Het moderneRussische alfabet (Russisch: русский алфавит) is eenalfabet van hetCyrillische schrift. Het werd geïntroduceerd in hetKievse Rijk op het tijdstip van zijn bekering naar het christendom in988. Bepaalde archeologische vondsten suggereren echter een iets vroegere invoering.
Het alfabet zoals hier getoond is de gedrukte vorm. De met de hand geschreven Cyrillische letters zien er beduidend anders uit.
1. Tot ongeveer 1900 werden namen uit hetKerkslavisch gebruikt als geheugensteuntjes voor de letters. Zij worden hier gegeven in despelling voor 1918 van het burgerlijke alfabet van na 1708.
Wanneer de letters in de traditionele volgorde gelezen worden is er een boodschap van de uitvinders van het alfabet te horen:
аз буки веди
"Ik ken letters"
глаголь добро есть
"Spreken is een goede daad" of "Het woord is rijkdom"
живете зело, земля, и иже и како люди
"Leef, terwijl je geestdriftig werkt, mensen van de Aarde, op de manier die mensen zouden moeten gehoorzamen"
Живите, трудясь
"Werk hard tijdens je leven"
мыслете наш он покой
"Probeer het universum (het wereldrond) te begrijpen"
рцы слово твердо
"Draag de kennis stevig" ("woord" betekent hier "kennis")
ук ферт хер
"De kennis wordt bevrucht door de Schepper, kennis is het geschenk van God"
цы червь ша ер ять юс
"Probeer harder het Licht van de Schepper te begrijpen"
2. Hetharde tekenъ wordt gebruikt om voorvoegsels van een daarop volgendegeïoteerde klinker. Zijn oorspronkelijke betekenis, die uiterlijk rond 1400 verdwenen was, was die van een erg korte sjwa-achtige middenklank, [ŭ]? maar waarschijnlijk uitgesproken als [ə]? of [ɯ]?.
3. Het zachte tekenь geeft aan dat de voorafgaande medeklinkergepalataliseerd wordt. Dit is belangrijk omdat palatalisatiefonematisch is in het Russisch. Zo betekent "брат"broer en "брать"nemen.[1]
De oorspronkelijke uitspraak van het zachte teken, verloren rond 1400 op zijn laatst, was die van een gereduceerdegedekte klinker [ĭ]? die echter waarschijnlijk uitgesproken werd als [ɪ]? of [jɪ]?.
4. De klinkersе,ё,и,ю enя duiden een voorafgaande palatale medeklinker aan. Al deze klinkers behalveи worden geioteerd met een voorafgaande [j]? wanneer ze aan het begin van een woord of na een andere klinker geschreven worden. Deи werd ook geioteerd tot in de 19e eeuw.
5. Deы is een oude gedekte middenklinker uit hetOerslavisch, die beter bewaard gebleven zou zijn in het Russisch dan in andereSlavische talen. Hij werd oorspronkelijkgenasaliseerd op bepaalde posities: OR камы ['ka.mɨ̃]? R камень ['ka.mʲɪnʲ]? "rots". Zijn geschreven vorm heeft zich als volgt ontwikkeld:ъ + і > ꙑ > ы.
6. Deэ werd in 1708 geïntroduceerd om de ongeioteerde niet palataliserende [ɛ]? te onderscheiden van de geioteerde palataliserende vorm. Het oorspronkelijke gebruik wasе voor de ongeioteerde [ɛ]? en ѥ ofѣ voor de geioteerde, maar ѥ raakte in onbruik in de 16e eeuw.
7. Deё, geïntroduceerd doorKaramzin in 1797, is het teken voor een [jo]?-klank die zich historisch gezien ontwikkeld heeft uit een beklemtoonde [je]?, een proces dat tot op vandaag doorgaat. De letterё isoptioneel in het schrift (niet bij de uitspraak): het is formeel correct om consistente te schrijven voor zowel [je]? als [jo]?. In de 20e eeuw zijn er meerdere onsuccesvolle pogingen gedaan om het gebruik vanё te verplichten. Geen van deze pogingen heeft het uitgehouden en het hedendaagse computergebruik heeft het gebruik nog verder verminderd.
8. Deі ("Decimale I"), die dezelfde uitspraak heeft alsи, werd uitsluitend direct voor andere klinkers en deй ("Korte I") gebruikt. Voorbeelden zijnпатріархъ [pətrʲɪ'arx]? "patriarch") enміръ [mʲir]? "wereld" en zijn afgeleiden.міръ wordt zo onderscheiden vanмиръ [mʲir]? "vrede", hoewel de woorden uit hetzelfde woord zijn ontstaan[2] en geen willekeurigehomoniemen.[3]
9. Deѳ ("Fita"), afgeleid van deGrieksethèta, was identiek aanф in uitspraak, maar werd etymologisch gebruikt.
10. Deѣ ("Jat") had oorspronkelijk een specifieke klank, maar de uitspraak was in het midden van de 18e eeuw gelijk geworden aan die van deе in de gewone taal. Sinds de afschaffing van dejat in 1918 is deze letter een politiek symbool van de oudespelling gebleven.
11. Deѵ ("Izjitsa"), afgeleid van de Griekseypsilon, werd als deи uitgesproken, net als inByzantijns Grieks. De letter werd etymologisch gebruikt, maar in 1918 was het gebruik zeer zeldzaam geworden.
12. De ѯ en de ѱ zijn de Griekse lettersxi enpsi. Deze letters werden in seculiere taal etymologisch gebruikt tot de 18e eeuw, hoewel niet erg consistent. InKerkslavisch was het gebruik wel consistent en worden de letters nu nog gebruikt.
13. De ѡ is de Griekse letteromega en wordt uitgesproken alsо. Hij werd in seculiere taal gebruikt tot de 18e eeuw, maar in het Kerkslavisch wordt hij nog steeds gebruikt, vooral ter onderscheiding van verbuigingsvormen die anders hetzelfde geschreven zouden worden.
14. De ѕ correspondeerde met de archaïscher [dz]?-uitspraak, die al snel na het ontstaan van de Oostslavische talen daarin niet meer voorkwam maar in bepaalde woorden in seculiere schrijftaal door traditie behouden bleef tot de 18e eeuw, en tot op heden in het Kerkslavisch.
15. Dejoesen waren volgens linguïstische reconstructie al nutteloos voor de Oostslavische fonologie vanaf het begin van de Oostslavische talen, maar ze werden samen met de andere letters van het Cyrillische alfabet geïntroduceerd. De letters ѭ en ѩ waren nagenoeg verdwenen in de 12e eeuw. De ongeioteerde ѫ werd echter etymologisch gebruikt tot de 16e eeuw. Daarna werd hij slechts gebruikt alsdominicale letter[4] in depaastabellen. Het 17e-eeuwse gebruik van ѫ en ѧ (volgende noot) overleeft in het hedendaagse Kerkslavisch.
16. De letter ѧ was aangepast om de geioteerde [ja]?я in het midden of aan het einde van een woord weer te geven; de moderne letterя is een aanpassing van de cursieve vorm van deze letter in de 17e eeuw, die geconserveerd is door detypografische hervorming van 1708.
17. Tot 1708 werd de geioteerde [ja]? geschreven alsıa aan het begin van een woord. Dit onderscheid tussen ѧ enıa is bewaard gebleven in het Kerkslavisch.
18. Hoewel meestal wordt beweerd dat de in de 18e eeuw in onbruik geraakte letters afgeschaft werden in de typografische hervorming van 1708 is de werkelijkheid ingewikkelder. Inderdaad werden de letters, evenals de moderne letterи, oorspronkelijk weggelaten in het voorbeeldalfabet, dat gedrukt was in een westers lettertype met schreef en gepresenteerd werd inPeter de Grote's edict. De weggelaten letters werden echter onder druk van deRussisch-orthodoxe Kerk in ere hersteld in een latere variant van het moderne lettertype. Maar in 1750 werden de letters totaal niet meer gebruikt in de seculiere schrijftaal.
19. De numerieke waarden corresponderen met deGriekse cijfers, waarbij de [ѕ]? gebruikt werd voor dedigamma, de [ч]? voor deqoppa en de [ц]? voor desampi. Het systeem werd afgeschaft voor seculier gebruik in 1708 na een overgangsperiode van ongeveer een eeuw. Het wordt nog steeds gebruikt in het Kerkslavisch.
