Bonifatius VIII, geboren alsBenedetto Gaetani (Anagni,1235 –Rome,11 oktober1303) waspaus van 1294 tot 1303. Hij is een van de bekendste middeleeuwse pausen, was een beroemd jurist en een energieke persoonlijkheid. Zijn claim op de hoogste positie binnen Europa bracht hem in ernstig conflict metFilips de Schone vanFrankrijk.
Benedetto Gaetani was lid van een adellijke familie in de Campagna. Hij studeerde inBologna zowelRomeins alscanoniek recht. Hij werd belast met diplomatieke missies in Frankrijk en Engeland. In 1281 werd hijkardinaal. In 1294 volgde hij degeabdiceerdepaus Celestinus V op toen hetconclaaf hem al na elf dagen tot paus had gekozen. Om moeilijkheden van vooral de zijde van despiritualen te voorkomen, hield Bonifatius VIII zijn voorganger tot diens dood in verzekerde, kloosterlijke bewaring in het kasteel van Fumone. Bijgestaan door twee monniken van zijn orde stierf Celestinus daar op 81-jarige leeftijd.
Met debulClericis laicos van 1296 probeerde hij de Franse koning het recht te ontnemen om belastingen te eisen van geestelijken ter financiering van diens oorlog tegen Engeland. De koning had de uitvoer van goud en zilver vanuit Frankrijk naar Rome verboden. Als gebaar van verzoening verklaarde de paus in 1297 de Franse koningLodewijk IX heilig.
Door zijn voortdurende bemoeienissen metwereldse zaken raakte hij ook in conflict met rooms-koningAlbrecht I en met de invloedrijke Romeinse familieColonna.
In 1301 vaardigde Bonifatius VIII de bulUnam sanctam uit in de context van het conflict metFilips IV van Frankrijk. Het bevat een zeer scherp standpunt ten aanzien van de suprematie van de pausen, aangezien erin gesteld werddat het voor ieder menselijk schepsel noodzakelijk was voor zijn redding zich te onderwerpen aan de paus. Bonifatius was intussen ook in conflict geraakt met de invloedrijke familie Colonna en had zich teruggetrokken in een slot inAnagni, zijn geboortestad.
Filips IV reageerde op de bul door de paus te beschuldigen van moord op zijn voorganger, waarop de paus hem in 1303 excommuniceerde. Daarop gaf FilipsGuillaume de Nogaret opdracht de paus gevangen te nemen. Samen metSciarra Colonna, uit de familie waarmee de paus ruzie had, trok Nogaret naar Anagni, waar Bonifatius gevangen werd genomen, maar na drie chaotische dagen werd bevrijd door de burgers van Anagni. De schok ten gevolge van deze gewelddaad was echter dodelijk en een maand later stierf Bonifatius.[1] Zijn opvolger werd pausBenedictus XI.
Paus Bonifatius VIII wijdt het jubeljaar 1300 in, fresco vanGiotto
In 1298 had Bonifatius VIII hetLiber Sextus uitgevaardigd, een verzameling van pauselijkedecretalen – vonnissen in briefvorm – als vervolg op het eerdere kerkelijk wetboek, hetLiber Extra vanGregorius IX uit 1234. Met de bulSuper cathedram perkte hij het recht van debedelorden in om te preken enbiecht te horen. Zo verminderde hij wrijving tussen hen en seculiere priesters. Hij stichtte in 1303 de eerste universiteit van Rome.
Bonifatius VIII wees 1300 aan alsHeilig Jaar, de eerste maal dat een jaar als heilig werd bestempeld.
Een maand voor zijn overleden werd Bonifatius VIII het slachtoffer van een gijzeling: het was deGijzeling in Anagni.Sciarra Colonna uit Lazio enGuillaume de Nogaret uit Frankrijk met hun soldeniers pakten hem hard aan in zijn kasteel in Anagni. De paus weigerde af te treden.
Na Bonifatius' dood werd op aandringen van de Franse koning een proces tegen hem geopend wegens ketterij. HetConcilie van Vienne (1311-1312) besloot echter dit proces niet voort te zetten.
