| Paranoot | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||||
| Tak van de paranoot | |||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| soort | |||||||||||||||||||
| Bertholletia excelsa Bonpl. (1807) | |||||||||||||||||||
Afbeeldingen op Wikimedia Commons | |||||||||||||||||||
Paranoot op Wikispecies | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Deparanoot is de noot (een vrucht met verhoute vruchtwand) vanBertholletia excelsa, een boom uit de familieLecythidaceae. De boom komt van nature voor inZuid-Amerika: inSuriname,Guyana,Venezuela,Brazilië,Colombia,Peru enBolivia. De soort groeit veel langs deoevers van deAmazone,Rio Negro,Rio Vaupés enOrinoco, op plaatsen die niet worden overstroomd, bij een gemiddelde jaartemperatuur van 28 °C. Het is een van de grootste bomen uit hetregenwoud met een hoogte tot 50 meter, een kroondiameter tot 35 m en eenstamdiameter tot 2 m. De boom kan meer dan 500 jaar oud worden.
Het duurt 10 tot 25 jaar voordat een boom vruchten draagt. Voor de voortplanting is de paranoot afhankelijk vansymbiose met eenorchidee. Deze orchidee, die in de takken van de boom groeit, scheidt een geur af diedarren vanorchideebijen aantrekt. Daar komen de vrouwtjes op af, gespecialiseerdebestuivers die op hun beurt voor debestuiving zorgen. Nadat deze heeft plaatsgevonden duurt het nog 14 maanden voordat de vrucht van de paranoot gerijpt is en rijp van de boom valt.Agoeti's zijn de enige dieren die de keiharde vruchten open krijgen. Zij voeden zich met de noten. De gegeten noten zijn niet meer levensvatbaar, maar kleine voorraden worden begraven (en soms opgegraven en elders herbegraven)[1] en zo zorgen de agoeti's voor de verspreiding.
De vrucht van de paranoot is hard, kegelvormig, weegt zo'n 2 kg en heeft een diameter van 10 tot 15 cm. In deze vrucht bevinden zich 10 - 25 paranoten. De boom wordt nauwelijks geteeld. De productie komt bijna geheel van in het wild verzamelde noten uit Brazilië, Peru en Bolivia. Bolivia is de grootste producent. De paranoot is gevoelig voor een schimmelsoort, die de kankerverwekkende stofaflatoxine afscheidt.In Brazilië noemt men de paranoot 'castanhas do Pará', naar de provinciePará. De Nederlandse naam is hiervan afgeleid. Paranoten zijn ook bekend onder de naamBrazielnoten ofAmazonianoten.
Paranoten worden o.a. gebruikt instudentenhaver,ontbijtgranen enmuesli. Ze bevatten 65%vet, 17%eiwit en 9%koolhydraten. Ze zijn daarnaast een goede bron van deantioxidantenseleen envitamine E. Ook bevatten ze de mineralenmagnesium,zink,calcium enijzer.[2]
Paranoten bevatten onder meerradium enselenium.
De hoeveelheidradium, een radioactief element, in paranoten is 1000 keer hoger dan in andere voedingsmiddelen, al is de absolute hoeveelheid per eenheid gewicht zeer klein, resulterend in een straling van ongeveer 40-260Bq/kg.[3] Het merendeel van de door het eten van paranoten ingenomen hoeveelheid radium, wordt niet door het lichaam opgenomen. In vergelijking met de natuurlijke straling die we als gevolg van natuurlijke oorzaken dagelijks ontvangen, is de hoeveelheid nog steeds klein. Het eten van paranoten biedt dan ook geen direct risico voor de gezondheid.[4]
Paranoten bevatten een hoog gehalte aanseleen. Per 100 gram bevatten ze bijna 3500% van deaanbevolen dagelijkse hoeveelheid.
