Novorossiejsk (Russisch: Новороссийск) is een havenstad in het zuiden vanRusland met ruim 281.400 inwoners (2005). De stad ligt aan deZwarte Zee en behoort tot dekraj (regio)Krasnodar. In 1973 kreeg Novorossiejsk de eretitelHeldenstad.
Op de plek waar nu Novorossiejsk ligt bevond zich in de 13e en 14e eeuw eenGenuese kolonie. In 1722 werd er eenOttomaanse vesting gebouwd, die in 1808 door hetRussische Rijk veroverd werd. De stad werd in 1838 gesticht alsmarinebasis.
Tijdens deRussische Burgeroorlog was Novorossiejsk een bastion van deWitten, totdat deBolsjewieken de stad op 27 maart 1920 veroverden. In 1942 werd Novorossiejsk bezet door deWehrmacht, maar een kleine eenheid van deRode Vloot metLeonid Brezjnev wist een deel van de stad in handen te houden, zodat de Duitse troepen geen gebruik konden maken van de haven. Gedurende 225 dagen hielden de Sovjets stand in deheldenstad en op 16 september 1943 werd Novorossiejsk bevrijd door hetRode Leger.
Novorossiejsk is een belangrijke havenstad en een van de bases van deZwarte Zeevloot. AdmiraalVladimir Koerojedov van deRussische Marine heeft in februari 2005 aangegeven voor deze vloot tot 2017 nog twee nieuwe havens te willen aanleggen. De stad is met viercementfabrieken het grootste centrum van decementindustrie in het zuiden van Rusland. Daarnaast herbergt Novorossiejsk industriële bedrijven in de sectoren machinebouw, productie van bouwmaterialen, houtbewerking en levensmiddelenproductie. In de haven, beheerd doorNovorossiysk Commercial Sea Port (NCSP), wordt vooralaardolie overgeslagen, maar ookgraan en cement.
In 2015 was de haven van Novorossiejsk de op drie na grootste haven van Europa, na Rotterdam, Antwerpen en Hamburg. Sinds 2010 heeft de haven zowel Amsterdam als Marseille gepasseerd. In de bijgaande figuur staat de ontwikkeling van de behandelde vracht in de zes genoemde Europese havens. De hoeveelheden zijn uitgedrukt in miljoenen tonnen vracht die zijn aan- of afgevoerd:[1]
De haven is het eindpunt van de oliepijplijn van hetKaspisch Pijpleidingenconsortium. Dezepijplijn voert olie aan van hetTengizveld inKazachstan. In 2001 kwam de lijn in gebruik en er stroomt tussen de 30 en 35 miljoen ton olie per jaar naar de haven. Er staan vier grote opslagtanks elk met een inhoud van 100.000 kubieke meter waarin de olie tijdelijk wordt opgeslagen alvorens ze in detankers wordt gepompt. Eind 2011 nam het consortium een besluit de capaciteit van de pijplijn te verhogen tot 67 miljoen ton olie per jaar in 2015.
Na deTweede Wereldoorlog kreeg deSovjet-Unie een Italiaansslagschip, deGiulio Cesare, als onderdeel van de herstelbetaling. Het schip werd in 1949 opgenomen in de vloot onder de naamNovorossiysk. In 1955 ging het schip na een ontploffing ten onder; 609 mensen verloren hierbij het leven.