Zwartfigurig aardewerk (ca. 550 v.Chr.) met de aan een zuil vastgebonden Prometheus die zijn straf ondergaat (Vaticaanse Musea,Rome)Reliëf van Herakles die Prometheus bevrijdt nadat hij de arend heeft gedood (uit hetSebasteion inAphrodisias)3e-eeuws reliëf van Prometheus die de mens schept (Louvre,Parijs)
Prometheus (OudgrieksΠρομηθεύς) is een figuur uit deGriekse mythologie, die hem indeelt bij het godengeslacht derTitanen en ziet als de beschermer of zelfs de schepper van de mens. Zijnmythen zijn vooral bekend uit het werk vanHesiodos en uit de tragediePrometheus geboeid, maar ook uit latere geschriften vanpseudo-Apollodoros enOvidius. Zijn naam zou 'tevoren wetend' of 'vooruitziend' betekenen, in tegenstelling tot zijn broerEpimetheus ('hij die achterafdenkt').
Volgens deTheogonia van Hesiodos uit de 8e eeuw v.Chr. was Prometheus de zoon van de TitaanIapetos en de OceanideKlymene (oftewelAsia), die later ook zijn minnares werd. Andere bronnen noemenThemis als moeder. Voorts was hij de broer van onder anderenAtlas enEpimetheus, die metPandora trouwde. Prometheus had zijn onsterfelijkheid aanCheiron de centaur te danken.
DeBibliotheka van pseudo-Apollodoros en deMetamorfosen van Ovidius verhalen dat Prometheus en de godinAthena samen in de stadPanopeus de eerste mensen schiepen uit klei. In de oudheid waren de zandkleurige stenen nabij deze stad een toeristische attractie, waarvan werd verteld dat het overblijfselen waren van een eerder scheppingsexperiment van Prometheus. De creatie gebeurde in opdracht vanZeus, die later echter minder ophad met de mensheid.
Tijdens een geschil tussen Zeus en de mensen over het verdelen vanofferdieren, wierp Prometheus zich op als arbiter. Hij bestreek een hoop beenderen met smakelijk uitziend vet, verborg het beste vlees onder een hoop ingewanden en liet vervolgens Zeus als eerste kiezen. De alwetende godheid deed alsof hij zich liet misleiden en koos de eerste stapel. Als wraak nam hij zich voor de mens het geheim van hetvuur te onthouden.
Bij de toebedeling van gaven en vaardigheden was de mens er nochtans al bekaaid afgekomen. Zowel op het vlak van de overlevingsinstincten als op het vlak van de natuurlijke verdedigingsmiddelen waren de andere levende wezens er veel beter aan toe. Uit liefde voor de mensheid stal Prometheus het vuur bij deOlympische goden en schonk het aan de mensen. Hij leerde de mens ermetaal mee te bewerken en bracht hen wetenschap en kunst bij. Prometheus werd voorgesteld als een leraar enuitvinder, die de mensen wederzijdsrespect bijbracht en hen leerde vooruit te denken. Volgens deAttische tragediePrometheus geboeid – waarschijnlijk ten onrechte toegeschreven aanAischylos – verijdelde de Titaan ook een plan van Zeus om de mensheid te vernietigen.
Zeus strafte Prometheus en de mensen voor de diefstal van het verboden vuur uit de hemel. Denemesis, de 'wrekende gerechtigheid', viel de Titaan ten deel: hij werd vastgeketend aan een zuil in de bergketenKaukasus en elke dag kwam de adelaarEthon zijnlever uitpikken en opeten. 's Nachts groeide de lever weer aan, zodat de kwelling opnieuw kon beginnen. De als eeuwig bedoelde nemesis kwam ten einde doordat de heldHerakles, met de goedkeuring van Zeus, de adelaar tijdens zijn elfde werk doodde. Hesiodos vermeldt het niet, maar volgens de Griekse tragediePrometheus geboeid werd de gevangene ook van zijn ketens bevrijd.
De straf voor de mensheid was ook hard en werd niet bekort. Zeus liet de eerste vrouw maken,Pandora en stuurde haar met haar schoonheid, charmes en listen naarEpimetheus. Deze weinig snuggere Titaan was gewaarschuwd door zijn broer Prometheus om geen geschenken van de goden te aanvaarden, maar Pandora nam hij aan. Ze opende de kruik die ze bij zich had en liet oorlog, ziekten, armoede en ander kwaad ontsnappen in de wereld. Enkel de hoop bleef achter op de bodem.
Prometheus had een zoonDeukalion. De moeder wasPronoia ofHesione, in elk geval een dochter vanOkeanos. Deukalion trouwde metPyrrha, de dochter van Epimetheus en Pandora. Toen Zeus eenzondvloed stuurde om de mensheid te vernietigen, verklapte Prometheus het plan aan Deukalion en Pyrrha, zodat ze zich konden redden in een kist. Prometheus nam hier feitelijk de rol op vanEnki in hetzondvloedepos uit deSumerische mythologie. Deukalion en Pyrha landden na negen dagen op deParnassos en brachten een nieuw ras van mensen voort.
In de Europese schilder- en beeldhouwkunst is Prometheus een populair thema, in het bijzonder zijn bestraffing en bevrijding. De zuil waaraan hij was vastgeketend wordt vaak weergegeven als een rots.
Nog steeds wordt Prometheus met detechniek in verband gebracht. Daarom is hij een officieelsymbool voor deTechnische Universiteit Delft. Eenstandbeeld van Prometheus staat op het plein voor het oude hoofdgebouw van de TU,[1] het vuur van Prometheus is nog terug te vinden als de vlam op de T in hetuniversiteitslogo.
InLeuven werd in 2008 het monumentHand van Prometheus op het Professor Roger Van Overstraetenplein ingehuldigd.
_-_Prometheus_Bound_-_Google_Art_Project.jpg)
.jpg)
