Pedagogiek ofopvoedkunde is de wetenschappelijke studie van de manier waarop volwassenen - ouders,opvoeders, onderwijzers en leraren,jeugdigen grootbrengen, om ze voor te bereiden op eenzelfstandig,volwassen bestaan. Een beoefenaar van dit vakgebied is eenpedagoog. De studie van de organisatie van hetonderwijs is deonderwijskunde, het specifieke vakgebied van het lesgeven heetdidactiek.
Meer specifiek bestudeert pedagogiek onderwijsmethoden, inbegrepen de te stellenleerdoelen, en de manier waarop deze doelen bereikt kunnen worden. Ze bestudeert deopvoeding, deontwikkelingsfasen, en derelaties tussen het kind en zijnsociale omgeving: familieleden, school, vriendjes en vriendinnetjes, de gebouwde omgeving, media. Ook wordt de opvoeding van moeilijk opvoedbare kinderen onderzocht. Onderpedagogie wordt de praktijk van het opvoeden verstaan.
De opvoedingswetenschap (pedagogiek) bestaat niet in alle landen als zelfstandige wetenschap; in Nederland, Duitsland en België is dit overigens wel het geval. In Groot-Brittannië heet heteducation, en is het één profiel samen met maatschappelijk werk en dienstverlening.
Pedagogiek is de vernederlandste vorm van Grieks παιδαγωγία,paidagōgia, eenneologisme (1495),afgeleid vanOudgrieks παιδαγωγός,[1]paidagōgos, samengesteld uit παῖςpaís; kind, jongen, en αγεινagein: leiden, wegleiden. Een pedagoog (παιδαγωγός) was in deklassieke oudheid een slaaf die de kinderen begeleidde van en naar school, maar ook algemener begeleidde, bijvoorbeeld naar de markt.
historische pedagogiek: bestudeert hoe in het verleden pedagogen (onderwijzers en ouders) gestalte gaven aan de wens jeugdigen met een bepaald doel groot te brengen
Sommigen menen dat er theorieën zijn die altijd en overal zouden gelden over het (beïnvloeden van) menselijk gedrag. Anderen menen dat het menselijk gedrag niet is te voorspellen, en gaan "slechts" na hoe het in het verleden is toegegaan.
Siebren Miedema (red.),Pedagogiek in meervoud: wegen in het denken over opvoeding en onderwijs. Houten, Bohn Stafleu Van Loghum, 1984 / 2000 (6de druk)
Paul Smeyers, Stefan Ramaekers, Roel van Goor, Bruno Vanobbergen (red.),Inleiding in de pedagogiek. Deel 1:Thema's en basisbegrippen. Deel 2:Grondslagen en stromingen. Amsterdam, Boom, 2017
Joop Berding & Wouter Pols (2018, 4e herziene druk). Schoolpedagogiek voor het basis- en voortgezet onderwijs. Noordhoff Uitgevers BV., Groningen, Nl., 356 p.. ISBN 9789001827892.
Tom Kroon & Bas Levering (red.) (2008 / 2023, 6e druk). Grote pedagogen in klein bestek. SWP, Amsterdam, 336 p.. ISBN 9789088506925.
Jan Masschelein (red.),Dat is pedagogiek. Actuele kwesties en sleutelteksten uit de Westerse pedagogische traditie van de twintigste eeuw. Leuven University Press, 2019ISBN 9789462701496
D.Th. Thoomes, De antropologische pedagogiek van O.F. Bollnow. In:Bronteksten Historische pedagogiek, Rotterdam, 2000[1] /Capita Selecta[2]
Daan Thoomes, Opvoeding heeft een doel. In:In de Waagschaal, tijdschrift voor theologie, cultuur en politiek. Jrg. 32, 2003, nr. 13, pp. 13-16[3]
Willem Koops,Een beeld van een kind. De ontwikkeling en opvoeding van het kind in historisch perspectief. Amsterdam, Boom, 2016
Jan Bransen, Pedagogisch gezag is geen epistemisch gezag. Een pleidooi tegen de verwetenschappelijking van de pedagogiek. In:Pedagogiek, jrg. 36, 2016, nr. 2, pp. 175-198
Jan Bransen,Gevormd of vervormd?: een pleidooi voor ander onderwijs. Leusden, Isvw Uitgevers, 2020
W. de Jong, J. Bekker, I. Schonewille, L. van der Poel, H. De Deckere (red.),Grondleggers van de pedagogie(k). Amsterdam, SWP, 2022
D.Th. Thoomes,Herinneringen aan pedagogiek- en filosofiehoogleraren in Utrecht. Het Utrechts Archief / Archieven.nl , 2023[4] of[5]
