot lange gevangenisstraffen veroordeeld, zoals Francisco Porcu die levenslang kreeg.
Op het eiland zijn anno 2015 meerdere politieke bewegingen actief die streven naar onafhankelijkheid van Italië. Een ervan stelt zelfs een staatsvorm voor waarin Sardinië een overzeeskanton zou worden vanZwitserland:Canton Marittimo.[3]
Een hoofdspoornet opnormaalspoor wordt uitgebaat door de Nationale Italiaanse spoorwegmaatschappijTrenitalia. Dit net bestaat uit een noord-zuidverbinding met twee zijtakken.
Eenbuurtspoorwegnet opsmalspoor (950 mm) wordt uitgebaat door de FdS (Ferrovie della Sardegna). Veel van deze smalspoorlijnen worden enkel bereden door toeristische treinen, deTrenino Verde.
Festo di Sant'Efisio: Jaarlijks van 1 tot 4 mei wordt het beeld van de H. Efisius in processie over het eiland gedragen om te herdenken, dat hij in 1652 het eiland heeft gered van de pest. In de kleurrijke optocht draagt elke stad of dorp de eigen historische dracht. Koetsen en wagens worden getrokken door paarden en ossen, alles op de tonen van delauneddas, de Sardijnse fluit.
.svg)
.svg)
