Eenpseudoniem (uitspraak:[ˌpsœydoˈnim] of[ˌpsødoˈnim];Oudgrieks:ψευδώνυμον, letterlijk "valse naam"),alias (Latijn) ofschuilnaam is de aangenomen naam van een of meer personen die duidelijk afwijkt van de corresponderende persoonsnaam of persoonsnamen. Het pseudoniem is een zelfgekozen naam en moet dus worden onderscheiden van een door anderen verleendebijnaam (of eveneensalias), zoalsWillem de Zwijger (Willem van Oranje), en een door anderen gebezigdepersoons- of auteursaanduiding, bijvoorbeeldDe zwaan van de Avon (Shakespeare). Een pseudoniem wordt veelal aangenomen voor gebruik in de publieke ruimte. Een persoon kan een of meer pseudoniemen aannemen, maar ook kan een groep mensen onder één pseudoniem werken, zoals het wiskundecollectiefNicolas Bourbaki. Het pseudoniem bestond al voor de uitvinding van de boekdrukkunst. Sommige artiesten gebruiken eenartiestennaam, die erg kan lijken op de geboortenaam, maar soms ook een zeer afwijkende schuilnaam kan zijn.
Soms verwijst een pseudoniem alsanagram ofpalindroom naar de echte naam van de kunstenaar, zoalsMarc Sleen voor Marcel Neels enVoltaire voor Arouet l.j. Ook kan het pseudoniem verwijzen naar een hoedanigheid van de persoon, zoalsMultatuli, Latijn voor "ik heb veel geleden", een pseudoniem van Eduard Douwes Dekker, of naar een beroep, zoalsDe Schoolmeester voor Gerrit Jz. van de Linde, die werkzaam was op een kostschool, ofLee Towers voor Leen Huijzer, die van beroep torenkraanmonteur was.
Artiesten gebruiken een 'artiestennaam', een naam waaronder zij als artiest bekend zijn. Deze hoeft niet per se af te wijken van de geboortenaam, en kan er een variant op of een deel van zijn. Veel artiesten gebruiken een pseudoniem als artiestennaam. Artiestennamen worden gebruikt in dekleinkunst, het theater, film en televisie, de populaire muziek en de showbusiness. Voorbeelden van artiestennamen zijnMarilyn Monroe voor Norma Jean Baker,André van Duin voor Adrianus Marinus (Adri) Kyvon enDrs. P voor Heinz Hermann Polzer. Een schrijverspseudoniem wordt ook wel eennom de plume (letterlijkpennaam) genoemd. Voorbeelden zijnJ. Bernlef voor Hendrik Jan Marsman enNescio voor Jan Hendrik Frederik Grönloh.
Er bestaan enkele andere begrippen die een zekere betekenisoverlap hebben met de term pseudoniem, maar toch niet snel een "pseudoniem" genoemd zullen worden. Voorbeelden:
Eendeknaam ofcodenaam wordt aangenomen door (of toegewezen aan) speurders ofspionnen die zich met het oog op hun geheime missie voordoen als een ander. Informanten van deStasi van de voormaligeDDR kregen een deknaam met daarvoor de letters "IM" voorInoffizieller Mitarbeiter, onofficiële medewerker, zoals "IM Schubert", de deknaam vanHolm Singer.
Eennom de guerre (Frans:oorlogsnaam) was oorspronkelijk de naam die een strijder in eenoorlog aannam om daarmee faam te verwerven, maar de term wordt ook ruimer toegepast, bijvoorbeeld voorpolemisten.
Eennickname is een zelfgekozen naam die de anonimiteit van de gebruiker op internetfora moet waarborgen. Een nickname kan vrij sterk afwijken van een gewone persoonsnaam, bijvoorbeeld omdat er cijfers of symbolen in voorkomen.
Eennomen à clef is een verbasterde eigennaam van een echt bestaande persoon die voor de goede verstaander nog steeds herkenbaar is. Dit stijlfiguur wordt wel gebruikt inallegorieën ensleutelromans (romans à clef).
Als een acteur vaak in een bepaalde rol speelt, kan die rol als pseudoniem worden beschouwd. Voorbeelden zijnTom Manders, die optrad als Dorus, en Leonard Slye, die op het witte doekRoy Rogers heette.
Mary Ann Evans, beter bekend onder haar pseudoniemGeorge Eliot
Er zijn veel verschillende redenen waarom voor een pseudoniem kan worden gekozen, waarom zogehetenpseudonimiteit gewenst wordt geacht:
Om depersoonlijke identiteit voor verwanten, het publiek of de autoriteiten af te schermen, bijvoorbeeld vanwege censuur, auteursrecht of het clandestiene karakter van het werk. Voor zijn satirische anti-jezuïtische geschriften koosBlaise Pascal de naam A. Dettonville.
Voor meer prestige, bijvoorbeeld delatinisering van de persoonsnaam, zoalsParacelsus voor Von Hohenheim.
Uit onzekerheid over de waarde van het eigen werk.
Om mogelijke vooroordelen tegen te gaan, zoals vrouwen die een mannennaam aannemen omdat hun werk anders niet naar waarde werd geschat, bijvoorbeeldGeorge Sand voor Amandine Dupin, Currer Bell voorCharlotte Brontë,George Eliot voor Mary Ann Evans en Annie Caroline Pontifex Fernhout-Toorop die schilderde alsCharley Toorop ofJ.K. Rowling die ook schrijft onder de naam Robert Galbraith.
Voor het maken van onderscheid tussen ongelijksoortige werkzaamheden, zoals tussen iemands persoonlijke en artistieke of publieke leven, bijvoorbeeld het schrijven van romans naast het bedrijven van wetenschap, bijvoorbeeld de auteurAndreas Burnier, pseudoniem van Catharina Irma Dessaur, die onder eigen naam hoogleraar was.
Uit afkeer van de eigen naam, wegens alledaagsheid of belachelijke of hatelijke betekenis of oorsprong, bijvoorbeeldAndré van Duin.
Om te verbergen of juist voor te wenden dat men van buitenlandse oorsprong is of tot een etnisch-culturele minderheid behoort. Een buitenlandse achternaam kan reden voor discriminatie of juist modieus interessant zijn. Musici gaven zich uit voor Italianen en migranten passen vaak hun naam aan aan de hoofdtaal in het land van aankomst.
Om niet te worden verward met een beroemde naamgenoot, zoals de auteur Hendrik Jan Marsman, die ter onderscheiding van de dichterHendrik Marsman de schrijversnaamJ. Bernlef koos.
Om een familieband te verhullen, zoals de acteurNicolas Cage, die geboren werd als Nicolas Coppola, maar niet wenste te profiteren van zijn beroemde familienaam.
Om een extrae-mailadres te gebruiken naast of in plaats van het eigenlijke e-mailadres. 'Alias' is hiervoor een veelgebruikt jargon-begrip onder internettechnici. Voor het extra adres is er geen eigen mailbox; mail aan het alias-adres wordt meteen automatisch doorgestuurd naar het eigenlijke e-mailadres. Dit wordt bijvoorbeeld toegepast om gemakkelijk verschillende correspondenties in het mail-archief uit elkaar te houden.
_by_Frederick_William_Burton.jpg)