Trajaneum in PergamonTheater van PergamonGrote altaar van Pergamon Pergamonmuseum in BerlijnHistorische plattegrond van de Akropolis van PergamonSchaalmodel
Pergamon,Oudgrieks: τὸ Πέργαμον, het Pérgamon, of ἡ Πέργαμος, de Pérgamos,Latijn:Pergamum, het huidigeBergama inTurkije, was in deklassieke oudheid een stad in Mysia inKlein-Azië, die zich na het uiteenvallen van het rijk vanAlexander de Grote ontwikkelde tot een rijke en machtige stad. De naam is mogelijk afkomstig van een vóór-Grieks woord dat burcht betekende, want ook de burchtheuvel vanTroje werd in de Oudheid zo genoemd.
Pergamon was oorspronkelijk een kleine heuvelburcht in Mysia, het noordwestelijke deel vanKlein-Azië. De eerste aanwijzingen van bewoning stammen uit de achtste eeuw v.Chr. Volgens overleveringen was Pergamon gesticht doorGriekse kolonisten, maar dit is onwaarschijnlijk, omdat het 26 kilometer landinwaarts ligt. Pergamon werd voor dehellenistische periode maar sporadisch genoemd. De Perzische koning schonk in 480 v.Chr. de plaats aan de SpartaanDemaratus. Pergamon werd in 339 v.Chr. vermoedelijk door eentiran geregeerd.
Pergamon trad na de dood vanAlexander de Grote in 323 v.Chr. uit de anonimiteit.Lysimachus, een van zijn generaals, had er een miljoenenschat opgeslagen onder de hoede vanAttalus Philetaerus. Deze eigende zich na Lysimachus' dood het geld toe en stichtte, gebruikmakend van de onderlinge verdeeldheid van dediadochen, in 283 v.Chr. het rijk Pergamon, ook het koninkrijk van deAttaliden genoemd. Dit rijk stond aanvankelijk onder controle van deSeleuciden.Eumenes I, neef en adoptiezoon van Philetaerus, wist in 262 v.Chr. de Seleuciden-koningAntiochus I Soter te verslaan en zo van Pergamon een onafhankelijke staat te maken. Het rijk Pergamon omvatte op het toppunt van zijn macht bijna het gehele westen van Klein-Azië. Het bleef wel nodig dat Eumenes I herhaaldelijk naar de wapens greep, tegen zowel de Seleuciden als deGalaten, aan wie hij schatting betaalde om van hun plundertochten verlost te blijven. Zijn neefAttalus I die hem in 241 v.Chr. opvolgde was de eerste die ook officieel de koningstitel aannam. Onder zijn regering werden de Galaten in230 v.Chr. verslagen. Deze overwinning leverde hem de bijnaamSoter (d.i.Verlosser) op. Na een eerder terugdrijven van de Kelten (onderBrennus) uit Delphi in279 v.Chr. was door de Grieken als herdenking aan hun redding al het festival van deSoteria ingevoerd.
Attalus I koos voor een andere politiek, gericht op het westen en opRome. Door om Romeinse interventie te vragen tegen Macedonië, bracht hij Pergamon geleidelijk onder Romeinse invloed, haalde hij Rome in de Griekse wereld en maakte aldus de facto een einde aan de zelfstandigheid van dehellenistische diadochenrijken. KoningEumenes II (197 –159 v.Chr.) ging verder op de ingeslagen weg. Pergamon werd een regionale grootmacht, maar bleef ook niet meer dan een pion in het politieke schaakbord waarin Rome het spel leidde en de zetten bepaalde. Als trouwe bondgenoot van Rome zegevierde het in 190 v Chr. mee tegenAntiochus III de Grote, en breidde daardoor zijn grondgebied uit met de kustgebieden van diens rijk. Eumenes II wist de Romeinen opnieuw te bewegen tot een militair optreden tegen Macedonië (172 - 171 v.Chr.). Dezelfde politiek bepaalde ook het beleid van de opvolgersAttalus IIPhiladelphus (159 –138 v.Chr.) enAttalus IIIPhilometor Euergetes (138 –133 v.Chr.). Van de korte regering van deze laatste is enkel het einde vermeldenswaardig. Hij stelde namelijk bij testament deSPQR aan als universele erfgenaam van zijn rijk, en maakte daarmee een einde aan het zelfstandige Attalidenrijk. In het jaar 25 stond keizerTiberius de inwoners van Pergamon toe een tempel op te richten ter ere van hem en van deSenaat.
Pergamon werd dankzij de rijkdom en kunstzin der vorsten een centrum vanhellenistische cultuur een van de fraaiste steden van de oude wereld, met een rijkdom aan monumentale tempels, fonteinen, gymnasia en andere bouwwerken. De stad bevond zich in een gebied dat rijk was aan graan, olijven, druiven en vee en was gebouwd op een hoogte van 335 meter. De drie oorspronkelijke stadjes waaruit Pergamon bestond, waren met elkaar verbonden via trappen en terrassen, waarop overdekte zuilengangen van twee etages waren gebouwd. Op het bovenste gedeelte van de stad bevonden zich de publieke gebouwen, zoals deagora, het koninklijk paleis, wapenarsenaal, bibliotheek, het theater, de tempels vanDionysos enAthena Polias en het altaar vanZeus. Daaronder bevonden zich eengymnasium, de tempels vanDemeter enHera Basileia, en hetPrytaneion. Het laagste gedeelte van de stad was een veelzijdig handelscentrum, waar o.a. parfum, lakens en perkament werd gemaakt.
Attalus I legde de grondslagen van de culturele opgang, door letterkundigen, filosofen en kunstenaars aan te trekken en te steunen. Vooral de redenaarsschool, beeldhouwerateliers en Dionysische kunstenaars genoten grote bekendheid. In de vele beelden en beeldengroepen werd de strijd tegen de Galaten, die Pergamum herhaaldelijk bedreigden, vereeuwigd, onder meer in de beroemde Stervende Galliër, afkomstig van Attalus’ zegemonument na de overwinning op de Galaten.
Vooral beroemd was het grote altaar vanZeus, waarvan het beeldhouwwerk met de voorstelling van de strijd tussen goden enGiganten, en de Telephusfries, ten dele is bewaard. Het werd opgericht door Attalus I (241-197) ter herinnering aan zijn overwinning op de Galaten, die in de reliëfs werden gesymboliseerd door giganten.
De doorEumenes II gestichte bibliotheek was zeer vermaard, te vergelijken met debibliotheek van Alexandrië. Daarop schortte Egypte de uitvoer van papyrus op. Als vervanging werd voor het eerst in de geschiedenis op grote schaalperkament gebruikt om als schrijfmateriaal te dienen, dat geleidelijk depapyrus heeft verdrongen. Een aanzienlijk deel van het boekenbezit werd op last vanMarcus Antonius naar Alexandria overgebracht, als vergoeding voor de verliezen tijdens de burgeroorlog.
In de 2e eeuw na Chr. werd Pergamon druk bezocht om zijn geneeskrachtige bron, waarbij zich eenAsklepieion, een heiligdom vanAesculapius bevond. Er werden geesteszieken behandeld door waterdrinken, baden, theater, muziek en suggestie. De medische faculteit stond in hoog aanzien met medewerkers alsGalenus.
Ondanks de welvaart en de culturele bloei hadden brede lagen van de bevolking het in Pergamon niet zo goed als in het Rijk van de Seleuciden, die als de voorvechters van het hellenisme golden. Deze behandeling van de minderbedeelden, alsook het feit dat zij heulden met de Romeinen, maakte dat de meeste Grieken niet hoog opliepen met de Attaliden. Ook onder de Romeinen, na de dood vanAttalus III, bleef Pergamon hoofdstad van de provincieAsia. In deOpenbaring van Johannes (in 2:12-17, in de eerste eeuw n.Chr. geschreven aan Perganum) wordt eveneens een slechte reputatie van deze stad genoemd.
_-_Turkey_-_10_(5747249729).jpg)
.jpg)
