DeRuyschstraat is een straat inAmsterdam-Oost. De straat verbindt deCeintuurbaan met het bij hetOosterpark gelegen's-Gravesandeplein. De straat begint bij deWeesperzijde aan deAmstel, waar ze via deNieuwe Amstelbrug met stadsdeelZuid is verbonden. De Ruyschstraat wordt gekruist door twee van de belangrijkste verkeersaders van Amsterdam, deWibautstraat, voor autoverkeer en de Weesperzijde, voor fietsverkeer.
De straat is vernoemd naar de vermaarde Nederlandseanatoom,dierkundige enbotanicusFrederik Ruysch (1638-1731). De eerdere naam is3e Boerhaavestraat.[1]
Bekend uit de Ruyschstraat zijn Hartog's Volkoren Bakkerij, een bakkerij die sinds 1896 louter volkorenbrood bakt, en Café de Draver, thuisbasis van het vermaardeKleurrijk Elftal waarvan 15 leden omkwamen bij deSLM-ramp in1989. Aan het einde van de straat, bij het 's-Gravesandeplein en Oosterpark, is de ingang Spoedeisende Hulp van hetOnze Lieve Vrouwe Gasthuis. Tot 2015 was daartegenover een politiebureau gevestigd.[2][3]
Het stuk tussen Weesperzijde en Wibautstraat wordt gekenmerkt door statige herenhuizen zoals deSpiegelpanden aan Ruyschstraat 3-9 en 4-10, twee blokken met elk vier woonhuizen uit 1884 ontworpen door en gebouwd onder leiding van de beroemde bouwmeester A.L. van Gendt, die onder meer ook hetConcertgebouw, deStadsschouwburg en de om de hoekDe Ysbreeker bouwde. Dit gedeelte is gerestaureerd nadat gemeenteplannen voor sloop en nieuwbouw in de jaren negentig van de vorige eeuw zijn tegengehouden door geëngageerde particuliere eigenaren en bewoners.Als alternatief werd een overleg- en werkgroep opgericht waar eigenaren, huurders, bewoners en ambtenaren samen een nieuw beleid voor de panden en voor de buurt uitstippelden: behoud en herstel. Deze manier van werken geldt nu als voorbeeldproject in de aanpak van stadsvernieuwing.[4] Het betekende een keerpunt in gemeentelijk beleid dat tot dan toe sloop en nieuwbouw als prioriteit had.
De gevolgen van het oude beleid zijn te zien in het tweede stuk van de straat, tussen Wibautstraat en 's-Gravesandeplein. Hier staan kleinere panden en nieuwbouw. Veel 19e-eeuwse panden werden in de jaren zeventig bij de aanleg van deOostlijn onder de Wibautstraat gesloopt, of in de jaren tachtig en negentig wegens achterstallig onderhoud afgebroken. De overgebleven panden met appartementen zijn in de periode 2002-2008 grondig gerenoveerd.
De in zijn tijd internationaal befaamde innovatieve medicusJohann Georg Mezger (1838-1909), die beroemdheden als de Duitse kanselierBismarck enkeizerin Elisabeth van Oostenrijk in zijn praktijk in hetAmstel Hotel behandelde, betrok in de 1870er jaren het hoekpand Ruyschstraat nummer 1, later huurde het hotel voor zijn patienten drie panden op de Weesperzijde, naast zijn woning.[5]
Voor deTweede Wereldoorlog hadden Ruyschstraat en Weesperzijde de bijnaam "gouden rand van de Joodse buurt". Verreweg het grootste deel van de Ruyschstraat werd door Joden bewoond. Het merendeel van hen (meer dan 1000 personen) is uit de straat afgevoerd naar concentratiekampen en daar door de Nazi's vermoord.[6]
In mei 2010 was de Ruyschstraat onderdeel van het parcours voor de individuele tijdrit in de wielerwedstrijdGiro d'Italia die dat jaar in Amsterdam van start ging.
Door de straat rijdttramlijn 3, die er twee haltes heeft.
