DeWoordenlijst van de Nederlandse taal vermeldt 'Onzevader' als officiële spelling, maar in dekatholieke,orthodoxe enprotestantsetraditie is 'Onze Vader' gebruikelijker. Het wordt ook het 'Gebed des He(e)ren' of 'het allervolmaakste gebed'[bron?] genoemd en is een van de bekendste gebeden in deKerk.
De oudste teksten van het Onzevader die zijn overgeleverd, zijn in hetKoinè-Grieks. In het Nederlandse taalgebied heeft elke religieuzestroming meestal een eigen vertaling. Er zijn verschillende protestantse vertalingen. De weergaven hieronder gaan uit van de langere versie van Matteüs.
Het Onzevader vertoont veel overeenkomsten met oudeJoodse gebeden. Ook is de inhoud van het gebed sterk gekleurd door teksten uit de Hebreeuwse Bijbel en deSeptuagint. De aanhef lijkt onder meer op uitdrukkingen inJesaja 63:15-16 en 64:7, de eerste bede op uitdrukkingen in Jesaja 29:23 enEzechiël 36:23, de tweede bede opObadja 1:21, de derde op1 Samuel 3:18 en1 Makkabeeën 3:60, de vierde opSpreuken 30:8, de vijfde opSirach 28:2 en de zesde opPsalm 17:30 (Septuagint) en Psalm 26:2. De lofprijzing in de jongere handschriften is gebaseerd op1 Kronieken 29:11-13.
De versie van Matteüs in de wetenschappelijke uitgave van het Nieuwe Testament (Nestle-Aland) is korter dan die in deTextus Receptus, de tekstvorm die in gebruik was voor de opkomst van de modernetekstkritiek.
Matteüs 6:9-13 in de Textus Receptus met Statenvertaling
De huidige vertaling van het Onzevader werd in 2014 geschreven en hief de bestaande verschillen tussen België en Nederland op. Deze tekst werd van kracht vanaf de advent van 2016, vanaf 27 november 2016. Tot dan bleven de oude Belgische en Nederlandse vertalingen in gebruik.
De verschillen met de vertaling die vanaf 27 november 2016 wordt gebruikt, zijn vet-gecursiveerd aangegeven.
Volgensevangelisch spreker David Uijl[3] zijn alle moderne vertalingen van het Onzevader fout.[4] Hij stelt dat omdat de werkwoorden in de eerste drie zinnen van het Onzevader de vorm hebben van de imperativus aoristus in de 3e persoon, deze niet gericht zijn aan 'Onze Vader'. De vertaling van Uijl luidt als volgt:[5]
Onze Vader die in de hemel is,
Uw naam moet geheiligd worden.
Koninkrijk, kom!
Wil van God, word vervuld op aarde zoals in de hemel!
Epiousion in het Evangelie volgens Lucas, zoals geschreven inPapyrus 75 (ca. 200 n.Chr.), het oudste bewaard gebleven voorbeeld.
De vertaling van het Griekse ἡμῶν ἄρτον τὸν ἐπιούσιον,hemōn arton ton epiousion als 'onsdagelijks brood' is omstreden. Het woordepiousion komt in geen of slechts een enkele buiten-Bijbelse bron voor en ook in de Bijbel wordt het woord alleen in het Onzevader gebruikt. De traditionele vertaling als ‘dagelijks [brood]’ wordt door de meeste moderne geleerden afgewezen, mede door het erop volgende καθ ἡμέρᾱν,kath hèméran, "vandaag". Mogelijke vertalingen die tegenwoordig worden voorgesteld zijn onder andere '[brood] dat nodig is om te bestaan' en '[brood] voor de komende dag', waarbij 'de komende dag' vaak eeneschatologische betekenis krijgt. Soms wordt het brood als ietssymbolisch opgevat, naar de woorden uitDeuteronomium 8:3 en Matteüs 4:4 dat de mens niet van brood alleen zal leven, maar van elk woord dat uit de mond van God komt. Andere interpretaties stellen echter dat de voorafgaande woorden ‘heden/vandaag’ en ‘ons’ erop duiden dat het gaat om gewoon tastbaar brood of voedsel.[7][8]
In het Onzevader, zoals gebruikt door de protestanten, komen alle drie de onderdelen van een gebed terug, in de katholieke versie zijn de verschillen: beproeving in plaats van verzoeking en kwade in plaats van boze:
Dankgebed: Uw naam worde geheiligd, Uw koninkrijk kome, Uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel.
Smeekgebed (litanie): Geef ons heden ons dagelijks brood. En vergeef ons onze schulden zoals ook wij onze schuldenaars vergeven. En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze.
Belijdend gebed: Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid.
De slotwoorden "Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid" ontbreken in de oudste handschriften van Matteüs.
In deorthodoxe kerken wordt dedoxologie nooit uitgesproken door de gelovigen. Deze wordt altijd gedaan door de priester. In de Griekse traditie gebruikt men bij het afwezig zijn van de priester: "Door de gebeden van onze Heilige Vaders, Heer Jezus Christus Onze God ontferm U over ons, Amen."
Het lied kreeg in de oorlog een speciale bekendheid, doordat de gevangenen die na verhoor door de Kempeitai naar hunkamp terugkeerden, dit gebed zongen voor hun lotgenoten. Dit gezongen gebed wordt vaak tijdens herdenkingen ten gehore gebracht, zoals sinds 1970 op de jaarlijkseNationale Herdenking 15 augustus 1945.
