Eenplacode is het verdikte deel van het externe of oppervlakteectoderm tijdens de embryonale ontwikkeling vangewervelden. De verdikking ontstaat doordat de plaveiselcellen op die plaats kolomvormig worden. Al vroeg in de ontwikkeling van het embryo is duidelijk waar in het ectoderm deprecursorcellen liggen voor onder andere de placoden. Ze ontstaan doordat cellen van hetmesoderm op de apicale ectodermale rand van deneurale plaatsignalen aan het ectoderm afgeven.

Uit onderzoek blijkt dat mogelijk alle craniale placoden ontwikkelingsgerelateerde structuren kunnen zijn, die afkomstig zijn van een gemeenschappelijk panplacodaal primordium in deneurale plaatstadia en vergelijkbare regulerende mechanismen gebruiken om ontwikkelingsprocessen bij de verschillende placoden zoalsneurogenese enmorfogenetische bewegingen te controleren.^[1]

Tijdens de vroegeembryogenese genererenpluripotente cellen in deepiblast de ectoderm kiemlaag, die zich splitst in het niet-neurale (ook wel oppervlakte)ectoderm enneuro-ectoderm. Verschillende signaalroutes, waaronderfibroblastgroeifactoren (FGF's),WNT,transforming growth factor β (TGF-β), botmorfogenetische eiwitten (BMP's),sonic hedgehog (SHH) enretinoïnezuur (RA), zijn betrokken bij deze vroege specificatie van placodecellen. TGF-, FGF- en WNT-signalering lijken de meest essentiëlemorfogenetische signalen te zijn. Tijdens de vorming van placoden activeren WNT's die worden afgescheiden door het craniale mesenchym en deneurale buis deNotch-signalering in het oppervlakte-ectoderm. Een negatieveterugkoppelingslus reguleert op zijn beurt de FGF-signalering om voorlopers binnen de placode verder te specificeren.^[2]

Decraniale placoden die neurogeen potentieel hebben (d.w.z.zenuwcellen doen ontstaan) kunnen worden onderverdeeld in twee groepen, de dorsolaterale placoden en de epibranchiale placoden.^[3]

• dorsolaterale placoden omvatten:
  • Detrigeminusplacode,^[4] geeft aanleiding tot de vorming van denervus trigeminus, die informatie van het gezicht doorgeeft.
    • De oftalmische placode geeft aanleiding tot de vorming van denervus ophthalmicus.
    • De maxillomandibulaire placode geeft aanleiding tot de vorming van denervus mandibularis.
  • Deoorplacode vormt de oorput en hetgehoorblaasje, waaruit gehoor- en evenwichtsorganen ontstaan.
• De epibranchiaire ofepifaryngeaire placoden genereren het distale deel van de ganglia van dehersenzenuwen VII, IX en X:^[4][5]
  • De aangezichts placode of facial epibranchial placode, geassocieerd met de eerstefaryngeale groef, genereert deaangezichtszenuw en distale delen vanhersenzenuw VII^[5]
  • De petrosale placode of glossopharyngeal epibranchial placode, geassocieerd met de tweede faryngeale groef, genereert hetganglion inferius van denervus glossopharyngeus en distale delen van de hersenzenuw IX
  • De nodose placode of vagal epibranchial placode, geassocieerd met de derdebranchiale spleet, genereert deganglion nodosum en distale delen vanhersenzenuw X^[5]
• Deneusplacode, nasale placode (ofolfactorische placode)^[6] geeft aanleiding tot hetreukepitheel van deneus.
• De craniale placoden die geen aanleiding geven tot zenuwcellen zijn:
  • Delensplacode onder leiding van hetlensblaasje geeft aanleiding tot deooglens.
  • Deadenohypofysaire placode vormt de voorkwab van dehypofyse.

• Deprofundale placode bij vissen en amfibieën (anamniota), die aanleiding geeft tot de vorming van denervus opticus, de hersenzenuw II. Bijklauwkikkers blijft deze gedeeltelijk ongefuseerd.
• Dezijlijnplacoden bijvissen en larvaleamfibieën, die aanleiding geven tot dezijlijn.
• Dekieuwboogplacode, een neurogene placode die wordt aangetroffen bij sommigeamfibieën met onbekende functie.^[3]
• Denasohypofyseaire placode,prikachtigen enslijmprikken hebben een unieke placode die zich vormt in de voorste-ventrale middenlijn van de kop.

• Bijdrage van de trigeminus- en epibranchiale placodes aan sensorische neuronen in het kippenembryo.
• Fate map of cranial placodes at the anterior neural plate. Xenopus.

Zie de categoriePlacode vanWikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

• Ontwikkelingsbiologie
• Dierlijke ontwikkeling

• Wikipedia:CS1 Engelstalige bronnen (en)