Eenorgasme, ook welclimax (hoogtepunt) ofklaarkomen genoemd, is een ontlading van seksuele spanning in het menselijk lichaam. Een orgasme kan optreden door stimulatie van uitwendige geslachtsorganen, bijvoorbeeld doormasturbatie ofseksueel contact met een partner.
Hoewel er verschillen zijn tussen mannelijke en vrouwelijke orgasmes, zijn de ervaren sensaties tijdens een orgasme bij mannen en vrouwen ongeveer hetzelfde[1][2], mede omdat de penis en de clitoris dezelfde oorsprong hebben. Voorafgaand aan een orgasme maken de hersenen allerlei hormonen aan, waaronderoxytocine (het 'liefdeshormoon'),dopamine (het 'beloningshormoon') enserotonine (het 'gelukshormoon'). Dit geeft een extatisch gevoel waarna tijdens het orgasme bepaalde delen van het brein, zoals die voor logisch denken en besluitvorming, worden uitgeschakeld. Tegelijkertijd worden de hersendelen die te maken hebben met fysiek contact en controle over de spieren juist tot actie aangespoord, waardoor tijdens het orgasme een sensueel en schokkend effect optreedt.[3]
Een naderend orgasme bij de man leidt tot het optrekken van dezaadballen door demusculus cremaster tot hoog in hetscrotum (balzak). Het orgasme wordt veroorzaakt door prikkeling van zenuwuiteinden in de penis, vooral in het gebied vanaf hetfrenulum tot aan het scrotum, en in mindere mate ook aan de rand van deeikel.
Een orgasme bij een man gaat gewoonlijk gepaard met eenejaculatie. Fysiologisch bestaat deze uit snelle ritmischecontracties (samentrekkingen) van deprostaat en despieren bij de basis van depenis, waardoor het in debijballen opgeslagensperma via deurinebuis naar buiten wordt gestuwd. De duur en intensiteit van hetvoorspel kunnen invloed hebben op de orgastische sensatie. Het is ook mogelijk om eendroog orgasme te hebben zonder ejaculatie. Dit komt vaak voor bij kinderen in depuberteit die nog geen sperma produceren maar al wel masturberen, maar ook bij mannen bij wie de prostaat is verwijderd.
Na een orgasme is er voor een man meestal eenrefractaire periode (rustperiode) nodig voordat hij weer tot een nieuw hoogtepunt kan worden gebracht. Het slaperige gevoel daarbij komt doordat bij mannen, meer dan bij vrouwen, het 'slaaphormoon'melatonine aangemaakt wordt. Deze rustperiode kan, afhankelijk van de persoon en van zijn leeftijd, variëren van een minuut tot meer dan een half uur. Stimulatie van de penis gedurende de rustperiode kan zeer onprettig of zelfs pijnlijk zijn.
Vrouwen kunnen in het algemeen tot een orgasme komen door stimulatie van declitoris.[4] Het vrouwelijke zwellichaam dat aan de buitenzijde slechts zichtbaar is als een knopje, loopt inwendig diep door in een vorkachtige vertakking die de vagina aan twee kanten omsluit. Het ervaren van inwendige orgasmen zou dus te maken kunnen hebben met de verborgen grootte van de clitoris.[5]
Hoe vaak mensen een orgasme hebben verschilt sterk per persoon en is onder meer afhankelijk van delibido. Jongens en jonge mannen geven vaak aan meer dan 1 orgasme per dag te hebben, middelsmasturbatie of door een partner bewerkstelligd.[bron?] Dit neemt met de leeftijd af. Bij de vrouw lijkt het aantal orgasmes minder een autonome behoefte te zijn: het wordt in sterkere mate bepaald door de aanwezigheid van en de kwaliteit van de relatie met een partner. Het onvermogen bij vrouwen en mannen om een orgasme te krijgen wordtanorgasmie genoemd. Indien een orgasme wordt geveinsd wordt gesproken van een neporgasme. Zowel mannen als vrouwen passen dit soms toe om het genot van de ander te vergroten of de seks af te ronden.[6]
Bij eencoïtus komen 30% van de vrouwen geregeld klaar, terwijl 90% van de mannen op deze manier een orgasme krijgt. Dit wordt door seksuologen deorgasmekloof oforgasm gap genoemd, een variant op degender gap. Verbreding van seksuele handelingen kan deze kloof overbruggen.[7] Het orgasme van deze vrouwen komt dan niet voort uit de stimulans van devagina, maar van deG-plek in de wand van de vagina waarmee vanuit het geboortekanaal declitoris gestimuleerd wordt.
De duur van een orgasme kan variëren van persoon tot persoon, maar gemiddeld kunnen mannen en vrouwen een orgasme hebben dat 20-35 seconden duurt.[8][9][10][11]
Orgasmes vinden soms ook onbedoeld plaats. Dit kan leiden tot schaamte of een afkeer van de activiteit die tot het orgasme heeft geleid. Soms vinden ze met minimale stimulatie plaats, of spontaan. Het bekendste voorbeeld is denatte droom, waarbij iemand tijdens een veelal seksueel getinte droom gedurende de slaap een orgasme krijgt.
Bepaalde activiteiten kunnen eveneens onbedoeld een orgasme uitlokken. Voorbeelden hiervan zijn fietsen, waarbij voortdurend druk op de genitaliën wordt uitgeoefend, en bepaalde gymnastiekoefeningen. In het Engels worden deze ook wel 'coregasm' genoemd:[12][13] deze soort van orgasme wordt opgewekt als iemand oefeningen doet waarbij gelijktijdig de onderste buikspieren, de bekkenbodemspieren en de beenspieren aangespannen worden.[14]
