Paranormaliteit betreft elk fenomeen dat in een of meer opzichten de grenzen overschrijdt van wat volgens de huidigewetenschappelijke aannames fysiek mogelijk wordt geacht.[1] Men spreekt ook over eenbovenzintuiglijk verschijnsel, om aan te geven dat het niet met de normale zintuigen waargenomen kan worden (het voorvoegselpara betekent 'naast' of 'voorbij'). Voorbeelden van paranormale fenomenen zijntelepathie,telekinese enspoken. Hoewel het soms als synoniem metbovennatuurlijk wordt gebruikt, maken parapsychologen een sterk onderscheid tussen beide: bovennatuurlijk of magisch gaat over niet-fysieke dingen, terwijl de parapsychologie juist streeft naar mogelijke wetenschappelijke verklaringen vananomalieën in de natuurlijke wereld.[2] Veel wetenschappers blijven echtersceptisch staan tegenover dergelijke verschijnselen.
Hoewel het bestaan van paranormale vermogens niet bewezen is en betwist wordt, rapporteren veel mensen ervaringen die - als de echtheid hiervan kan worden aangetoond - onder het begrip paranormaal geclassificeerd moeten worden.
Een mogelijke indeling van deze gerapporteerde vermogens en verschijnselen is:
Sommigen beschouwen het voorspellen van de toekomst of het interpreteren van tekens (zoals bijtarot,astrologie,koffiedikkijken, ...) ruimer dan het louter bestaan van toevallige gebeurtenissen.
Sommige gevallen van vermeendebuitenzintuiglijke waarneming worden in de medische wereld opgevat alshallucinaties, en maken in deze diagnose deel uit van bekende psychiatrische ziektebeelden zoalsontwenningsverschijnselen of als onderdeel vanpsychotische stoornissen zoalsschizofrenie. Bepaalde vormen van drugs, zoalsLSD, kunnen ook deze verschijnselen veroorzaken.
Helderziendheid is een van de frequentst gerapporteerde gaven, met mogelijke kenmerken:
De helderziende heeft soms een hulpmiddel nodig, bijvoorbeeld een foto of een kristallen bol of een ander voorwerp, ook wel conductoren genoemd. Hoe de helderziende de beelden ervaart is verschillend. De een zegt het als een film in zijn hoofd te zien, de ander als een dia-serie. Weer andere paragnosten beweren het als gevoel te ervaren, nog anderen door middel van visualisatie.
Vaak vermelden zij het verleden als zwart-witbeeld te zien, het heden in heldere tinten en de toekomst in vage kleuren.
Het begripempathie slaat op het kunnen aanvoelen van gevoelens, emoties, stemmingen en pijnen, maar ook vreugde en verdriet van een ander of een dier.Empathische vermogens schijnen sterker te zijn als de persoon of het dier zich vlakbij bevindt of als het een bekende of familielid betreft, zoals bij twee- of meerlingen wordt beweerd. Maar de persoon of het dier waar men de gevoelens van waarneemt, hoeft niet per se in de buurt te zijn.Empathie kan leiden tot het verwerven van inzichten over iemands verleden aan de hand van diens persoonlijkheid, die tot stand zijn gekomen door zijn of haar levenservaringen.Frequent wordt ook nog gemeld dat door verwarring tussen eigen gevoelens en de ontvangen gevoelens van een ander – die soms sterker of heftiger kunnen zijn dan de eigen gevoelens – de eigen gevoelens verdrukt kunnen worden. Denk hierbij aan emotioneel heel erg aangedane mensen. Hierdoor zouden personen die onervaren zijn met hun gave daar problemen van kunnen ondervinden. Een redelijk ontwikkeld empathisch vermogen is overigens volkomen natuurlijk bij normale mensen. Een gebrek daaraan wijst meestal op een psychische afwijking.
Heldervoelen lijkt opempathie, maar houdt eerder een schijnbare gevoeligheid in voor de niet-levende natuur en het aanvoelen van sferen en stemmingen, niet van een persoon zelf, maar de eromheen hangende sfeer van bijvoorbeeld een groep mensen of de sfeer tussen groepen mensen. Het kan leiden tot het aanvoelen van 'iets', een ophanden staande gebeurtenis, een voorgevoel daarvan – bijna lijkende op helderzien, maar dan daar weer een voorgevoel van.
Onder dit begrip vallen alle paranormale waarnemingen op auditief vlak:
Aangezien geluiden meestal iets oproepen, zoals herinneringen, gevoelens, e.d. worden dergelijke waarnemingen meestal hierdoor gekleurd. Paragnosten klasseren helderhoren daarom soms deels als telepathie.
De meeste rapportages omtrent helderruiken hebben betrekking op voorbije gebeurtenissen. Meestal wordt ook de associatie vermeld die de geuren oproepen, zoals emoties of gebeurtenissen. Bijvoorbeeld rozengeur wordt geassocieerd met een liefdesrelatie, een anjer met een overlijden. De geurervaring wordt net als bij helderziendheid niet noodzakelijk via het zintuigorgaan waargenomen.
Het meer proeven dan met het smaakzintuig mogelijk is, wordt minder frequent gemeld dan paranormale gewaarwording.
Naast het zintuiglijk waarnemen, wordt ook het "helder weten" frequent gerapporteerd. Hierbij beschikt de persoon over kennis, schijnbaar zonder deze langs een natuurlijke weg verworven te hebben. Verschillende vormen van helderweten worden gemeld:
In de psychologie zijn gelijkaardige ervaringen beschreven metregressietherapie, waarbij cliënten melding maakten van kennis uit een vorig leven.
Andere benamingen voor bovengenoemde gaven zijn: alziend(-heid), alvoelend(-heid), alhorend(-heid), alruikend(-heid), alproevend(-heid) en alwetend(-heid).
Deparapsychologie is een controversiële discipline die paranormale fenomenen en vermogens onderzoekt. Een bekende bioloog-filosoof die onderzoek doet naar paranormale verschijnselen isRupert Sheldrake.
In sommige culturen is het ervaren van schijnbaar paranormale gaven en verschijnselen deel van het gebruikelijke leven. Primitieve stammen kennen hun sjamaan of medicijnman, die naast een voorloper van de huidige geneeskunde vaak het lot probeert te bezweren met handelingen of geclaimde paranormale kennis. Ook in bepaalde geestelijke stromingen - zoals in detantra enyoga - worden paranormale vermogens niet beschouwd als buitengewoon of bovennatuurlijk, maar als onderdeel van de werkelijkheid.
In de wetenschap daarentegen (waaronder deneurologie, depsychofysica en depsychologie vallen) heerst er redelijke consensus over het niet bestaan van paranormale fenomenen of gaven. Sommige wetenschapsmensen onderzoeken of er mensen zijn met buitennatuurlijke gaven of zintuigen, maar tot op heden zonder overtuigend resultaat. In Amerika beheerde oud-illusionistJames Randi tot aan zijn pensioen in 2015 een fonds waarmee de eerste persoon wiens vermeende gaven een wetenschappelijke test zouden doorstaan, één miljoen dollar kon verdienen. Toch ziet men in westerse culturen een tendens van groepen mensen die het paranormale trachten aan te hangen in de vorm van bijvoorbeeldnew age als zingeving in een harde individualistische samenleving. Westerse films maken dan ook maar al te graag gebruik van paranormale verschijnselen als centraal thema.
Iemand die beweert vaak paranormale waarnemingen te doen, wordt eenmedium ofparagnost genoemd. Omdat er voor het bestaan van paranormale waarneming geen wetenschappelijk bewijs bestaat, is het niet mogelijk de betrouwbaarheid van een medium of paragnost vast te stellen. Mensen die zich tot mediums of paragnosten wenden voor advies doen dit doorgaans in goed vertrouwen, vaak als aanvulling op of als alternatief voor medisch of psychologisch advies. Paranormale dienstverlening is controversieel omdat hier, anders dan in medische disciplines, geen wettelijke richtlijnen van toepassing zijn, terwijl soms wel een medischeindicatie wordt gegeven.
Volgens sommige onderzoekers komt geloof in paranormale verschijnselen enufo's vaak voor bij mensen metdepressie,dissociatie enADHD. Deze cognitief beperkende invloeden hebben volgens hen een uitwerking op de manier waarop deze mensen waarnemings- en interpretatiefouten maken wanneer ze geconfronteerd worden met werkelijk bestaande fenomenen.[3] Ook is in de psychologie bekend dat bij langdurige eentonigheid of slaapgebrek of stress er bij gezonde mensen hallucinaties kunnen optreden, die soms ook paranormaal lijken.[bron?]
