| Nias Li Niha | ||||
|---|---|---|---|---|
| Gesproken in | Nias enBatoe-eilanden (Noord-Sumatra,Indonesië) | |||
| Sprekers | 770.000 (census 2000)[1] | |||
| Taalfamilie | Austronesisch
| |||
| Alfabet | Latijns alfabet | |||
| Taalcodes | ||||
| ISO 639-2 | nia | |||
| ISO 639-3 | nia | |||
| ||||
HetNias is eenAustronesische taal die wordt gesproken op het eilandNias en deBatoe-eilanden inNoord-Sumatra,Indonesië. Volgens de census van 2000 had deze taal 770.000 sprekers en is het de belangrijkste gesproken taal op Nias, naast het Indonesisch.[1] De taal hoort tot de subgroep van de talen van de Barrière-eilanden van Noordwest-Sumatra, ook wel "Noord-Sumatraanse talen" genoemd, die ook hetMentawai en deBataktalen omvat.[1] Er zijn drie hoofddialecten: het noordelijk, centraal en zuidelijk Nias.[2] Het Nias is een taal metopen lettergrepen, waarbij de lettergrepen niet eindigen met een medeklinker.
De volgende dialecten worden onderscheiden in Ethnologue.[1]
Daarnaast worden ook hetwestelijke ennoordwestelijke dialect onderscheiden.[1]
De noordelijke variëteit wordt beschouwd als het prestigedialect. De enige bestaande Bijbelvertaling is geschreven in het noordelijke dialect en wordt gebruikt door sprekers uit alle dialectgebieden.[3]
De mate van overeenkomst tussen de dialecten van Nias is ongeveer 80%.[4]
Het Nias kent de volgendefonemen (klanken die alleen in het noordelijke dialect worden aangetroffen, worden aangegeven in hetgroen, klanken die alleen in het zuiden voorkomen zijn in hetrood aangegeven):[5][6]
| Voor | Centraal | Achter | |
|---|---|---|---|
| Gesloten | [i]? | [u]? | |
| Midden | [e]? | ⟨ö⟩ [ɤ]? | [o]? |
| Open | [a]? |
| Labiaal | Labiodentaal | Dentaal/ Alveolaar | Palato- alveolaar | Palataal | Velaar | Glottaal | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Plosief/ Affricaat | Stemloos | [t]? | ⟨c⟩ [tʃ]? | [k]? | ⟨'⟩ [ʔ]? | |||
| Stemhebbend | [b]? | [d]? | ⟨z⟩ [dʒ]? | [ɡ]? | ||||
| Prenasaal / trils | ⟨mb⟩ [ʙ]? | ⟨ndr⟩ [dʳ]? | ||||||
| Fricatief | Stemloos | [f]? | [s]? | ⟨kh⟩ [x]? | [h]? | |||
| Stemhebbend | [v]? | ⟨z⟩ [z]? | ||||||
| Nasaal | [m]? | [n]? | ⟨ng⟩ [ŋ]? | |||||
| Approximant | ⟨ß⟩ [ʋ]? | [l]? | ⟨y⟩ [j]? | [w]? | ||||
| Tril | [r]? | |||||||
Fonetische beschrijvingen van de klanken die traditioneel worden geschreven als <mb> en <ndr> variëren sterk. Sundermann (1913) en Halawaet al. (1983) beschrijven ze als prenasaal plosief [ᵐb]? en prenasaal tril-plosief [ⁿdʳ]? voor het noordelijke dialect,[7][8] terwijl Brown (2005) ze registreert als tril [ʙ]? en tril-plosief [dʳ]? voor het zuidelijke dialect.[6]In een akoestische studie van Nias-dialecten uit drie locaties, toont Yoder (2010) een complex patroon van vier fonetische realisaties van <mb> en <ndr>: gewoon plosief, prenasaal plosief, plosief met tril, plosief met fricatief.[9][a]
De status van initiële [ʔ]? wordt niet bepaald; er zijn geen fonetische klinker-initiële woorden in het Nias.
Het Nias heeft eenergatief–absolutieve structuur.[10] Het is de enige ergatief-absolutieve taal ter wereld met een "gemarkeerd absolutief", wat betekent dat de absolutieve naamval is gemarkeerd, terwijl de ergatieve naamval niet is gemarkeerd.[11][12]
Het Nias kent geenbijvoeglijk naamwoorden. Die functie wordt vervuld door werkwoorden.[13]
De volgende tabel geeft een overzicht van de vrije en gebonden voornaamwoorden van het Nias (groen = alleen gebruikt in het noordelijke dialect,rood = alleen gebruikt in het zuidelijke dialect):[14][15][16]
| onafhankelijk | absolutief | genitief | ergatieve realis | S = A irrealis | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1.sg. | ya'o / ya'odo / ya'oto | ndra'o(do) / ‑do / ndrao(to) | -gu | u- | gu- |
| 2.sg. | ya'ugö | ndra'ugö / ‑ö / ndraugö | -u / ‑mö | ö- | gö- |
| 3.sg. | ya'ia | ia / ya | -nia | i- | ya- |
| 1.pl.incl. | ya'ita | ita | -da | ta- | da- |
| 1.sg.excl. | ya'aga | ndra'aga / ‑ga | -ma | ma- | ga- |
| 2.pl. | ya'ami | ami / -mi | -mi | mi- | gi- |
| 3.pl. | ya'ira | ira | -ra | la- | ndra- |
Naamvalmarkering vanzelfstandig naamwoorden wordt in het Nias aangegeven door middel vanmutatie van de initiële medeklinker. Verschillende medeklinkers zijn onderhevig aan mutatie zoals weergegeven in onderstaande tabel. Waar een woord met een klinker begint, wordt eenn ofg vóór de klinker gevoegd; de keuze voorn ofg is lexicaal bepaald. Bijvoorbeeld,öri ~ nöri betekent 'dorpsfederatie',öri ~ göri betekent 'armband'.[17]
| Niet-gemuteerde vorm | gemuteerde vorm |
|---|---|
| f | v |
| t | d |
| s | z |
| c | |
| k | g |
| b | mb |
| d | ndr |
| klinker | n + klinker g + klinker |
Andere medeklinkers veranderen niet.
