EenSPECT-scan is een 3-dimensionale non-invasievediagnostische techniek waarbij gebruik wordt gemaakt vanradioactief gelabelde stoffen. SPECT is de afkorting vanSingle Photon Emission Computed Tomography (computertomografie met behulp van uitstraling van enkelvoudige fotonen). Emission slaat op het feit dat de straling uit de patient komt, en niet van buitenaf wordt toegediend, zoals bij deklassieke radiologische toepassingen.
Door een specifieke stof te kiezen die zich selectief in bepaalde weefsels of organen ophoopt kan een afbeelding worden verkregen van de verdeling van de radioactieve isotoop in een specifiek lichaamsdeel. Dit kan dan positief of negatief worden gediagnosticeerd. Tevens kan uit de uitgebreidheid van de afwijkingen een inschatting worden gemaakt van de plaats en de ernst van de afwijking. Door een orgaan-specifieke stof te gebruiken wordt de totale stralingsbelasting voor de patient beperkt gehouden.
Een specifieke molecule, afhankelijk van het orgaan dat moet worden onderzocht, wordt gemerkt met een radioactiefisotoop en wordt in het lichaam geïnjecteerd en verzamelt zich vooral in een bepaald orgaan, bijvoorbeeld lever, hart, hersenen, botweefsel, of schildklier. Dan wordt eenfotondetector boven en/of rond het orgaan gebracht die de gammastraling opvangt die ontstaat bij het verval van een kern van de isotoop.
De detector bestaat uit een grootscintillerendkristal (bijvoorbeeld vannatriumjodide) waarin een lichtflitsje ontstaat als het geraakt wordt door eengammakwantum. De plaats van dit lichtflitsje in het kristal kan door een rij horizontale en verticalefotodetectors langs het kristal nauwkeurig worden vastgelegd.
Voor het detectiekristal bevindt zich eencollimator, een dikkeloden plaat waarin een groot aantal kanaaltjes zijn geboord, zodat een gammaquant die schuin vliegt door het lood wordt opgevangen waardoor enkel fotonen die loodrecht op het oppervlak van het kristal aankomen, zullen worden gedetecteerd.
Het resultaat is dat in het detectiekristal enkel gammaquanten zullen worden gedetecteerd die uit het deel van de patiënt afkomstig zijn dat loodrecht onder die plaats op de detector ligt. Van welke diepte in het lichaam van de patiënt het gammafoton afkomstig is kan niet direct worden gemeten. Er ontstaat dus een 2-dimensionale foto van de patiënt, waarbij die orgaandelen die radioactief stralen worden afgebeeld tegen een minder actieve achtergrond.
Door nu met de detector een hele of halve cirkel om de patiënt heen te maken en de zo verkregen serie 2-dimensionale plaatjes in een computer te recombineren (bijvoorbeeld met eenterugprojectie-algoritme) kan een 3-dimensionale afbeelding worden verkregen met eenresolutie van 0,5 a 1 cm wat niet erg nauwkeurig is vergeleken met andere technieken zoalsCT-scan,MRI-scan ofPET-scan. De meeste tomografen gebruiken meerdere camera's voor het comfort van de patient (verminderen van de opnametijd), of de verhoging van de resolutie.
Het belang van SPECT ligt dan ook vooral in het feit dat het mogelijk is specifieke isotopen en verbindingen te gebruiken die selectief in bepaalde afwijkingen (al of niet) worden opgenomen die op andere wijze niet zichtbaar zijn te maken. Ook laat SPECT het functioneren (fysiologie) van organen zien, terwijl CT en MRI vooral gericht zijn op het in beeld brengen van de fysiekeanatomie.
Voor SPECT geschikte isotopen hebben typisch eenhalveringstijd van enige uren tot dagen. Isotopen vantechnetium (99m) enthallium worden vaak gebruikt. Bij langere halfwaardetijden wordt de stralingsbelasting voor de patiënt en zijn omgeving te groot; bij kortere kan de benodigde verbinding niet snel genoeg worden gemaakt en niet lang genoeg worden bewaard.
Een klinisch belangrijke toepassing is de SPECT-scanmyocardscintigrafie van hethart om gebieden met verminderde doorbloeding te ontdekken, wat in twijfelgevallen weleens de doorslag geeft bij patiënten metangina pectoris, bij wie geaarzeld wordt of de klachten wel cardiaal zijn (van het hart af komen). Andere toepassingen zijn het diagnosticeren vanlevercirrose,hersentromboses,hersenbloedingen, ofalzheimer (afwezigheid of verminderde fysiologie met zwarte vlekken op de beeldvorming als gevolg), of het detecteren vantumoren ofuitzaaiingen (borst- of botkanker, met verhoogde ongewone fysiologische activiteit).