Reliëfkaart van de Noordelijke IJszeeBathymetrische kaart van de Noordelijke IJszeeOp deze kaart wordt de grens van de poolregio aangegeven met een rode lijn. Het gebied ten noorden van deze lijn heeft een gemiddelde temperatuur die beneden de 10 graden Celsius ligt in de warmste maand.
DeNoordelijke IJszee (in vertalingen uit het Engels ook wel Arctische Oceaan genoemd) is eenoceaan ten noorden van de continentenEurazië enNoord-Amerika waarin het grote ijsveld van deNoordpool (Arctica) ligt. Over de vraag of de Noordelijke IJszee als een volwaardige oceaan mag worden beschouwd bestaat verschil van mening. DeInternationale Hydrografische Organisatie erkent de Noordelijke IJszee als de kleinste van de vijf oceanen op Aarde, terwijl er binnen deoceanografie wetenschappers zijn die de Noordelijke IJszee typeren als hetMiddellandse zeetype van het noordpoolgebied.
De Noordelijke IJszee bedekt een gebied van ongeveer 14 056 000 km², bijna gelijk aan de oppervlakte vanRusland.[1][2] De kustlijn is 45.390 km lang.[1][3] De zee is omgeven door de landmassa's vanEurazië,Noord-Amerika,Groenland en diverse eilanden.
De voornaamste verbinding ligt tussen Groenland enSpitsbergen. De zeebodem ligt hier gemiddeld 600 meter onder hetzeeniveau. Door deze opening stroomt warm water van deGolfstroom de zee binnen en er is een polaire zeestroom uit de zee naar het zuiden, langs de oostkust van Groenland, deOost-Groenlandstroom. Met de Grote Oceaan staat de ijszee alleen in verbinding via de smalleBeringstraat.
De ijszee is grotendeels bedekt met een ijslaag van maximaal zo’n 4 meter dik. De ijskap is ruim 6 miljoen km² groot in de zomer en heeft eenovale vorm. De lange as van de ijskap ligt op de lijn van Spitsbergen naar het westen vanAlaska. Bij Spitsbergen ligt de grens van de ijskap verder naar het noorden dan bij Alaska vanwege het warme water dat door de Golfstroom wordt aangevoerd en dit belemmert de ijsvorming. Het warme water bereikt deBarentszzee, ten noorden vanNoorwegen en begrensd doorNova Zembla in het oosten, en dit gebied is hierdoor het gehele jaar ijsvrij. Andere randzeeën vriezen in het algemeen wel dicht in de winter. Door deopwarming van de Aarde neemt de hoeveelheid poolijs langzaam af.[5]
De hoeveelheid zeeijs vertoont een duidelijk seizoenpatroon. In maart is de ijsbedekking maximaal en in september minimaal. In de jaren 1981-2010 was er gemiddeld zo'n 11,64 miljoen km² zee met ijs bedekt.[6] Door de temperatuurstijging neemt de hoeveelheid zee-ijs geleidelijk af en een kentering in deze trend is niet zichtbaar. Het verlies in de winterperiode was zo'n 10% tussen 1979 en 2020, maar in de zomermaanden is dit circa 40%. Als deze trend zich voortzet dan zou volgens ramingen uit 2020 het zomerzee-ijs in de noordelijke oceaan omstreeks 2035 geheel zijn verdwenen (het “blue ocean event”).[7] In 2022 werd verwacht dat dit nog voor 2027 kan gebeuren.[8]
Door de enigszins overheersende oostenwind is er een oost-weststroming van water en ijs. Twee belangrijke uitzonderingen hierop zijn de in- en uitstroom tussen Groenland en Spitsbergen en de invloed van deLomonosovrug. Deze 1800 kilometer lange rug loopt van deNieuw-Siberische Eilanden via deNoordpool naarEllesmere-eiland bijCanada. De rug is ruim 3000 meter hoog en deelt de watercirculatie in het dieper gelegen deel van de ijszee in tweeën.
IJsbergen die losbreken van het land kunnen zeer groot zijn en een bedreiging vormen voor de scheepvaart. IJsbergen die door de Oost-Groenland- ofLabradorstroom naar het zuiden worden meegevoerd komen voorbijNewfoundland in de vaarroute tussen Europa en Noord-Amerika. In 1912 botste deTitanic met een ijsberg en ging verloren.
Bedreigde maritieme soorten in de Noordelijke IJszee zijn onder meerwalrussen enwalvissen.[4] Het gebied heeft een kwetsbaarecosysteem dat zich maar langzaam kan aanpassen en maar moeizaam kan herstellen van verstoringen of schade te vertragen.[4] DeCyanea capillata (een soort schijfkwal) komt overvloedig voor in de wateren van de Noordelijke IJszee en dePholis fasciata is de enige soort vanbotervis die er voorkomt.
Behalvefytoplankton kent de Noordelijke IJszee maar weinig plantenleven. Fytoplankton is een cruciaal onderdeel van het leven in de oceaan en er zijn enorme hoeveelheden van in de Noordelijke IJszee, waar ze zich voeden met voedingsstoffen uit rivieren en dezeestromingen van de Atlantische en de Grote Oceaan.[9] In de zomer, als de zon dag en nacht schijnt, is het fytoplankton door defotosynthese in staat om zich gedurende een lange periode snel te reproduceren. Echter, het omgekeerde is waar in de winter, wanneer er maar nauwelijks genoeg licht is om te overleven.[9]
Door het smelten van de ijskappen is het Noordpoolgebied steeds interessanter geworden voor de delving vanaardolie enaardgas. In verband met de risico's voor milieuvervuiling is er internationaal protest tegen deze ontwikkeling. De hoeveelheidaardolie in de Noordpoolregio wordt geschat op 90 miljardvaten (13% wereldoliereserve).[10] Uitgaande van de huidige consumptie is dit toereikend voor iets minder dan drie jaar.[10] De hoeveelheid aardgas bedraagt circa 47.000 miljard m3 (30 procent wereldaardgasreserve). Uitgaande van de huidige groei van 7% per jaar in consumptie is dit voldoende gas voor ongeveer 10 jaar. Onder meerRusland,Canada,Denemarken,Noorwegen en deVerenigde Staten maken aanspraak op dezedelfstoffen.[10]
Voor de scheepvaart zijn er ook voordelen. Door het terugtrekkende ijs kunnen zeeschepen een lange reis via hetPanamakanaal ofKaap Hoorn vermijden en langs denoordkust van Canada of vanRusland varen. Beide routes zijn aanzienlijk korter dan de zuidelijk gelegen zeevaartroutes, ook als gebruik kan worden gemaakt van de kortere route via hetSuezkanaal.
↑abWright, John W. (ed.), Editors and reporters ofThe New York Times (2006). The New York Times Almanac, 2007. Penguin Books, New York, New York, p. 455. ISBN 0-14-303820-6.
↑abcArctic Ocean CIA World Factbook. 17 november 2011. Geraadpleegd 1 april 2012.
↑Afwijking van de gemiddelde maandtemperaturen in °C opVize, een eilandje op 79,5°NB in de Noordelijke IJszee ten NO van Nova Zembla en 1200km van de geografische noordpool. Opvallend zijn de kleine afwijkingen in de zomermaanden, het omringend zeewater met eventuele ijsvelden lijkt grote afwijkingen te beletten. Bron:Russische weer- en klimaatdienst.
