Resupinatie[1] is een term uit de plantkunde. Het is een proces dat zich voordoet bij het openen van debloemen van onder andereorchideeën enlobelias, en dat ervoor zorgt dat debloemlip zich in de kenmerkende positie onderaan de bloem bevindt.
De term is afkomstig uit hetLatijnse 'resupinus' en betekent 'oprichten', naar de lip die na resupinatie opwaarts gericht is.
De bloem van een orchidee is opgebouwd uit driekelkbladen en driekroonbladen. Het middelste kroonblad, de lip, is afwijkend van grootte, vorm en kleur, en vormt een landingsplatform voor bestuivers om makkelijker het centrum van de bloem met de geslachtsorganen (hetgynostemium) te bereiken.
Oorspronkelijk was de lip van een orchidee opwaarts gericht en vormde zo een afdakje boven het gynostemium. Bij een aantal soorten, zoals despookorchis (Epipogium aphyllum) en devanilleorchis (Nigritella), is dit nog steeds het geval. Het is echter duidelijk dat deze positie de bestuiving bemoeilijkt: het inwendige van de bloem is minder zichtbaar en de bestuiver, een vliegend insect, moet een ingewikkeld manoeuvre uitvoeren om ondersteboven op de lip te kunnen landen.
Planten waarbij door een genetischemutatie de bloem 180° gedraaid werd, met de lip neerwaarts, zijn beter zichtbaar vanuit de lucht en makkelijker bereikbaar en dus evolutionair in het voordeel. Dit verschijnsel wordt resupinatie genoemd en is meermaals voorgekomen in deevolutie van de orchideeën.
Resupinatie vindt plaats bij het openen van de bloemen, en kan op verschillende manieren gebeuren: door het achterover kantelen over 180° van de hele bloem, zoals bij despiegelorchissen (Ophrys), of door een draaiing rond de eigen as over 180° zoals bijOrchis. Daarbij wordt de bloemsteel of hetvruchtbeginsel als een spiraal opgedraaid. Bij enkele soorten zoals deveenmosorchis (Hammarbya) heeft die tendens zich doorgezet en draait het vruchtbeginsel zelfs 360° rond zijn as, waardoor de lip terug bovenaan staat.
De oorspronkelijke functie van afdakje boven het gynostemium is bij een aantal orchissen overgenomen door dehelm, een structuur ontstaan door het samenplooien van de bovenste kelk- en kroonbladen.
Bij tropische,epifytische soorten zoalsBulbophyllum kan resupinatie ook gebeuren door het omknikken van een volledigebloemtros, zodat alle bloemen omgekeerd komen te hangen[2].
Bij experimenteel onderzoek is vastgesteld dat resupinatie gebeurt als reactie van de bloem op dezwaartekracht, een verschijnsel datgeotropie wordt genoemd. Het wordt geïnitieerd door plantenhormonen zoalsauxine, geproduceerd door depollinia. Dat verklaart waarom bij sommigetweehuizige orchideeën, zoals bijCatasetum, enkel de mannelijke bloemen resupineren[3].