Oeljanovsk (Russisch: Улья́новск) is een stad inRusland, gelegen aan deWolga, ongeveer 750 kilometer ten oosten vanMoskou. Het is de hoofdstad van de gelijknamigeoblast Oeljanovsk. De stad is genoemd naar Vladimir Iljitsj Oeljanov, beter bekend alsLenin, die hier in 1870 werd geboren. Tot 1924 heette de stadSimbirsk (Russisch: Симби́рск).
Het fort Simbirsk werd in 1648-1652 gebouwd boven op een heuvel op de rechteroever van de Wolga. De naam Simbirsk wordt vaak uitgelegd als "Stad van zeven winden", in verband met de hoge ligging van het oude centrum. Het fort moest de oostelijke grens van het groeiende Russische Rijk beschermen tegennomadischeTataren en diende als basis voor verdere expansie van Rusland. Twintig jaar na de stichting moest Simbirsk een maand lang een belegering door de troepen vanStenka Razin doorstaan. Met het snel verschuiven van de oostelijke grens van Rusland richtingSiberië verloor het fort zijn strategische waarde en groeide Simbirsk uit tot een provinciestad. De officiële status van stad verkreeg het in 1796.
De bevolking van Simbirsk groeide gestaag tot 26.000 inwoners in 1856 en 43.000 in 1897. In 1924 werd de stad hernoemd tot "Oeljanovsk", ter ere van de beroemdste zoon van de stad, Vladimir Oeljanov (Lenin), die datzelfde jaar overleden was. Een auto- en spoorwegbrug over de Wolga werd gebouwd in de eerste helft van de 20e eeuw, om stadsuitbreiding op de linkeroever van de rivier mogelijk te maken. Alle sporen van het fort zijn inmiddels verdwenen, net als de kerken van het oude Simbirsk.
Oeljanovsk is een aanzienlijk industrieel centrum, waar onder andere de autofabriekUAZ en de vliegtuigbouwerAviastar, vooral bekend van deAntonov An-124 ("Roeslan"), gevestigd zijn. Daarnaast zijn er kleinere economische sectoren als de voedingsmiddelenindustrie en de productie van machineonderdelen.
Lenin Memorial Monument
Oeljanovsk is een belangrijkspoorwegknooppunt aan de lijnKazan-Samara en beschikt over tweeluchthavens:Centraal enOost. Op de rechteroever van de Wolga bevindt zich de rivierhaven.
Oeljanovsk kent een groot aantal musea, waaronder een aantal die gewijd zijn aan zijn beroemdste zonen, Lenin enGontsjarov. Daarnaast zijn er diverse kunstmusea en musea die de bouw en geschiedenis van de stad behandelen. Ook deSimbirskaja tsjoevasjskaja sjkola, de eersteTsjoevasjischtalige school in Rusland, is te bezichtigen.
In de stad is slechts een klein aantal oude gebouwen overgebleven. De meest interessante 19e-eeuwse gebouwen in Oeljanovsk zijn wel die waar Lenin de eerste 17 jaar van zijn leven doorbracht.
Op 31 oktober 2005 werd in Oeljanovsk een monument onthuld ter ere van de onschuldige slachtoffers van de sovjetrepressie in de periode van de jaren 30 tot de jaren 50 van de 20e eeuw. Het monument is geplaatst naast het gebouw waarin vroeger de geheime dienst gevestigd was en beeldt een muur van een strafkamp met prikkeldaad en een schijnwerper uit.
Als regionaal centrum herbergt Oeljanovsk meerdere instellingen voorhoger onderwijs:
Oeljanovsk heeft een gematigdlandklimaat. Sneeuw ligt er over het algemeen vanaf eind oktober tot midden april. De gemiddelde temperatuur in juni is +19 °C, in januari −12 °C. De gemiddelde jaarlijkse neerslag is 400 mm.
