Oekraïne (Oekraïens: Україна) is eenland inOost-Europa met 44,32 miljoen inwoners met als hoofdstadKiev (Kyiv). Het land grenst in het noordoosten en oosten aanRusland, in het noordwesten aanWit-Rusland, in het westen aanPolen,Slowakije enHongarije en in het zuidwesten aanRoemenië enMoldavië. Verder grenst het in het zuiden aan deZwarte Zee en in het zuidoosten aan deZee van Azov. Oekraïne is qua landoppervlakte het grootste land dat volledig inEuropa ligt en is na Rusland het grootste land van Europa.[5] EtnischeRussen vormen ongeveer een zesde van de Oekraïense bevolking, maar door derussificatie werd het Oekraïens lange tijd onderdrukt en isRussisch voor een kwart van de Oekraïners hunmoedertaal.
Het grondgebied van het huidige Oekraïne wordt al tienduizenden jaren bewoond en behoorde in de loop van de tijd tot verschillende rijken. DeOekraïners maakten deel uit van deOostelijke Slaven die zich er volgensarcheologische bronnen al zeker sinds1500 v.Chr. ophielden. Na de komst van deScandinavischeVarjagen (Vikingen), ontstond omstreeks de zevende eeuw de etnisch-culturele regioLand van de Roes. In de negende eeuw stichtten de Varjagen hetKievse Rijk, dat kan worden gezien als een voorloper van zowel de Oekraïense als de Russische natie. Tijdens deMongoolse invasie in de dertiende eeuw werd het Kievse Rijk verwoest, waarna in het westelijke deel hetvorstendom Galicië-Wolynië ontstond. Het gebied werd daarna 600 jaar lang betwist, verdeeld en geregeerd door een verscheidenheid aan externe machten; waaronder hetPools-Litouwse Gemenebest, hetOttomaanse Rijk en hettsaardom Rusland. In 1649 ontstond in centraal Oekraïne hetKozakken-Hetmanaat dat in 1764 werd geliquideerd en verdeeld tussen hetkeizerrijk Rusland enPolen en uiteindelijk geabsorbeerd door het Russische rijk. In de 19e eeuw kwam er ruimte voor de Oekraïense nationale identiteit. Tijdens deRussische Revolutie in 1917 was voor het eerst sprake van een zelfstandig, internationaal erkend land: deOekraïense Volksrepubliek. DeSovjet-Unie slokte het op tothaar einde in 1991. Na deval van het communisme werd Oekraïne een onafhankelijkedemocratie.
De etymologie van het woord "Україна" is niet met zekerheid bekend. Volgens de theorie die door de meeste Oekraïense onderzoekers wordt gevolgd, komt "Україна" van de woorden "land" ("країна" of "край"), dat wil zeggen, "у" betekent "inheems", "eigen". Zo is "Oekraïne" een antoniem van het woord "buitenlander".[6][7][8] Volgens een van de andere theorieën, die tot stand kwam onder invloed van de Poolse en Russische geschiedschrijving, betekent het "buurt" (Russisch: окраину) of "grensgebied".[9]
HetKievse Rijk, de Roes, bereikte zijn grootste omvang in de elfde eeuw.
Oekraïne wordt al tienduizenden jaren bewoond. DeKievcultuur op het grondgebied van het huidige Oekraïne, Rusland en Wit-Rusland wordt beschouwd als de vroegstearcheologische cultuur die met enige zekerheid alsSlavisch te identificeren is. DeOekraïners maakten deel uit van deOostelijke Slaven. DeVarjagen (Vikingen) die het gebied over zee bereikten werdenRoes genoemd en stichtten al vóór 700 te midden van de Slavische gebieden hun eigen handelssteden. Dehandelsroute van de Varjagen naar de Grieken liep via de rivieren deDnjepr enDnjestr en zo ontstond de etnisch-culturele regio die bekend stond alsLand van de Roes in het noordwestelijk deel van het huidige Rusland, het noordelijk deel van Oekraïne, Wit-Rusland en oostelijke delen van Polen.[10] De Roes stichtten daar in de negende eeuw hetKievse Rijk, dat wordt beschouwd als een voorloper van de Oekraïense en de Russische natie. In 988 werd het Byzantijnsechristendom geïntroduceerd door de bekering van de toenmaligegrootvorst van het Kievse Rijk,Vladimir de Heilige, en na dekerstening van de Kievse Roes, werd deverering van de oude goden verboden.
Het Kievse Rijk raakte langzamerhand versnipperd over verschillende vorstendommen en het Oekraïense grondgebied viel in 1240ten prooi aan invallen vanMongolen. Kiev zelf werd nagenoeg vernietigd bij hetbeleg van de stad. Het westelijke deel van het Kievse Rijk werd opgevolgd door hetvorstendom Galicië-Wolynië. In de 14e en 15e eeuw wistLitouwen steeds meer voormalige vorstendommen van het Kievse Rijk ten westen van deDnjepr onder zijn gezag te verenigen. Litouwen fuseerde in 1569 metPolen tot hetPools-Litouwse Gemenebest. In het zuiden hadden deKrim-Tataren, een etnischTurks enislamitisch volk, intussen hetkanaat van de Krim gesticht, eenvazalstaat van hetOttomaanse Rijk. Met hun ruiterlegers heersten de Tataren over dezuidelijke steppen tussen Rusland en de Zwarte Zeekust, en bij hun plundertochten werden grote aantallen Russen en Oekraïners alsslaven buitgemaakt.
Bij deSlag bij Poltava, in het hart van Oekraïne, in 1709 versloegen de Russen het machtige Zweden. Omdat deKozakken de kant van Zweden hadden gekozen, zouden ze hierna hun macht verliezen.
De gebieden ten oosten van deDnjepr werden in 1686 onderdeel van hettsaardom Rusland en werden geleidelijkgerussificeerd. Die ten westen van de Dnjepr bleven Pools en ondergingen een westerse invloed tot aan dePoolse Delingen. Bij die delingen kwamGalicië in 1772 onder deHabsburgse monarchie als deel van hetkoninkrijk Galicië en Lodomerië, terwijl de andere gebieden, Kiev inbegrepen, Russisch werden in 1793-1795. In deze periode werden de grondslagen gelegd voor de nu blijvende verschillen tussen het westen en het oosten.
In de 19e eeuw kwam er ruimte voor de Oekraïense nationale identiteit, met invloedrijke figuren als de dichterTaras Sjevtsjenko en politiek theoreticusMychajlo Drahomanov. De eerste onafhankelijke Oekraïense staat kwam er in 1917 en was een kort leven beschoren. Het was een fragiel tijdperk.Oostenrijk-Hongarije en het tsaristische Rusland kwamen ten einde door deEerste Wereldoorlog. Terwijl in Moskou deRussische Revolutie plaatsvond, deSovjet-Unie werd gesticht en deRussische Burgeroorlog was ontketend, verklaarde deOekraïense Volksrepubliek op het voormalige Russische grondgebied zich eerst autonoom en later onafhankelijk. In het westen werd op het Oostenrijks-Hongaarse grondgebied in 1918 de veel kleinereWest-Oekraïense Volksrepubliek opgericht.
Het ontstaan van het huidige Oekraïne: de in 1922 opgerichteOekraïense Socialistische Sovjetrepubliek (groen) werd in 1939 aangevuld met het Westen (geel) en in 1954 met deKrim (paars).
De twee volksrepublieken hoopten op zelfbestuur en werkten kortstondig samen als één gezamenlijk Oekraïne, maar werden voortdurend overlopen door Duitsers, Polen en Russen. Al met al duurde deOekraïense Onafhankelijkheidsoorlog, zoals de strijd tussen deze groepen genoemd wordt, vier jaar. Het oostelijke deel viel in 1921 in handen van het zegevierendeRode Leger en in 1922 werd deOekraïense Socialistische Sovjetrepubliek officieel onderdeel van deSovjet-Unie. Het uiterste westen, met onder andere de stadLviv, werd ingelijfd doorPolen.
Tijdens het bewind vanStalin onderging het oostelijke deel van Oekraïne een krachtige industriële ontwikkeling. De gedwongen collectivisering van landbouwbedrijven leidde evenwel tot deHolodomor-hongersnood van 1932-1933, waardoor een vijfde deel van de boerenbevolking (5 tot 10 miljoen mensen) het leven liet.
In 1939 verdeeldennazi-Duitsland en deSovjet-Unie Polen onder elkaar en kwam ook het westelijk deel van Oekraïne onder Sovjetbewind. In 1941 vielen de Duitsers de Sovjet-Unie binnen. Zij gingen daarbij over tot grootschaligeJodenvervolgingen onder andere tijdens hetBloedbad van Babi Jar en het ronselen vanOstarbeiter. Oekraïne verloor toen een zesde deel van zijn bevolking. Na deTweede Wereldoorlog, vanaf 1945, ontwikkelde Oekraïne zich tot een van de belangrijkste en welvarendstesocialistische sovjetrepublieken (SSR's).
BijTsjernobyl enPripjat ten noorden vanKiev, voltrok zich in 1986 een grotenucleaire ramp. Sindsdien is het gebied in de nabije omgeving van de kerncentrale onbewoonbaar.
Het percentage van de bevolking dat tegen onafhankelijkheid stemde (1 december 1991) benaderde alleen op de Krim de 50 procent.
Na destaatsgreep in Moskou riep het Oekraïense parlement op 24 augustus 1991 de onafhankelijkheid uit. Op 1 december werd eenreferendum gehouden over de onafhankelijkheid van het land. Bij een grote opkomst stemde 90% van de kiezers voor onafhankelijkheid. In de Krim was er ook een meerderheid voor, maar daar stemde zo'n 40% van de bevolking tegen.
Na de onafhankelijkheid was Oekraïne eenkernmacht die beschikte over een arsenaal vankernwapens. Begin 1994 werd de internationale afspraak gemaakt dat Oekraïne binnen drie jaar alle kernwapens zou verwijderen en 1800 raketten voor vernietiging aan Rusland zou afdragen.[12]
Op 5 december 1994 bevestigde de toenmalige Oekraïense presidentLeonid Koetsjma dat Oekraïne officieel zijn kernwapens zou opgeven, waarmee er een einde kwam aan de spanningen met Rusland over het kernwapenarsenaal op het grondgebied van Oekraïne dat het "geërfd" had van deuiteengevallen Sovjet-Unie. Nu de onduidelijkheid over wat er ging gebeuren met de kernwapens van Oekraïne was opgegeven, stond niets verdere wapenbeperkingen van deVerenigde Staten en Rusland meer in de weg. Bij zijn aankomst inBoedapest voor de top van deOrganisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (CVSE), noemde de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken,Warren Christopher, het een belangrijke stap in de nucleaire ontwapening.
Na deEuromaidan-protesten en de vlucht van presidentViktor Janoekovytsj in 2014 zocht Oekraïne verdere toenadering tot het Westen en groeide de afstand tot Rusland.
In november 2013 ontstond er in de hoofdstad Kiev een grootschalige protestbeweging op hetMajdan Nezalezjnosti naar aanleiding van Janoekovytsj' weigering om hetassociatieverdrag met de Europese Unie te ondertekenen. De maandenlange pro-westerseEuromaidan-protesten escaleerden in februari 2014 in gewelddadige confrontaties tussen binnenlandse troepen en demonstranten en mondden uit in deRevolutie van de Waardigheid, waarbij meer dan honderd doden vielen. De Russisch-gezinde president Janoekovytsj verloor de meerderheidssteun van het Oekraïense parlement, deVerchovna Rada. Deze zette hem op 22 februari 2014 af en schreef nieuwe verkiezingen uit. Janoekovytsj vluchtte naar Rusland.
Ondertussen werd er in Kiev een nieuwe regering gevormd, deinterim-regering-Jatsenjoek I. In de overwegend Russischtalige delen van Oekraïne braken protesten uit tegen de nieuwe regering, waarna Rusland het schiereiland deKrim bezette. Op de Krim en in deDonbas grepen pro-Russische rebellen de macht en schreven er eigen lokalereferenda uit. Deze werden slechts door Rusland erkend als volksraadpleging.
Op 17 maart 2014 werd op deKrim de onafhankelijkheid uitgeroepen en op 18 maart werd hetschiereiland geannexeerd door Rusland. Andere landen spraken van een niet-legitieme annexatie van Oekraïens grondgebied en beschuldigen Rusland ervan dat het de protesten tegen de nieuwe Oekraïense regering aanmoedigde om het land te destabiliseren.
Op 11 mei 2014 riepen pro-Russische separatisten in deDonbas (Oost-Oekraïne) de onafhankelijkheid uit van de volksrepubliekenDonetsk enLoegansk, die samen deconfederatieNieuw-Rusland zouden vormden. Het kwam tot eengewapende strijd tussen het Oekraïense leger dat werd geholpen door paramilitaire troepen en de door Rusland gesteundeseparatisten.
De spanningen in het sinds 2014 aanhoudende conflict in Oost-Oekraïne liepen vanaf februari 2021 verder op door een grote Russische militaire troepenopbouw langs de grens met Oekraïne (zieAanloop tot de Russische invasie van Oekraïne in 2022). De Russische presidentVladimir Poetin verklaarde tegelijkertijd dat hij een eventuele toetreding van Oekraïne tot deNoord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) nooit zou accepteren en was naar eigen zeggen bezorgd over de Russischtalige bevolking van het buurland. Nochtans ontkende de Russische regering lange tijd dat er plannen waren om Oekraïne binnen te vallen. Op 22 februari 2022 erkende Rusland de onafhankelijkheid van de zelfverklaarde volksrepublieken Donetsk en Loegansk, inclusief hun claims op het gehele grondgebied van respectievelijk de Oekraïense oblastenDonetsk enLoehansk, die zij maar voor de helft controleerden.[14] Met de goedkeuring van het Russische parlement stuurde hij, onder het mom van een 'vredesmissie', Russische militairen naar de twee separatistische volksrepublieken in Oekraïne. In de ochtend van 24 februari kondigde Poetin een 'speciale militaire operatie' aan om Oekraïne te 'demilitariseren en denazificeren', waarnaRusland Oekraïne vanuit meerdere kanten binnenviel.
In het rood de door Rusland veroverde gebieden tijdens de invasie in 2022
Oekraïne is onderverdeeld in 24oblasten (vgl. provincies) en een stad met een bijzondere status (Kiev). De tweede stad met bijzondere status (Sebastopol) en deautonome republiek van de Krim zijn geannexeerd doorRusland, maar worden de jure door Oekraïne en veel andere landen beschouwd als deel van Oekraïne. Een deel van de oblasten Donetsk en Loehansk hebben zich de facto afgescheiden als devolksrepubliek Donetsk en devolksrepubliek Loegansk, die internationaal niet erkend worden.
De oblasten zijn verdeeld inrajons. Binnen de rajons bestaan vervolgensgromada's.
Oekraïne ligt in het zuidwesten van de voormalige Sovjet-Unie. In het westen grenst het aanPolen (428 kilometer), in het zuidwesten aanSlowakije (90 kilometer),Hongarije (103 kilometer) enRoemenië (362 kilometer); in het zuiden aanMoldavië (939 kilometer) en een gedeelte aan Roemenië (169 kilometer); in het noorden aanWit-Rusland (891 kilometer) en in het oosten, noordoosten en zuiden aan Rusland (1576 kilometer). De zuidgrens wordt bepaald door deZwarte Zee en deZee van Azov. De kustlijn is 2782 kilometer lang. De oppervlakte van Oekraïne bedraagt 603.500 km². Dit komt overeen met 3 procent van de voormalige Sovjet-Unie en is ongeveer 14,4 keer de oppervlakte van Nederland en 19,7 keer de oppervlakte van België. Daarmee is het na Rusland en Kazachstan de op twee na grootste republiek uit de voormaligeSovjet-Unie.
Drie grote rivieren doorkruisen het land: deDnjepr (Dnipro), deDnjestr (Dnister) en deDonets. De langste rivier is deDnjepr. Het landschap bestaat grotendeels uit vlak terrein van de vruchtbarePontische Steppe in het zuiden en uit verschillende plateaus. De belangrijkste daarvan is hetDonetsplateau in het uiterste oosten van het land. De enige bergen vindt men in het westen: deKarpaten met een hoogte tot 2061 meter. De kust van deZwarte Zee bestaat uit vele baaien en riviermondingen. De kust aan deZee van Azov is net als die aan de Zwarte Zee vooral laag, met hier en daarzandplaten.
In Oekraïne heerst eengematigd landklimaat met gemiddelde temperaturen in de winter van -7 tot -8 °C in het noordoosten. In de zomer schommelt de gemiddelde temperatuur rond 18 °C in het noordwesten en 24 °C in het zuidoosten (subtropisch). De zomers zijn daarmee in het algemeen warm en de winters niet te koud.
Volgens de volkstelling van 2001 telde het land 48.240.902 inwoners, waarmee Oekraïne het achtste land in Europa is qua inwoneraantal. Op 1 januari 2022, kort voor deRussische invasie, bedroeg het geregistreerde inwonertal ongeveer 41 miljoen inwoners.[16] In de 20e eeuw is de Oekraïense bevolking relatief traag gegroeid: van 25 miljoen in 1900 naar het maximum van 52,2 miljoen in 1993, ruim een verdubbeling. Sinds hetuiteenvallen van de Sovjet-Unie kampt Oekraïne met een sterkebevolkingsafname als gevolg van verslechterde levensomstandigheden, in combinatie met een neerwaartse spiraal van dalende geboortes en stijgende sterftes. Hetvruchtbaarheidscijfer is bijvoorbeeld gedaald van 2 kinderen per vrouw in 1990 naar 1,2 in 2020, terwijl de sterfte (vooral onder mannen) enorm is gestegen als gevolg van verslechterde levensomstandigheden enalcoholisme. In 2020 registreerde het land ongeveer 293.000 levendgeborenen (geboortecijfer: 7,8‰) en 617.000 sterftegevallen (sterftecijfer: 15,9‰), hetgeen overeenkomt met eennatuurlijke bevolkingsafname van 323.000 personen (-8,1‰).[17] De gemiddeldelevensverwachting was in 2018 ongeveer 71,8 jaar: 76,7 jaar voor vrouwen en 66,7 jaar voor mannen.
De officiële taal van Oekraïne is hetOekraïens. Het Oekraïens is nauw verwant aan hetRussisch, te vergelijken met de verwantschap tussen hetDeens enZweeds. De taal heeft veelPoolse leenwoorden, wat komt door de eeuwenlangePools-Litouwse overheersing. Van de bevolking heeft 67% het Oekraïens alsmoedertaal, maar veel mensen spreken ook Russisch; 24% spreekt het Russisch ook als moedertaal,[18] vooral op deKrim en in de oostelijke oblastenDonetsk enLoehansk. In het westen spreken kleine minderheden ookHongaars (zie:Hongaarse minderheid in Oekraïne),Pools enRoemeens. De streekBoedzjak in het zuiden is de meest multi-etnische regio van Oekraïne. Hier wordt onder andere veelBulgaars gesproken. Een minderheid op de Krim spreekt ookKrim-Tataars.
De russificatie van Oekraïne, die begon met de inlijving van Oekraïense etnische gebieden in het Russische Rijk en zich na het einde van de Tweede Wereldoorlog bijzonder sterk verspreidde in de Sovjet-Unie, leidde tot een aanzienlijke daling van het aandeel van de Oekraïenssprekende bevolking in Oekraïne, vooral in de verstedelijkte zuidelijke en oostelijke regio's en, in mindere mate, in de centrale regio's van het land. Alleen in enkele westelijke regio's nam het aandeel van de Oekraïenssprekende bevolking toe.[19][20] In de eerste twee decennia na de onafhankelijkheid van Oekraïne heeft de Oekraïense taal zijn eerder verloren posities in het onderwijs, de uitgeverij van boeken, de media en de samenleving in het algemeen gedeeltelijk heroverd. Toch is de taal in dit voorheen sterkgerussificeerde land nog een gevoelig punt, met name door de aanwezigheid van de vele etnische minderheden, van wie de 8,3 miljoen etnischeRussen (2001)[21] de belangrijkste zijn. Vooral oudereOekraïners spreken ook beter Russisch dan Oekraïens, omdat het Russisch lange tijd als eerste taal op school geleerd werd.[22]
Het Oekraïens maakt gebruik van een aangepaste versie van hetcyrillisch alfabet. In vergelijking met het Russisch mist het Oekraïens vier letters: deё, deъ, deы en deэ. Daarentegen beschikt het Oekraïens over vier letters die het Russisch ontbeert, namelijk deґ, deє, deі en deї: beide alfabetten bestaan uit 33 letters.
Wat met name opvalt is de "і" die er net zo uitziet als de Latijnse "i", terwijl de Oekraïners daarnaast ook de Russische "и" gebruiken. De і werd eerder ook in het Russisch gebruikt en werd daar (net als de и) uitgesproken als de Nederlandse "ie", maar deze letter werd afgeschaft in 1917. In het Wit-Russisch is de і nog altijd in gebruik. Zo wordt het woordOekraïne in het Oekraïens geschreven alsУкраїна, in het Wit-Russisch alsУкраіна en in het Russisch alsУкраина.
Het gebruik van het Russisch en het Oekraïens is politiek gevoelig en wordt als reden opgevoerd voor Russische interventies. Bij de onafhankelijkheid in 1991 werd het Oekraïens als de enige officiële taal erkend, hetgeen in de grondwet van 1996 is vastgelegd. Bij het Russisch sprekende deel van de bevolking was hier verzet tegen. Bij een officieus referendum in 1994 in de Donbasregio gaf 90% van de bevolking aan ook het Russisch als officiële taal te willen handhaven. In 2012 werd een wet aangenomen, die het Russisch als officiële taal erkende, in gebieden waar meer dan 10% van de bevolking aangeeft de Russische taal te spreken, maar deze werd na deEuromaidan-protesten en deRevolutie van de Waardigheid in februari 2014 weer ingetrokken. Desondanks is het Russischsprekende deel van de bevolking zich na de daaropvolgende Russische annexatie van de Krim sterker met Oekraïne gaan identificeren.
Om het gebruik van het Russisch tegen te gaan, beperkt de overheid de publicatie van Russische boeken en muziek. Sinds 2016 hanteert de regering een zwarte lijst van boeken die oproepen tot haat of geweld tegen Oekraïne.[23] In 2018 werd deze lijst met 25 boeken aangevuld.[24] Naar aanleiding van de oorlog van 2022 lijkt de Oekraïense regering de invloed van het Russisch verder terug te willen dringen. Er zijn andere voorbeelden waarbij het doel is de Oekraïense samenleving te zuiveren van de Russische cultuur. Zo zijn honderden straatnamen in Kiev veranderd en worden aan Rusland gerelateerde standbeelden en monumenten afgebroken.[25] Het verbieden van boeken wordt door mensenrechtenorganisaties gehekeld.[26][27] De Russische invasie van 2022 had tot gevolg dat Oekraïners ongeacht hun moedertaal zich verder afkeerden van Rusland.[28]
Sinds het uitbreken van deRussisch-Oekraïense Oorlog in 2014, en in grote mate sinds het begin van deRussische invasie in 2022, is de belangstelling voor de Oekraïense taal, cultuur en geschiedenis aanzienlijk toegenomen in de Oekraïense samenleving. Tegelijkertijd is er een wijdverspreide afwijzing van, en soms vijandigheid tegenover, de Russische taal.[29][30][31] De steun voor het idee om het Russisch een officiële status te geven in heel Oekraïne of in sommige van zijn regio's na de invasie van 2022 bereikte het laagste niveau in de hele onderzoeksperiode.[32][33]
Tegelijkertijd voert Rusland een beleid van gedwongen russificatie van de Oekraïense gebieden die het bezet: scholen onderwijzen uitsluitend in het Russisch, zelfs in volledig Oekraïens sprekende nederzettingen, en Oekraïense schoolboeken zijn verboden.[34][35][36] Volgens een rapport van de mensenrechtenorganisatieHuman Rights Watch indoctrineert Rusland schoolkinderen in de bezette gebieden met anti-Oekraïense propaganda en hebben Russische functionarissen stappen ondernomen om de Oekraïense taal uit te roeien, wat in strijd is met een aantal bepalingen van het internationaal recht.[37]Oekraïense kinderen die onder dwang naar Rusland worden gedeporteerd, worden ook onderworpen aan russificatie.[38][39][40]
DeOekraïens-Katholieke Kerk ontstond in 1596 bij deUnie van Brest-Litovsk als een metRome geünieerde kerk. In 1946 diende ze op last van de Sovjetautoriteiten over te gaan tot deRussisch-Orthodoxe Kerk en volgde een jarenlange vervolging: haar kerken werden gesloten en haar priesters veroordeeld tot ballingschap of een clandestien bestaan. Vanaf 1988 konden de katholieken uit de clandestiniteit treden en op 30 maart 1991 kon aartsbisschopMyroslav Ivan Ljoebatsjivsky terugkeren naar Oekraïne en deSint-Joriskathedraal teLviv weer in bezit nemen. Na de onafhankelijkheidsverklaring van het land in augustus 1991, werd de kerkelijke hiërarchie in 1992 hersteld en kon het katholieke geloof weer beleden worden. Acht procent[18] van de Oekraïense bevolking behoort tot de Oekraïens-Katholieke Kerk, wat neerkomt op zo'n 3,5[41] à 3,7 miljoen mensen. Buiten Oekraïne heeft deze kerk ongeveer een klein miljoen leden, voornamelijk in Noord- en Zuid-Amerika en in West-Europa. Zij erkent de leer en het gezag van depaus en volgt deByzantijnse ritus. In juni 2001 bezochtpaus Johannes Paulus II Oekraïne.
Joden vormen in Oekraïne met hun 300.000 (0,6%[18]) een minderheid, maar zijn cultureel en religieus zeer actief. De opperrabbijn isMoshe Reuven Azman.
Er leven ongeveer 500.000moslims in Oekraïne,[42] (1,1% van de totale bevolking). Deislam maakt al eeuwen deel uit van het religieuze leven in Oekraïne. De meeste moslims zijnKrim-Tataren, die in 1944 door dictatorStalin naar Centraal-Azië gedeporteerd werden. Sinds eind jaren tachtig keerden zij terug uit ballingschap naar de Krim.
Oekraïne riep op 24 augustus 1991 zijnonafhankelijkheid uit, toen in deSovjet-Unie een staatsgreep van conservatieve krachten was mislukt. De bevolking sprak zich op 1 december perreferendum uit voor onafhankelijkheid. Mensen stemden voor onafhankelijkheid in alle regio's van Oekraïne, inclusief deKrim enSebastopol. Enkele weken laterhield de Sovjet-Unie op te bestaan.
Oekraïne heeft op 3 maart 2022, mede vanwege de agressie van Rusland in 2022, lidmaatschap van deEuropese Unie aangevraagd.[43] Op 23 juni 2022 heeft hetEuropees Parlement en deEuropese Raad het kandidaat-lidmaatschap geaccepteerd.[44]
De Oekraïense gewoonten worden sterk beïnvloed door hetchristendom dat de dominante religie in het land is.[45] De rolpatronen zijn overwegend traditioneel en de grootouders spelen een grotere rol bij de opvoeding van de kinderen dan in het Westen.[46] De cultuur van Oekraïne is ook beïnvloed door de oostelijke en westelijke buurlanden, wat wordt weerspiegeld in de architectuur, muziek en kunst.
Hetcommunistische tijdperk had een heel sterk effect op de kunst en de literatuur van Oekraïne.[47] In 1932 maakteStalin hetsocialistisch realisme het overheidsbeleid in deSovjet-Unie met het decreet "Op de Wederopbouw van werken van letterkundige en kunstorganisaties". Dit verstikte de creativiteit. Tijdens deglasnost van de jaren 1980 in de Sovjet-Unie werden kunstenaars en schrijvers opnieuw vrij om zich te uiten.[48]
Openluchtmusea zijn wijdverspreid in Oekraïne. De meeste van deze monumenten zijn gewijd aan deKozakkenperiode. Het bekendste openluchtmuseum van het land is hetZaporozka Sitsj-complex inZaporizja – een reconstructie van een Oekraïense Kozakkenvesting die echt heeft bestaan. De reconstructie vond plaats in de tweede helft van de 20e eeuw. Het op één na populairste museum is de reconstructie van de Oekraïense Kozakkenvesting in Batoerin.
Beelden in het Fort van St. Elisabeth
Een van de bekendste monumenten in zijn soort en tevens de belangrijkste attractie van het centrale deel van het land is hetFort van St. Elisabeth. Dit is een groot aarden fort dat halverwege de 18e eeuw in opdracht van deElisabeth van Rusland door de Kozakken van Zaporizja werd gebouwd ter bescherming tegen aanvallen van het Ottomaanse Rijk[49].
Dit fort speelde een sleutelrol in de overwinning in deRussisch-Turkse Oorlog (1768-1774) en de vestiging van een stabiele beschaving in het zuiden van het land. Het effende de weg voor de stichting en ontwikkeling van grote steden in het zuiden van Oekraïne:Cherson,Mykolajiv enOdessa. Aan het einde van de 18e eeuw kreeg de vesting zelf stadsrechten - Yelizavetgrad (nuKropyvnytsky). Vanuit deze vesting vertrokken in 1775 Russische troepen, die de Oekraïense Kozakkenvesting Sich verwoestten[50][51].
Het eerste professionele Oekraïense theater werd hier opgericht en de architectuur van de stad is rijk aan neoklassiek architectonisch erfgoed. Tijdens deHolodomor en deGrote Zuivering begroeven agenten van deOGPU en deNKVD (de geheime dienst van de Sovjet-Unie) hier in het geheim massagraven van degenen die ze op basis van verzonnen beschuldigingen hadden ontvoerd en vermoord. Dit onderwerp bleef taboe en mocht zelfs niet in privégesprekken besproken worden. Bespreking of vermelding ervan in de pers bedreigde de auteur met gevangenisstraf en marteling in psychiatrische ziekenhuizen, die werd gesteund door deKGB, tot aan de val van het totalitarisme in 1991[52].
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd dit fort de locatie van massale nazi-oorlogsmisdaden. Later werd er een herdenkingscomplex gebouwd – een pantheon van eeuwige glorie.Het centrale element van het fort is het standbeeld van het "Rouwende Moederland", dat symbool staat voor moeders die hun kinderen verloren door de misdaden van totalitaire regimes. Het bevindt zich in het historische centrum van de stad en is de populairste toeristische attractie in de regio. Het unieke van het object ligt in het feit dat het verschillende tijdperken uit de geschiedenis van het land beslaat en zich op het kruispunt van verschillende toeristische routes bevindt[53][54][55].
Het omvangrijke landbouwareaal maakt het land tot een van 's wereldsgraanschuren. Ook dechemische enmetaalindustrie zijn groot. Daarnaast speelt het land een belangrijke rol in de doorvoer van Russisch gas naar Europa. Oekraïne had in 2014 eenbruto binnenlands product (bbp) van 131 miljard US dollar (2011: 165 miljard US dollar).[56] Tijdens dekredietcrisis kreeg het land een zware economische klap en in 2009 daalde de economische activiteit met 15%.[56] In 2011 was het bbp per hoofd van de bevolking circa 3600 US dollar, dit is slechts een tiende van het gemiddelde in deEuropese Unie (EU). Dewerkloosheid ligt redelijk constant rond de 8% van deberoepsbevolking. Door de Russischeannexatie van de Krim en de veiligheidssituatie in deDonbas in het oosten van het land kreeg de economie in 2014 en 2015 zware klappen en liep de inflatie sterk op. In 2016 was het bbp gedaald naar 93 miljard US dollar of; 2200 US dollar per hoofd. Daarna trad tot 2020 een sterk herstel op.
Oekraïne heeft eenopen economie, de export heeft een waarde van US$ 75 miljard en bestaat voor 60% uit grondstoffen, zoals chemicaliën, landbouwproducten, hout, mineralen en metalen.[56] De belangrijkste zee- en exporthaven is die vanOdessa. In enkele oblasten is erwijnbouw, met name op de Krim. Het land is een van de grootstelandbouwexporteurs van de wereld, vooral vangraan,aardappelen enzonnebloemolie. Rusland was de belangrijkste handelspartner en 30% van de export ging hiernaartoe. Oekraïne importeerde op zijn beurt weer veelaardgas uit Rusland waarmee ongeveer twee derde van zijn gasbehoefte werd gedekt. Het land produceert voldoendesteenkool om in de eigen behoefte te voorzien, maar de eigen gasreserves worden niet volledig geëxploiteerd. Oekraïne verdiende in het verleden geld met de doorvoer van Russisch aardgas naar West-Europa, maar deze inkomsten liepen terug door de aanleg van nieuwe pijpleidingen buiten het land om, zoals deNord Stream pijplijn. HetstaatsbedrijfNaftohaz is verantwoordelijk voor de winning van olie en aardgas in het land en ook voor de distributie. Het gasverbruik wordt zwaargesubsidieerd en de overheid legt hier zo’n 1,5% van het bbp op toe.[56] De lage prijzen leiden tot een hoog verbruik en energieverspilling.
De overheidsbegroting laat al jaren een tekort zien, mede door de gassubsidie. Destaatsschuld was met circa 35% van het bbp in 2011 relatief laag en lag ver onder het Europese gemiddelde.[56] Hoewel de schuld door de crisis in 2014 fors opliep, is deze niet problematisch.Corruptie is een probleem, in 2021 staat het land op plaats 122 van 180 in de corruptie-index vanTransparency International.[58]
Vanaf 2022 voerde Oekraïne besprekingen met de Amerikaanse vermogensbeheerderBlackRock om,[59] samen metJPMorgan Chase,[60] de wederopbouw van het land te coördineren.
Volgens deThe Washington Post herbergt Oekraïne enkele van de grootste titanium- en ijzerertsreserves ter wereld, velden met onontgonnen lithium en enorme steenkoolvoorraden. Samen zijn ze tientallen triljoenen dollars waard. Een groot deel van de voorraden ligt echter in Oost-Oekraïne, in gebieden die na deRussische invasie van 2022 deelsonder Russische controle zijn.[61]
In 2016 produceerde Oekraïne 66 miljoenmegaton olie-equivalent (Mtoe). 1 Mtoe = 11,63terawattuur (TWh). De grootste energiebronnen waren kolen en gas (58%) en kernenergie (32%). De energiebehoefte(TPES,total primary energy supply) van het land was echter 94 Mtoe en het land importeerde aan fossiele brandstof 28 Mtoe meer dan het exporteerde.
Van de energie ging ongeveer 43 Mtoe verloren bij conversie, vooral bij elektriciteitsopwekking uit kolen enuraan. 3 Mtoe werd gebruikt voor niet-energetische producten zoals smeermiddelen, asfalt en petrochemicaliën. Voor eindgebruikers resteerde 49 Mtoe waarvan 10 Mtoe = 120 TWh elektriciteit.
Deuitstoot van kooldioxide was 200 megaton, dat is 4,4 ton per persoon, ongeveer gelijk aan het wereldgemiddelde.[62]
↑Jacob Ornstein. Soviet Language Policy: Theory and Practice//The Slavic and East European Journal. — Vol. 3. — No. 1 (Spring 1959). — P. 13-14, 23 (n. 52).
↑Interwar Soviet Ukraine. Encyclopædia Britannica (fee required). Gearchiveerd op17 juni 2008. Geraadpleegd op21 december 2012. “In all, some four-fifths of the Ukrainian cultural elite was repressed or perished in the course of the 1930s”
↑Gorbachev, Mikhail. Encyclopædia Britannica (fee required). Gearchiveerd op22 juni 2008. Geraadpleegd op21 december 2012. “Under his new policy of glasnost ("openness"), a major cultural thaw took place: freedoms of expression and of information were significantly expanded; the press and broadcasting were allowed unprecedented candour in their reportage and criticism; and the country's legacy of Stalinist totalitarian rule was eventually completely repudiated by the government”
.svg)
.svg)
.jpg)
_16.jpg)
.jpg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)