Eenpostcode is een korte reeks tekens, vaak tussen de vier en negen cijfers (soms ook letters) lang, die in eenpostadres wordt opgenomen om hetautomatisch sorteren van de post (metoptische tekenherkenning, OCR) gemakkelijker te maken. Elk land dat postcodes kent, hanteert een anderegrammatica – een andere manier om de tekens te combineren.
De Administratie van de Post (nubpost) voerde in1969 "postnummers" in.[1]
De huidige lijst met postnummers geldt sinds 1 oktober 1990.[2]
Belgische postcodes bestaan uitsluitend uit getallen van vier cijfers, van 1000 tot en met 9992. Hierdoor is de termpostnummer gekend als synoniem voor de postcode. De nummerreeksen zijn regionaal geordend. Deze regio's benaderen grofweg de provincies.De onderverdeling is als volgt:
Postcodes in België zijn samengesteld op basis van:
sorteersector (eerste twee cijfers)
postkantoren (derde cijfer)
uitgiftekantoren (vierde cijfer)
In een aantal gevallen zal een sorteersector samenvallen met eenarrondissement, maar dat is zeker niet altijd zo. Deurne heeft bijvoorbeeld postcode 2100 maar is onderdeel van het arrondissement Antwerpen. En Herentals heeft 2200 als postcode, maar is onderdeel van het arrondissementTurnhout. Dat een aantal hoofdsteden van arrondissementen een postcode van de vorm xx00 hebben is dan ook toeval.
Grote steden hebben meerdere postnummers voor hun deelgemeenten; soms is zelfs een postnummer gereserveerd voor één bedrijf of organisatie die veel post ontvangt. Ziehieronder.
Hoewel de hervorming van 1990 een harmonisatie van de postcodes over de gemeentegrenzen heen beoogde, werd een reeks uitzonderingen behouden die al vóór 1990 van kracht waren, met name voor destad Brussel, die een aantal postcodes van verschillende naburige gemeenten leent.
Dit is ook het geval voor enkele van de even genummerde gebouwen in deStephensonstraat, die afgescheiden liggen van de rest van Brussel door de spoorlijnen, en hetSchaarbeeks postnummer 1030 (1031) gebruiken. Deze gebouwen bevinden zich tussen het oude en het nieuwe tracé vanspoorlijn 161, naast het spoorwegknooppunt ten noorden van Schaarbeek, waar de gemeentegrenzen werden aangepast om plaats te bieden aan de volledige spoorweginfrastructuur op Brussels grondgebied.
In dezuidelijke uitbreiding van de stad Brussel kregen alle straten in de jaren 1960 de postcode 1000, met uitzondering van deLouizalaan en de Franklin Rooseveltlaan, de centrale verkeersaders van de uitbreiding, die de postcode 1050 (1051) van de gemeenteElsene behielden. Een klein deel van de Louizalaan behoort tot de gemeenteSint-Gillis, maar gebruikt ook nummer 1050 (1052).
Om mogelijke verwarring tussen de verschillende gemeenten te voorkomen, gebruiken de openbare diensten administratieve codes die niet dezelfde zijn als de postcodes, maar die wel door de administratie worden gebruikt voor haar post. De administratieve code van Elsene komt bijvoorbeeld overeen met de postcode 1050, terwijl de Louizalaan de administratieve code 1051 heeft voor het grootste deel in Brussel en 1052 voor het deel dat bij Sint-Gillis hoort. Op dezelfde manier heeft het Brusselse deel van deEuropese wijk de administratieve code 1041[3].
In1977 is de postcode in Nederland ingevoerd. Nederlandse postcodes zijn heel specifiek: terwijl in andere landen een heel dorp een enkele postcode kan hebben, beslaat een Nederlandse postcode een gering aantal adressen. Een Nederlandse code bestaat uit vier cijfers en twee letters. De eerste 2 cijfers geven de regio aan, de laatste 2 cijfers de wijk. De twee letters geven de buurt en straat aan. De lettercombinatiesSA,SD enSS worden niet gebruikt. De letters F, I, O, Q, U en Y werden tot2005 niet gebruikt. Met een wijziging in het beleid zijn deze letters wel toegestaan in nieuwe postcodes.
In de regel hebben maximaal circa 25 adressen dezelfde postcode. Veel straten hebben dan ook meer dan een postcode. Samen met hethuisnummer vormt de Nederlandse postcode een unieke code voor elk adres; deze unieke code wordt ook voor andere doelen dan alleen de post gebruikt. Soms kan een enkele postcode meerdere straten beslaan, echter kunnen de bijbehorende huisnummers dan niet dubbel voorkomen.
In sommige steden wordt voor debewegwijzering een wijknummering gebruikt die overeenkomt met de laatste een of twee cijfers van de postcode.
In Nederland zijn bestanden te verkrijgen waarbij hetzwaartepunt van de postcode wordt gekoppeld aan de coördinaten in hetRijksdriehoeksstelsel. Hiermee kunnen weer allerhande gegevens gekoppeld worden met behulp vangeografische informatiesystemen, bijvoorbeeld het aantal bewoners per oppervlakte.
Het numerieke gedeelte van de Nederlandse postcode kan een getal van 1000 tot en met 9999 zijn. In 2010 was het aantal verschillende numerieke waarden 4900. Zie ook de min of meer volledigeNederlandse postcodelijst.In 1978 werd een postcodeboek gratis onder alle Nederlandse adressen verspreid. In de jaren daarna verscheen nog geregeld een aanvulling op het postcodeboek voor nieuwe straten. Men kan postcodes op het internet opzoeken.
De postcode wordt niet alleen gebruikt om het sorteren van post te vergemakkelijken.
De eerste automaten voortreinkaartjes hadden een numeriek toetsenbord waarop het nummer van het bestemmingsstation moest worden ingevoerd. Dit nummer kwam ongeveer overeen met de postcode. Men hoopte dat het daardoor voor de reiziger gemakkelijk was het nummer te onthouden. Latere automaten hebben een aanraakscherm waarop de eerste letters van de naam van het station kunnen worden ingevoerd.
Moet men op eenwebsite oftelefoondienst aangeven waar men ongeveer woont, dan wordt vaak de postcode gevraagd. Nadat de bezoeker de postcode (alleen cijfers of cijfers en letters) heeft opgegeven, krijgt hij informatie.
Veel mensen markeren hun eigendommen met de postcode en het huisnummer, zodat ze bij verlies ofdiefstal terugbezorgd kunnen worden. Vooral bijfietsen is deze wijze van markeren populair – veel handelaren bieden bij aankoop aan de postcode in de zadelbuis te graveren.
Bij de invoering van postcodes inIerland in de jaren negentig was deOCR-techniek al zo vergevorderd, dat postcodes niet meer nodig waren. Desoftware was inmiddels in staat om het volledige adres te lezen. Desondanks zijn in Ierland postcodes ingevoerd, omdat ze nuttig zijn voor andere organisaties dan de posterijen. Vanaf begin 2015 krijgen de 2,2 miljoen huishoudens in Ierland een uniek nummer van zeven karakters, de zogenoemde Eircode, dat bijvoorbeeld wordt gebruikt door de Ierse Belastingdienst.
De eerste postcode die een straat aangeeft is 1011 AB. Dat is deDe Ruijterkade nummers 105 tot en met 124 in Amsterdam, ten noorden van hetCentraal Station.
De postcode met het hoogste nummer van Nederland is 9999 XL, van de Akkemaweg inStitswerd. Daarna komen nog de postcodes 9999 XX, 9999 ZA en 9999 ZZ, van respectievelijk de Knolweg 1001, 1003 en 1002 in Stitswerd. Die huisnummers komen echter aan die weg niet voor.
Een postcode waarvan het laatste cijfer een 0 is, is bijna altijd van een postbus. Uitzonderingen hierop zijn 1060 voorOsdorp, 7610 inAlmelo en 7910 inNieuweroord. Het omgekeerde gaat niet op: De postcode van een postbus kan elk eindcijfer hebben.
