José de la Cruz Porfirio Díaz Mori (Oaxaca,15 september1830 –Parijs,2 juli1915) was eenMexicaans militair en politicus. Hij waspresident van Mexico van1876 tot1880 en opnieuw van1884 tot1911. Díaz was een van de aanvoerders van de republikeinen tijdens deFranse interventie in Mexico (1861-1867) en poogde vervolgens verschillende malen zowel gewapend als via verkiezingen president te worden, waar hij uiteindelijk middels derevolte van Tuxtepec, waarbij hijSebastián Lerdo omverwierp, in 1876 in slaagde. Hij regeerde vervolgens met onderbreking van 1880 tot 1884 meer dan drie decennia lang, langer dan enig andere president van Mexico, waarbij hij langzaam maar zeker de democratische structuren ontmantelde. De periode van Diaz' regering wordt hetPorfiriaat genoemd en werd gekenmerkt door economische en technologische vooruitgang, maar ook door een toenemende kloof tussen arm en rijk. Díaz zevende herverkiezing in 1910 leidde tot deMexicaanse Revolutie, waarbij hij een half jaar later omver werd geworpen doorFrancisco I. Madero.
Díaz werd geboren in de stadOaxaca. Hij was eenmesties; zijn vader stamde af vanSpaanse immigranten en zijn moeder was eenMixteekse. Zijn vader overleed toen hij drie jaar oud was. Op aanraden van zijn oom, die later bisschop van Oaxaca zou worden, ging hij in1843 studeren aan eenseminarie. Hij stopte zijn priesteropleiding in1846 om zich als vrijwilliger aan te melden voor deAmerikaans-Mexicaanse Oorlog, maar nam niet actief deel aan gevechten tegen de Amerikaanse invallers.
Na de oorlog volgde hij een rechtenstudie en werd hij protegé vanMarcos Pérez die hem introduceerde bijBenito Juárez. Onder invloed van Pérez en Juárez raakte Díaz betrokken in hetliberale verzet tegen de dictatorAntonio López de Santa Anna. Hij vocht in deRevolutie van Ayutla tegen de troepen van Santa Anna en deHervormingsoorlog tegen de conservatieven, en klom snel op in de rangen. In1861 werd hij benoemd tot generaal. Díaz was een van de belangrijkste liberale generaals tijdens deFranse interventie in Mexico. Díaz werd tot twee keer toe gevangengenomen door de Fransen maar wist beide keren te ontsnappen, waarna Juárez hem benoemde tot bevelhebber van het centrale leger. Díaz leidde in1867 de innames vanPuebla enMexico-Stad. In mei1867 huwde hij zijn nichtjeDelfina Ortega, in een bruiloft waar hij zelf wegens militaire verplichtingen niet aanwezig bij was. Het paar kreeg zes kinderen, die op twee na op jonge leeftijd overleden.
Na het herstel van de republiek in1867 stelde Díaz zich kandidaat bij de presidentsverkiezingen. Naar Díaz' mening zat Juárez' taak er na het herstellen van de republiek op en moest hij plaats maken voor een nieuwe president. Díaz werd in de verkiezingsstrijd echter verslagen door Juárez. In1871 neemt Díaz opnieuw deel aan de verkiezingen waarin hij het opnam tegen wederom Juárez enSebastián Lerdo. Juárez, Lerdo en Díaz haalden ongeveer evenveel stemmen zodat hetCongres van de Unie mocht beslissen en voor Juárez koos. Díaz verklaarde zich vervolgens tegenstander vanherverkiezing, proclameerde hetplan van La Noria en kwam in opstand, gesteund door militairen die ontevreden zijn met Juárez reductie van het leger. De Porfiristen werden echter in maart1872 bijZacatecas verslagen, Díaz' broerFélix was bij de opstand om het leven gekomen. Díaz ontvluchtte het land maar kon vier maanden later terugkeren, nadat Juárez aan een hartaanval was overleden. Lerdo had Juárez ad interim opgevolgd, bood de rebellen amnestie aan en liet nieuwe verkiezingen uitschrijven. Voor een derde keer wordt Díaz verslagen. Lerdo volgt Juárez op en Díaz neemt zitting in hetCongres van de Unie. In1875 bood Lerdo hem een post als ambassadeur inBerlijn aan, wat Díaz weigerde.
In1876 namen Lerdo en Díaz het wederom tegen elkaar op bij de presidentsverkiezingen en wederom won Lerdo. Díaz proclameerde hetPlan van Tuxtepec waarin hij Lerdo eentiran noemde en opriep, hem verweet de autonomie van staten en gemeenten niet te respecteren en onder de leuzeSufragio efectivo, no reelección (Effectief Stemrecht, Geen Herverkiezing) opriep tot een verbod op herverkiezing. Dit keer was Díaz wel succesvol, nadat hij in deslag bij Tecoac, nabijPuebla, de Lerdistische generaalIgnacio Alatorre wist te verslaan, ontvluchtte Lerdo het land.José María Iglesias, voorzitter van het hooggerechtshof, was nu volgens de grondwet president, doch ook deze werd verdreven door Díaz. In1877 liet hij nieuwe verkiezingen uitschrijven, die hij wist te winnen.
Díaz eerste termijn was vooral gericht op consolidatie van zijn macht; een groot deel van zijn aandacht moest hij richten op het verdrijven van Lerdistische generaals en andere opstandelingen. Na een termijn gediend te hebben trad Díaz in1880 zoals beloofd terug ten gunste van generaalManuel González, een van zijn naaste vertrouwelingen die met hem tegen de Fransen en in de opstand van Tuxtepec had gevochten. Díaz diende korte tijd als minister van handel onder González en werd daarna gouverneur vanOaxaca. González was in feite slechts eenstroman, en zijn regering kwam al snel in financiële moeilijkheden. Er werd een wetswijziging doorgevoerd die herverkiezing toestond zolang het maar om niet-opeenvolgende termijnen ging waardoor Díaz, 'in het belang van Mexico', in1884 voor een tweede maal tot president werd gekozen. In1888 werd vervolgens ook een direct opeenvolgende herverkiezing toegestaan en in1892 werd elk verbod op herverkiezing geschrapt uit de wetboeken.
Intussen was in1880 kort na de geboorte van een dochter Díaz' echtgenote overleden. Een jaar later hertrouwde Díaz, metCarmen Romero Rubio, dochter vanManuel Romero Rubio, minister van binnenlandse zaken en voormalig aanhanger van Lerdo, een teken dat Díaz erin slaagde de partijen te herenigen.
ZiePorfiriaat voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Díaz paste de grondwet twee keer aan: eerst om twee termijnen te kunnen dienen, en daarna om alle restricties op herverkiezingen te verwijderen. Hij behield de macht dankzijverkiezingsfraude, maar ook door het vermoorden van zijn politieke tegenstanders. Hij was een gewiekste politicus die goed wist hoe hij mensen tot zijn eigen voordeel kon manipuleren. De periode van zijn regering wordt het Porfiriaat genoemd. Ten tijde van zijn regering sprak men ook wel spottend van "Díazpotismo". De enige kandidaat die het tegen hem op durfde te nemen was de excentriekeNicolás Zúñiga y Miranda, die telkens opnieuw meende dat hij de verkiezingen won en zichzelf tot president uitriep.
Díaz startte een moderniseringsprogramma om te proberen Mexico op het niveau van een moderne staat te krijgen. Zijn belangrijkste adviseurs waren de zogenaamdecientíficos, economen die een programma van "wetenschappelijke modernisering" omhelsden. Zo werden erspoorlijnen entelegraaflijnen aangelegd. Onder Diaz' regering vertiendubbelde de totale lengte van het spoorwegnet, veel van deze trajecten zijn zonder aanpassing nog steeds in gebruik. Hij introduceerdestoommachines en andere technologische vernieuwingen. Hij stelde Mexico open voor buitenlandse investeerders en bevorderde de bouw vanfabrieken inMexico-Stad. Dit had een groei van het stedelijkproletariaat en vanAmerikaans kapitaal in het land tot gevolg.
De groeiende macht van Amerikaanse zakenlieden was een gevoelig punt in Mexico, dat immers een groot deel van zijn grondgebied aan de VS had verloren.Diaz ondervond ook weerstand vangrootgrondbezitters. Zij wilden hetfeodale systeem vanpeonage (onvrije arbeid) handhaven, en waren gekant tegen dekapitalistische economische politiek van Díaz, omdat ze bang waren dat ze in eenvrije markt nooit met Amerikaanse zakenlieden konden concurreren.
Ook al wilde Díaz het land moderniseren, hij was geen tegenstander van het bestaan vanhaciëndas en steunde het bestaan hiervan juist. Hij stond de haciënda-eigenaars zelfs toe om zich land eigen te maken dat in collectief eigendom van dorpen was. Hij steunde dit door middel van derurales, de goed uitgeruste landelijkepolitie.
In1910 werden weer verkiezingen gehouden. Zijn belangrijkste tegenstrever was deliberale kandidaatFrancisco I. Madero. Madero genoot veel steun van de bevolking, maar volgens de officiële verkiezingsuitslag had Díaz haast unaniem gewonnen. Madero zou in het gehele land slechts een paar honderd stemmen gekregen hebben. Dit was zo duidelijk verkiezingsfraude, dat Madero opriep tot een opstand tegen Díaz. Madero vluchtte naarTexas waar hij hetPlan de San Luis Potosí ter omverwerping van Díaz uitwerkte. De opstand begon op20 november om 6 uur 's avonds. Dit was het begin van deMexicaanse Revolutie. Vijf maanden later was het regeringsleger verslagen en Díaz vluchtte.
