Radio is draadlozetelecommunicatie metradiogolven. Eenradiozender zendt radiogolven uit, die weer ontvangen kunnen worden met eenradio-ontvanger. Signalen (bijvoorbeeld geluiden) worden overgebracht met behulp vandraaggolven met een hogere frequentie dan die van de over te brengen signalen. Een radio-ontvanger kan dooraf te stemmen op de frequentie van de draaggolven de betreffende signalen uitfilteren. De grootste frequenties van de over te brengen signalen bepalen de benodigdebandbreedte (grootte van het frequentie-interval) van hetelektromagnetische spectrum.
Drie belangrijke onderdelen van een radiozender zijn deoscillator, de modulator en deantenne. De oscillator genereert de draaggolf. De modulatormoduleert (verandert) deze draaggolf. Deantenne straalt de gemoduleerde draaggolf uit. Omgeluid te zenden zet eenmicrofoon het geluid eerst om in eenelektrisch signaal. De modulator moduleert de draaggolf dan met dat signaal. Er zijn verschillende vormen van modulatie.amplitudemodulatie (AM) enfrequentiemodulatie (FM) komen het meeste voor.
Aan de ontvangstzijde wordt het uitgezonden signaal door de ontvangstantenne opgevangen en doorgegeven aan de ontvanger. In het begin waren ditkristalontvangers, die het geluid met behulp van eenhoofdtelefoon hoorbaar maakten. Na de uitvinding van deelektronenbuis (kortweg "buis" en in de volksmond "lamp" genoemd) werden ontvangers daarmee uitgerust, waardoor deze van betere kwaliteit werden, in het bijzonder door toepassing van het principe van desuperheterodyne. Ook kon door versterking het geluid door eenluidspreker worden weergegeven.
In 1895 wildeNikola Tesla als eerste een demonstratie geven hoe elektrische signalen over een grote afstand verstuurd kunnen worden. Helaas vatte zijn werkruimte vlam en kon hij het experiment niet uitvoeren. In hetzelfde jaar lukte hetGuglielmo Marconi (1874-1937) wel als eerste een radioverbinding van enkele kilometers te maken met een zelfgemaakte zender en ontvanger die was gebaseerd op een oscillator van Tesla's ontwerpen. Ongeveer tegelijkertijd deedAlexander Stepanovitsj Popov hetzelfde. Beiden bouwden voort op het werk vanHeinrich Hertz, die in1887 ontdekte hoe elektromagnetische radiogolven opgewekt en weer ontvangen konden worden.
InItalië werd Marconi's werk niet op prijs gesteld en daarom ging hij naarEngeland. Daar wist hij grotere afstanden te overbruggen en kon hij in 1901 een bericht over deAtlantische Oceaan sturen. Er kan echter niet gesteld worden dat een van bovengenoemden deuitvinder van de radio is. Daarvoor is zowel een zender als een ontvanger nodig, en deze bestaan elk weer uit verschillende onderdelen, die ieder een eigen ontwikkeling hebben doorgemaakt. De antenne, een belangrijk onderdeel, is echter wel een uitvinding van Marconi. Otis Pond, eeningenieur die voor Tesla werkte zei ooit, "Het lijkt erop dat Marconi het idee van jou heeft." Tesla antwoordde, "Marconi is een goede man. Laat hem doorgaan. Hij gebruikt 17 patenten van mij." Toen Marconi in 1909 deNobelprijs kreeg, was Tesla woedend. Het was echter pas in 1943 - enkele maanden na het overlijden van Tesla - dat Marconi uiteindelijk toch het patent heeft gekregen op de uitvinding van de radio met als nummer: US645576A.
In enkele jaren tijd werden onder leiding van Marconi steeds grotere afstanden overbrugd:
1919 het eerste Nederlandse radioprogramma. Initiatiefnemer en presentator was omroeppionier ir.Hanso Schotanus à Steringa Idzerda, die de uitzending vanuit zijn woning in Den Haag verzorgde.
In het begin werd radio alleen gebruikt als middel ommorsesignalen uit te zenden. Door de uitvinding van de elektronenbuis in1906 werd het mogelijk spraak en muziek uit te zenden. Berichten konden nu rechtstreeks ingesproken worden en hoefden niet meer in morsecode vertaald te worden.Na de ontwikkeling van detransistor in 1947 werd het mogelijk veel kleinere ontvangers te bouwen, die tevens minder energie nodig hebben om te kunnen werken.
De eerste manier om geluidsoverdracht te realiseren was door deamplitude van de draaggolf te laten variëren, evenredig met de amplitude van het over te dragen geluidssignaal. Deze modulatievorm heetamplitudemodulatie, kortweg AM.
Edwin Armstrong ontdekte een andere manier om de draaggolf te moduleren: door niet de amplitude, maar de frequentie van de draaggolf met de amplitude van het signaal te variëren, ontstaatfrequentiemodulatie (FM). FM is veel minder gevoelig voor storingen dan AM enFM-uitzendingen leverenHiFi-stereo geluid.
Sinds de opkomst van het internet is dedigitale radio zich gaan ontwikkelen tot een volwaardige opvolger van het origineel.
Via internet is het mogelijk naarinternetradio te luisteren. Daarbij wordt niet van radiogolven gebruikgemaakt, maar van de internetverbindingen tussen de computers, die digitale gegevens naar elkaar sturen. Deze verbindingen tussen computers op internet kunnen echter (deels) draadloos zijn, en dus wél radiogolven gebruiken.
Radiogolven worden vooralsnog toegepast in de banden vanaf VLF (Very Low frequency) tot aanEHF (radiospectrum) (Extreme High Frequency). Standaardradioverkeer zit voor het overgrote deel in de band 30 kHz (wereldomroepen) t/m 300 GHz (satellietverbindingen).
Zie het artikelradiogolf voor een uitgebreidere beschrijving.
De eerste radioverbindingen waren bedoeld voor draadlozetelegrafie tussen kuststations (in NederlandScheveningen Radio) enschepen op zee. Hiervoor werd hetmorsealfabet gebruikt. Later werd voor korte verbindingen met vissersschepentelefonie in gebruik genomen.
Door de ontwikkeling van deluchtvaart kwam rond deEerste Wereldoorlog het radioverkeer tussen vliegtuigen en grondstations in gebruik.
In België was in 1914 de eerste radio-uitzending. Toen luisterde de hele Koninklijke familie via een radio-ontvanger naar een aria uit “Tosca”.Albert I en zijn vrouw Elisabeth waren een van de eerste radioliefhebbers.
Tegenwoordig wordt er veel naar de radio geluisterd op het werk, in de auto en in de winkel. In fabrieken en aan boord van schepen gebruikt men vaak eencentrale radioinstallatie waarbij de ontvanger en de distributieversterkers in een ruimte staat opgesteld en waarbij het luidsprekersignaal door middel van distributieversterkers over het gehele bedrijf gedistribueerd wordt. Op de afdelingen zijn er aan het plafond luidsprekers opgesteld en de volume van de radio op een afdeling kan ingesteld worden door middel van een volumeregelaar aan de muur. Het luidsprekersignaal bedraagt zo'n 100 V om minder last te hebben van de verliesweerstand van lange leidingen. In de luidsprekers zit dan een aanpassingstransformator om het 100 V-signaal aan te passen aan de luidspreker. Via de installatie kunnen overigens ook oproepen en mededelingen doorgegeven worden.
