Naumburg (Saale) is een plaats in deDuitsedeelstaatSaksen-Anhalt. Het is deKreisstadt van deLandkreisBurgenlandkreis. De stad telt 32.053 inwoners.[1]
Naast de kernstad Naumburg behoren de volgende kernen tot de stad:
Volgens artikel 22 van de in september 2018 van kracht gewordenhoofdgemeenteverordening (Hauptsatzung, zie op de gemeentelijke website:[1], blzz. 11 en 12) telt de gemeente Nauburg (Saale), naast deKernstadt, Naumburg zelf, nog 31Ortschaften, verenigd in 10 groepen, die ieder eenOrtschaftsrat hebben (hieronder van 1 t/m 10 genummerd):
Bron: gemeentelijke website.[2] Peildatum: januari 2020.
- Naumburg-kernstad 24.458 inwoners.
Daarnaast in de 31Ortsteile buiten deKernstadt 8.645 inwoners, als volgt verdeeld:
- Bad Kösen, 3.621
- Beuditz, 64
- Boblas, 165
- Crölpa-Löbschütz, 140
- Eulau, 429
- Flemmingen, 452
- Fränkenau, 75
- Freiroda, 111
- Großjena, 465
- Großwilsdorf, 130
- Hassenhausen, 300
- Heiligenkreuz, 144
- Janisroda, 155
- Kleinheringen, 60
- Kleinjena, 274
- Kreipitzsch, 46
- Kukulau, 66
- Meyhen, 160
- Neidschütz, 226
- Neuflemmingen, 38
- Neujanisroda, 34
- Prießnitz, 294
- Punschrau, 169
- Rödigen, 19
- Roßbach, 248
- Saaleck, 228
- Schellsitz, 187
- Schieben, 81
- Schulpforte, 126
- Tultewitz, 52
- Wettaburg, 86
Gemeentetotaal: 33.103 personen. Tweede-woningbezitters zijn niet meegeteld.
Naumburg ligt aan deSaale. In het noorden van de gemeente Naumburg mondt deUnstrut in de Saale uit. De Saale is bevaarbaar voor kleine schepen, in de praktijk zijn dit alleen toeristische rondvaartboten, plezierbootjes en kano's.
Ten oosten van de stad loopt in noord-zuidrichting deAutobahn A9 vanDreieck Potsdam, even ten zuiden vanBerlijn, naarMünchen. Afrit 21a van dezeAutobahn leidt tePretzsch (Burgenlandkreis), gemeenteMeineweh, naar deBundesstraße 180. Wie over deze B180 viaStößen enWethau in noordwestelijke richting rijdt, bereikt Naumburg (Saale) na ongeveer 15 kilometer.
Andere belangrijke verkeersaders in de gemeente zijn:
Station Naumburg (Saale) Hbf
Tramrijtuig nabij dit station
Spoorbrug over de Saale bij Naumburg
Naumburg Ostbahnhof
Zie ook:Tram van Naumburg.
StationNaumburg (Saale) Hauptbahnhof ligt, ten noordwesten van hetbisschoppelijke deel van het centrum, aan de in1846 geopendespoorlijn Halle - Bebra, circa 46 km ten zuid-zuidwesten vanHalle (Saale) Hauptbahnhof. Deze spoorlijn loopt van Naumburg verder in overwegend westelijke richting langsBad Kösen,Station Weimar,Erfurt Hauptbahnhof,Station Gotha enStation Eisenach naarBebra. Een andere spoorlijn, die de gemeente aandoet, is 55 km lang, en loopt overwegend noordwaarts langs de Unstrut. De stoptreinen op dit lijntje rijden vanuitNaumburg (Saale) Hauptbahnhof via haltes inRoßbach enKleinjena langs o.a.Bebra naarArtern. Een derde lijn loopt viaNaumburg Ostbahnhof naar Teuchern. Sedert 2010 rijden passagierstreinen niet verder danNaumburg (Saale) Ostbahnhof. Sindsdien staat ter discussie, wat met deze in 2010 door een streekbus vervangen treinverbinding moet gebeuren.[3]
De stad wordt onder meer bediend door een korte tramlijn van 2,5 kilometer die een overblijfsel is van een vroegere ringlijn. De tram werd in zijn bestaan talrijke keren bedreigd maar vanaf 2007 is er opnieuw een dagelijks aanbod dat onderdeel vormt van het stedelijk openbaar vervoer.
Stadsbussen (3 lijnen) rijden overdag op werkdagen ieder half uur, daarbuiten ieder uur vanaf een halte aan het begin van deHallesche Straße aan de oostkant van het centrum.
De stad ligt in een gebied met enigewijnbouw, zie:Saale-Unstrut.Vanwege o.a. het historisch stedenschoon in Naumburg-stad en dekuurfaciliteiten in Bad Kösen is hettoerisme economisch van belang voor de gemeente.Reeds vanaf de16e eeuw is Naumburg een regionaal centrum van talrijke rechterlijke en ambtelijke instanties; dit is tot op de huidige dag zo gebleven, en draagt in niet onbelangrijke mate bij aan de werkgelegenheid; dit geldt ook voor de gezondheidszorg (ziekenhuis, kuurkliniek Bad Kösen enz.)
Merian-prent van Naumburg, ca. 1650
Kaart van Thüringen (1680); Het olijfgroene gebied, boven het midden is Saksen-Weißenfels.
Naumburg (Saale) in 1900
Kaart van Naumburg en Bad Kösen, 1914
Centrum Naumburg (2018):links deRatsstadt, wereldlijke stad, rechts de bisschopsstad met de Dom. In het midden de laanLindenring.
De stad wordt voor het eerst vermeld in een oorkonde uit 1012. In 1028 werd de bisschopszetel uitZeitz overgebracht naar Naumburg, en hetPrinsbisdom Naumburg ontstond. Tot aan deReformatie van de stad in 1568 bleef het bisdom in Naumburg gevestigd. Een, van een aparte ommuring voorzien, gedeelte van de stad Naumburg lag binnen dit prinsbisdom, een ander, meer oostwaarts gelegen gedeelte daarbuiten.
Naumburg, Bad Kösen en de dorpen daaromheen behoorden vanaf de13e eeuw tot steeds wisselende Saksische vorsten- en hertogdommen, waaronderHertogdom Saksen-Meiningen ,Hertogdom Saksen-Eisenberg enHertogdom Saksen-Weißenfels. Zelfs tot in het midden van de 20e eeuw lagen de tot de huidige gemeente behorende plaatsen in verschillende deelstaten (deels inSaksen-Anhalt, deels inThüringen). De bestuursgeschiedenis is dan ook een voor buitenstaanders onoverzichtelijke reeks van wisselingen van landheer, die ook nog van dorp tot dorp, en in de stad Naumburg zelf, van stadsdeel tot stadsdeel verschilt. Kenmerkend is delappendeken van territoria op bovenstaande kaart die de situatie anno1680 weergeeft.
In de Pruisische tijd (18e eeuw) werd eenkadettenschool, een militaire opleidingsinstelling , in Naumburg gevestigd. Deze is, zij het in gewijzigde vorm, tot op de huidige dag blijven bestaan.
In de periode vanAdolf HitlersNazi-Duitsland werden diverse kazernes in Naumburg gevestigd. Tijdens deTweede Wereldoorlog, in april1945, werden deze, evenals het spoorwegemplacement van de stad, doelwit van luchtbombardementen door degeallieerden. Daarbij vielen in de stad honderden doden.
In1993 werd in overleg metheraldici hetstadswapen van Naumburg (Saale) veranderd. Voordien was de sleutel vanSint Pieter liggend op het zwaard afgebeeld, nadien het zwaard, liggend op de sleutel.
Zie ook onder:Kleinjena;Bad Kösen.
DePetrus- en Paulusdom in Naumburg, behorend tot het wereldcultuurerfgoed, is een belangrijk bouwkundig monument. Het schip van de voormaligekathedraal ontstond in de eerste helft van de dertiende eeuw in laat-romaanse stijl. Hetwestkoor dateert uit ca. 1250 en is opgetrokken in vroeg-gotische stijl. Hetoostkoor werd in de veertiende eeuw in gotische stijl herbouwd. Wereldberoemd zijn de twaalf stichtersfiguren in het westkoor, die kort na 1250 werden vervaardigd door een anonieme beeldhouwer, genaamd deMeester van Naumburg. De levensgrote beelden uit kalksteen vertonen een voor de ontstaanstijd uitzonderlijk realisme. De twee beroemdste beelden zijn die van Uta en Ekkehard aan de noordzijde van het koor.
In de gemeente staan verscheidene kleine musea. Eén daarvan is gewijd aanFriedrich Nietzsche, die na zijn schooltijd in Schulpforta bijBad Kösen vooral in zijn jeugd verscheidene jaren te Naumburg woonde.Een ander museum is gevestigd in de Mariapoort en gaat over de historische stadsommuring. Een derde museum, gevestigd in het huisHohe Lilie, is het plaatselijkehistorische stadsmuseum.
TeGroßjena is een aan de kunstschilder en beeldhouwerMax Klinger gewijd museum gevestigd in het huis, waar deze in1920 overleed. Werk van zijn hand siert ook Klingers graf, daar dichtbij.
Bad Kösen bezit in hetRomanische Haus een aan de poppenmaaksterKäthe Kruse gewijd museum.
Zeer bezienswaardig is ook de gotische, evangelisch-lutherse Sint-Wendelkerk in deRatsstadt van Naumburg, gebouwd tussen 1426 en plm. 1520 en in barokstijl gerenoveerd in de 18e eeuw. In dit kerkgebouw staat een beroemd, barok kerkorgel, waarvan de oplevering in september1746 plaatsvond na inspectie ter plaatse en goedkeuring doorJohann Sebastian Bach en collega-orgelbouwerGottfried Silbermann.
In het centrum van de oude dubbelstad Naumburg staan nog verscheidene andere monumentale gebouwen, waaronder nog enige kerkgebouwen, het stadhuis, hetAmtsgericht in het voormaligeResidenzhaus en diverse oude huizen.
Van de oude stadsommuring zijn een monumentale poort met toren (Marientor), alsmede enige stukken stadsmuur bewaard gebleven. De voormalige scheidsmuur tussen de bisschopsstad en de wereldlijk bestuurde stad (Ratsstadt) heeft plaats gemaakt voor een, van noordoost naar zuidwest lopende, met lindebomen omzoomde laan, deLindenring.
De omgeving van de stad wordt gekenmerkt door niet zeer hoge, maar wel grillige rotsformaties, die uitkalksteen bestaan. Hier en daar kan men er van een fraai uitzicht genieten. Er zijn hier talrijke mogelijkheden voor, ook lange, wandel- of fietstochten.
Bad Kösen is eenkuuroord met zouthoudende bronnen.
DeRudelsburg, in de middeleeuwen stamslot van talrijke adellijke families, die over de omliggende dorpen heersten, maar na deDertigjarige Oorlog deels tot een ruïne vervallen, is gelegen op de grens van de plaatsenSaaleck en Kreipitzsch. Het kasteel heeft een lange en roemrijke geschiedenis, en is al sedert het eind van de18e eeuw een geliefd doel van wandelexcursies, o.a. van studenten van deUniversiteit van Jena.
De vruchtbare, met een laaglöss bedekte, akkers aan de voet van deze rotsen en in de talrijke beekdalen, lenen zich, mede door het relatief milde klimaat, voorwijnbouw. Enkele châteaux, in het Duits Weingüter geheten, organiseren proeverijen en wijnexcursies. Zie ook:Saale-Unstrut.
In Naumburg naar verhouding veel beoefende takken van sport zijn, naastvoetbal,snelwandelen en inlineskaten.
Naumburg onderhoudtjumelages metAken en metLes Ulis, een zuidwestelijke voorstad vanParijs.
Markt met op de achtergrond de Stadtkirche St. Wenzel
Interieur met altaar in de St.-Wenzelkerk
Hildebrandt-kerkorgel (2020)
Stadhuis
Amtsgericht in het voormaligeResidenzhaus
Gebouw van hetOberlandesgericht
Oude huizen aan deMarktplatz
Jaarlijkse postduivenmarkt te Naumburg
DeHerrenstraße
De laanLindenring die de twee delen van de binnenstad scheidt
HuisHohe Lilie
Jüdengasse, tot en met de 15e eeuw de joodse buurt van de stad
Marientor of Mariapoort, buitenzijde
Gedeelte van de stadsmuur met toren en poortje
Maria-Magdalenakerk (18e-eeuws)
R.K. Petrus-en-Pauluskerk
Het reeds sinds 1543 bestaande schoolinternaat vanSchulpforta bij Bad Kösen
Kaart uit 1914. Linksonder Kreipitzsch en ten noorden daarvan deRudelsburg
Kasteel Rudelsburg
- Wolfgang Figulus (1525-1589), componist
- Johannes Georgius Graevius, (1632-1703), klassiek filoloog
- Johann Theile (1646-1724), Duits componist
- Gottfried Wilhelm Sacer (1635-1699), Duits advocaat en (vooral satirisch) dichter[4]
- Karl August Förster (1784-1841), dichter en vertaler
- Karl Richard Lepsius (1810-1884), egyptoloog en filoloog
- Friedrich Bruno Hildebrand (1812-1878), belangrijk geleerde op het gebied van deeconomie; vader van de beeldhouwerAdolf von Hildebrand
- Karl August Dächsel (1818-1901), luthers theoloog en bijbeluitlegger
- Oskar Hergt (1869-1967), politicus
- Hans-Valentin Hube (1890-1944), generaal
- Dorothea Buck (1917-2019), schrijfster, beeldhouwster en activiste[5]
- Renate Heintze (1936-1991), sieraadontwerpster
- Botho Strauß (1944), schrijver van o.a. toneelstukken
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑ab(de)Statistisches Landesamt Sachsen-Anhalt, Bevölkerung der Gemeinden – Stand: 31. Dezember 2020 (PDF)
- ↑bron: website gemeente Bad Kösenhttp://www.naumburg.de/de/einwohner/einwohnerzahlen-und-ihre-entwicklung.html
- ↑Meer informatie hierover is helaas vrijwel alleen te verkrijgen door zich op deMitteldeutsche Zeitung te abonneren. Daarna kan men het krantenartikel d.d. 17 juli 2023 in de volgende link lezen:https://www.mz.de/lokal/weissenfels/zugverkehr-oder-radweg-auf-strecke-von-teuchern-nach-naumburg-3652753?reduced=true
- ↑Aan hem heeft deDuitse taal de uitdrukkingReim dich, oder ich fress dich, vertaald ongeveer:Als je niet rijmt, vreet ik je op, te danken. Sacher schreef in1673 een boek, waarin hij de spot drijft met slecht geconstrueerdekreupelrijmen en andere matig geslaagde pogingen tot poëzie. Alleen de volledige titel van dit boek is al eensatire:Reime dich oder ich fresse dich. Das ist, deutlicher zu geben, Antipericatametanaparbeugedamphirribificationes Poeticae, oder Schellen- und Scheltenswürdige Thorheit Boeotischer Poeten (vertaald: boerse dichters) in Deutschland, Hans Wursten, Zu sonderbahren Nutzen und Ehren, Zu keinem Nachtheil der Edlen Poesie, unsrer löblichen Muttersprache, oder einiges rechtschaffenen, gelehrten Poetens. Fuhrmann, Northausen (recte: Jena)
- ↑Zie eenin memoriam in het gezaghebbende medische tijdschriftThe Lancet:Datum: 16 november 2019
.svg)
_in_BLK.svg)
.jpg)
-DE.svg)
_cropped.jpg)
%2c_Topfmarkt%2c_St._Wenzel_20170717_001.jpg)
_17.jpg)
_01.jpg)
_06.jpg)
.jpg)
