| Wijk vanBreda | |
|---|---|
 | |
| Kerngegevens | |
| Gemeente | Breda |
| Coördinaten | 51°34'34"NB, 4°44'20"OL |
| Oppervlakte | 2,64 km² |
| - land | 2,64 km² |
| - water | 0 km² |
| Inwoners (2023) | 8.910[1] (3.375 inw./km²) |
| Woningvoorraad | 3.925 woningen[1] |
| Overig | |
| Postcode(s) | 4813 |
| Woonplaats (BAG) | Breda |
Princenhage (uitspraak: ['prɪn.sə.na.ɣə]?) is een voormalige gemeente (tot 1942) en tegenwoordig eenwijk gelegen in het zuidwesten van de gemeenteBreda in de provincie Noord-Brabant. De wijk heeft 8.845 inwoners op 1 januari 2022. De oude dorpskern rond de Haagsemarkt is nog goed zichtbaar. De wijkraad van Princenhage heeft er voor gekozen als“Dorpsraad” naar buiten te treden en als“Princenhage, Dorp in Breda” vernoemd te worden in de gemeentelijke stukken en publicaties. Men wil hiermee het dorpse karakter en de geschiedenis van de wijk benadrukken.
Princenhage (naam sedert de negentiende eeuw, van‘s Princenhage) wordt ook wel 't Aogje (uitspraak: ['tɒʝ.jə]? of ['tɒɣ.jə]?) genoemd. Niet alleen tijdens hetcarnaval heet het stadsdeel namelijk zo,het Haagje (eigenlijkde Hage) is ook een oude, historische aanduiding van een nederzetting aldaar, die rond 1198 in het Latijn alsHaga werd aangeduid. Bepaalde enclaves daarbinnen werden alsHage-Hertog onderscheiden (vergelijkBaarle-Hertog). In 1496 was sprake vanHaghe onder Nassow, naar hetHuis Nassau, de Heren van Breda. Achteraf is men het dorp naar dePrins van Oranje gaan noemen.
De middeleeuwse naam voor het dorp luidde echterMertersem (vergelijk thans nog de Bredase straatnaam 'Laan van Mertersem', per 1941 zo genoemd). Deze naam werd voor het eerst vermeld in 1233. Nederzettingsnamen met het toponiem-heem zijn echter te dateren tussen 500 - 1000 na Chr. Ook voor Princenhage is een dergelijk oude bewoning aangetoond.[2] De afleiding van het eerste naamsdeel is niet geheel duidelijk. Mogelijk stamtmerter vanmortel, wat 'drassige grond' betekent. Ook zou de naam een verbastering kunnen zijn van "Meertensheim", de verblijfplaats van St Martinus of St Meerten, de heilige waaraan de kerk gewijd is.
De heerlijkheidHage werd voor het eerst vermeld in1198. Ze maakte deel uit van deBaronie van Breda. De 'haag' waarnaar verwezen werd betrof een omheind gedeelte, dat als jachtterrein (wildbaan) voor de heren van Breda diende. In 1328 kreeg het dorp Mertersem (het latere Princenhage) eenschepenbank. Tot 1796 werd het dorp bestuurd door een schout en zeven schepenen.In 1261 werd Mertersem een zelfstandige parochie. In 1796 splitste de parochiePrinsenbeek zich hiervan af.
Princenhage was sinds de 19e eeuw een zelfstandige gemeente, eerst onder de naam Haage,[3] met een groot grondgebied ten noordwesten en zuidwesten van Breda, maar er werden geleidelijk aan steeds stukjes van dit gebied bij het zich uitbreidende Breda gevoegd. Bij de herindeling in 1942 werd uiteindelijk het zuidelijk deel van de gemeente, inclusief het dorp Princenhage, aan de gemeente Breda toegevoegd. Het noordelijk deel, met het dorpBeek (NB), werd toen een nieuwe zelfstandige gemeente, die laterPrinsenbeek ging heten.
DeHaagdijk enHaagweg waren de verbindingswegen naar Princenhage. In 1683 werd een steenweg, de Bredase Steenweg, aangelegd, de huidige Haagweg. In 1684 werden er olmenbomen langs geplant. De tram van deZuid-Nederlandsche Stoomtramweg-Maatschappij (ZNSM) ging over de Haagweg.
In 1845 kwamen deFranciscanessen van Etten naar Princenhage. Ze woonden aanvankelijk in de oude pastorie, maar in 1877 werd voor hen een klooster gebouwd. Dit was hetMaria-klooster. De Franciscanessen verzorgden onder meer onderwijs voor meisjes. Het klooster werd afgebroken in de jaren 70 van de 20e eeuw.
In de 18e eeuw woonden er in Princenhage ongeveer 3000 mensen. In 1840 waren dat er 5237. Velen daarvan woonden verspreid over buurtschappen. Tegenwoordig heeft de wijk Princenhage ongeveer 8000 inwoners.
Tijdens de Duitse bezetting werden in de pastorie van deNederlands Hervormde Johanneskerk dertig onderduikers, van wie de meesten joods, verborgen en in de naastgelegen kosterij nog eens acht. Het domineesechtpaar Coolsma-MiedendorpHerman Coolsma en het kostersechtpaar Oostlander-Van de Grift werden in 2007 door de staat Israël begiftigd met de onderscheidingYad Vashem. Alleen mevrouw Coolsma was toen nog in leven. Wijlen haar man werd een jaar eerder door de gemeente Breda geëerd met een straatnaam in de wijk Princenhage.[4]
Princenhage heeft zijn dorpskarakter vooral cultureel gedeeltelijk weten te behouden. In 2005 zijn er op sommige plaatsen ook weer plaatsnaambordjes verschenen van Princenhage. Deze zijn echter met een witte achtergrond en niet zoals de gebruikelijke blauwe plaatsnaamborden en dienen het lokale sentiment.
Deburgemeester van Princenhage zond op 25 april 1815 aan degouverneur van de provincie een tekening van het wapen, "hetwelk deze gemeente ten allen tijde heeft gehad." Het schild is zilver, de bomen en de grasgrond zijn als groen gearceerd. Het gemeentewapen, als zodanig bevestigd in juli 1817, komt grotendeels overeen met dat in het laatst gebruikte schependomszegel. De zandgrond is gedeeltelijke met gras begroeid. Het terrein wordt nog doorspekt met zilveren vlekken die kennelijk de drassigheid van het terrein moeten weergeven. Zie ookWapen van Princenhage
Gemeentevlaggen zijn in Nederland een ‘modern’ verschijnsel. Met die kwalificatie is vooral bedoeld dat zij ver na 1800, voor het merendeel zelfs na 1945, in zwang zijn gekomen. Vanouds zijn er op schepen uit kuststeden en -dorpen en in plaatsen langs de rivieren vlaggen gebruikt, waarvan sommige uit de middeleeuwen dateren. Aan Noord-Brabant ging dat verschijnsel nagenoeg voorbij. Wel bestonden er in de negentiende eeuw vlaggen van Bergen op Zoom, Breda, Grave, ’s-Hertogenbosch en Ravenstein. Hoever zij in de geschiedenis teruggingen is tot dusverre niet achterhaald.
In de nieuwe gemeente Breda, na de herindeling van 1942 en 1997, bestaan voor de dorpen, woonkernen of stadswijken geen officiële vlaggen. Officieus wordt in het dorp Princenhage veelvuldig een vlag van twee banen (groen en wit) gebruikt. Zie ookVlag van Princenhage
Ook de burgemeesters van de dorpen die in de loop van de tijd geannexeerd zijn door de gemeente Breda waren natuurlijk verplicht een ambtsketen te dragen. Er heeft dus ook eenambtsketen bestaan voor deburgemeester van Princenhage. Deze ambtsketen was van een eenvoudig model, een ketting van kleine schakels en een penning. De gemeente Princenhage schafte in 1853 een ambtsketen aan, een ketting met penning.
De nieuwe gemeenteBeek, die in 1942 ontstond na de annexatie van de vroegere gemeente Princenhage, laterPrinsenbeek, gebruikte tot en met 1982 nog steeds de oude keten van Princenhage. In 1982 werd besloten een nieuwe penning aan te schaffen met het wapen van Prinsenbeek en op de achterkant het rijkswapen. Er werd geen nieuwe ketting aangeschaft. Vanaf 1983 droeg de burgemeester de nieuwe keten. In de laatste raadsvergadering van Prinsenbeek op zondag 29 december 1996 nam de gemeenteraad van Prinsenbeek het besluit om de voorzittershamer en de ambtsketen met penning in bruikleen over te dragen aan de Heemkundekring Op de Beek. Op dinsdag 31 december 1996 (de laatste dag van de zelfstandigheid van de gemeente Prinsenbeek) nam de Heemkundekring ten huize vanburgemeester Drs. K. de Vet de keten van Prinsenbeek en de losse penning van Princenhage in ontvangst.
In het kader van 75 jaar annexatie werd de originele ambtsketen met penning van de gemeente Princenhage in 2017 een jaar lang tentoongesteld in hetPrincenhaags Museum. Na dat jaar moest de keten weer terug naar Prinsenbeek. Op initiatief van het Princenhaags Museum heeft juwelier Jeroen van der Put een replica van deze keten gemaakt. Vanaf de opening van het nieuwe Princenhaags Museum in 2018 wordt de replica ambtsketen met originele penning in het museum tentoongesteld.
De burgemeester van Breda,Paul Depla, heeft met deze ambtsketen het nieuwe museum geopend. Ook zal hij deze ambtsketen bij officiële gelegenheden in Princenhage dragen als burgemeester.
Ten oosten van Princenhage vindt men de bebouwing vanBreda, en hier stroomt ook deAa of Weerijs met aan de overzijde daarvan hetMastbos. Ten westen en zuidwesten van Princenhage vindt men een tuinbouwgebied en verderop het natuurgebiedDe Rith waardoor deBijloop stroomt en deTurfvaart loopt. Verder naar het westen toe bevindt zich hetLiesbos. Ten zuiden en ten westen van Princenhage vindt men veel infrastructuur in de vorm van autowegen.
Het voormalige schoolgebouw van de Bernardusschool is heden ten dage eenCoöperatief Gemeenschapsgebouw. De Coöperatie is een samenwerkingsverband van diverse verenigingen, stichtingen, bedrijven en bewoners van Princenhage en de directe omgeving. Het gebouw biedt onderdak aan onder andere:
Princenhage heeft een aantal lokale evenementen, onder andere georganiseerd door S.E.P. (Stichting Evenementen Princenhage), Stichting S.K.I.P. (Spelende Kinderen in Princenhage) en alle andere verenigingen in Princenhage:
Nabij Princenhage vindt men "de Campus" aan de Emerweg.
De gemeentelijke sporthal De Doelen is het thuis van veel verenigingen. De sporten die er beoefend worden zijn atletiek (indoor), basketbal, dans, gymnastiek, handbal (indoor), korfbal (indoor), sport en spel (ook met lichamelijke beperking), voetbal (zaal) en volleybal (indoor). Daarnaast heeft Princenhage van oudsher een eigen voetbalvereniging 'Groen-Wit', waarin ooitKees Rijvers zijn loopbaan is begonnen. Een in 2012 opgerichte Princenhage volleybalvereniging draagt de naam 'V.C. 't Aogje'. Daarnaast kan men ook dansen bij Nana van der Pluijm en dansstudio Jump in de Koe.
Princenhage is bereikbaar viastadslijn 4. Princenhage ligt tussen de Ettensebaan, Princenhagelaan en de Dr. Struykenstraat. DeHaagweg is een belangrijke verbindingsweg naarBreda Centrum.
Prinsenbeek,Effen enRijsbergen (gemeenteZundert),Ginneken (wijk in Breda, voormalig dorp)
·
·
| Breda Centrum: | Chassé Park ·City ·Fellenoord ·Schorsmolen ·Stationsbuurt ·Valkenberg |
| Breda West: | Effen-Rith ·Haagpoort ·Hazeldonk ·Heilaar ·Heuvel ·Lies ·Princenhage ·Steenakker ·Tuinzigt ·Westerpark·Prinsenbeek |
| Breda Noord-West: | Asterd ·Emer ·Gageldonk ·Hagebeemd ·Heksenwiel ·Kesteren ·Kievitsloop ·Kroeten ·Muizenberg ·Paradijs |
| Breda Oost: | Brabantpark ·Heusdenhout ·Sportpark ·Zandberg |
| Breda Noord: | Belcrum ·Biesdonk ·Doornbos-Linie ·Geeren-Noord &Geeren-Zuid ·Wisselaar ·Waterdonken |
| Breda Zuid: | Boeimeer ·Ruitersbos |
| Breda Noord-Oost: | Teteringen |
| Breda Zuid-Oost: | Blauwe Kei ·Ginneken ·IJpelaar ·Mastbos ·Overakker ·Bavel ·Ulvenhout |
