Eenpersonage is de uitbeelding van een persoon in eenverhalend ofdramatisch kunstwerk zoals eenroman,toneelstuk offilm. Personages ondergaan of veroorzaken de gebeurtenissen in een verhaal.
In films en toneelstukken is het de rol die door eenacteur of actrice gespeeld wordt. In rollenspellen is het de rol die een speler aanneemt binnen de wereld van het spel. Inrollenspellen encomputerspellen wordt hiervoor in het Nederlands ook wel hetanglicismekarakter (Engels:character) gebruikt.
Het woord personage stamt af van hetLatijnse woordpersona, dat "masker" betekent. In deklassieke oudheid droegen toneelacteurs namelijk altijd maskers. Een personage in een beeldverhaal wordt ook wel eenstripfiguur genoemd.
Een personage dat als het ware het verhaal vertelt is deik-persoon. Daarbij vallen te onderscheiden eenvertellend ik (die achteraf vertelt) of eenbelevend ik (die vertelt alsof de gebeurtenissen zich toedragen op het moment van vertellen). Een ik-persoon is dan tevens de hoofdpersoon, ook al gaat het verhaal ogenschijnlijk over anderen. Eenauctoriale verteller verwijst ook naar zichzelf maar neemt geen deel aan het verhaal; hij staat erbuiten.
Een karakter of personage kan ook eenalter ego zijn: een persoon door wie de auteur zijn denkbeelden uit.
Een veel gemaakte fout is het gebruik van hetanglicismekarakter (Engels:character) in plaats vanpersonage.
Personages zijn onder te verdelen naar hun karakter en naar de rol die ze spelen in het verhaal.
Allereerst zijn personages onder te verdelen naar hunrol in het verhaal:
- Dehoofdpersoon ofprotagonist is het belangrijkste personage in eenverhaal. De plot en motieven van het verhaal concentreren zich rond de protagonist of hoofdpersoon. Afhankelijk van de aard van dehoofdrol is de hoofdpersoon deheld ofantiheld. De termheld van het verhaal wordt ook vaak in neutrale betekenis gebruikt voorhoofdpersoon in het algemeen.
- Deantagonist is de tegenpool van de protagonist. Deze verzet zich actief tegen het bereiken van de doelen van de protagonist. Hij vertegenwoordigt een tegenwerkende kracht in het conflict. Aangezien de hoofdpersoon meestal staat aan de kant van 'goed', wordt de antagonist altijd afgeschilderd als 'het kwaad'.
- Deschurk is het meest stereotiepe type van een antagonist. Hij wordt meestal weergegeven als een uiterst slecht persoon (de redenen hiervoor worden zelden gegeven), die geen waarde hecht aan het menselijk leven, geen emotie heeft, de hele wereld en richt tot slaaf wil maken of vernietigen. In meer uitgewerkte gevallen kan de schurk afgeschilderd worden als een tragische held, wiens acties een daad zijn van wraak of een andere gerechtvaardigde zaak.
- Bijfiguren zijn personages in het verhaal die niet de hoofdrol spelen maar dienen om de handeling op gang te houden, een ander personage diepte te geven of het decor op te vullen. De belangrijkste twee bijpersonen zijn deDeuteragonist enTritagonist. Zij spelen de grootste rollen na de protagonist.
- HetOnzichtbaar personage; een personage dat nooit rechtstreeks ten tonele gevoerd wordt. Het publiek krijgt hem niet te zien en hij speelt daardoor alleen indirect een rol.
Verder zijn personages onder te verdelen in de mate waarin hunkarakter enpersoonlijkheid zijn uitgewerkt:
- Eenround character ofdynamisch personage is een personage dat in de loop van de geschiedenis een ontwikkeling doormaakt. Men krijgt veel over hem te weten en hij heeft een duidelijke, vaak ook complexe, persoonlijkheid.
- Eenflat character ofstatisch personage is een personage dat nauwelijks of geen ontwikkeling doormaakt in het verhaal. Een statisch personage is meestal weinig uitgewerkt door de verteller. De informatie over het innerlijk en het uiterlijk wordt bij stukjes en beetjes gegeven.
- Eentype (archetype) is een variant op het flat character, dat bepaald wordt door één menselijke eigenschap.Marten Toonder wees er op dat de figuren in deBommelsaga eigenlijk archetypen zijn. Door deze typen bij elkaar te plaatsen, ontwikkelde het verhaal zich vanzelf. Voorbeelden van typen: de droge ambtenaar, de verstrooide professor, de domme politieman.
Het woord personage kan ook voor bestaande mensen worden gebruikt, als synoniem vanpersoon, maar heeft dan meestal een gevoelswaarde. Een zonderling mens kan worden aangeduid als een vreemd personage en een hooggeplaatst persoon als een voornaam personage.
Instrips en inseries met een aantal op elkaar volgende afleveringen kan men onderscheid maken tussen incidentele, vaste of terugkerende personages of rollen. Bijrol is een rol die toch bijdraagt aan het verhaal, en kan zowel incidenteel of vast zijn. Bij de protagonist gaat het om het belangrijkste vaste personage: de hoofdrol.
