| Muizen en ratten, woelmuizen, gerbils, hamsters en verwanten Fossiel voorkomen: Midden-Eoceen tot heden | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||
| Bosmuis (Apodemus sylvaticus) | |||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||
| |||||||||||
| Superfamilie | |||||||||||
| Muroidea Illiger, 1811 | |||||||||||
Afbeeldingen op Wikimedia Commons | |||||||||||
Muizen en ratten, woelmuizen, gerbils, hamsters en verwanten op Wikispecies | |||||||||||
| |||||||||||
DeMuroidea zijn een grotesuperfamilie vanknaagdieren die over de hele wereld voorkomt. Meestal zijn het kleine diertjes met een betrekkelijk kort leven en snelle voortplanting. Kenmerkend is dat ze allen hoogstens drie kiezen in elke kaak hebben. Bij sommige soorten is de derde kies verdwenen, bij enkele ook de tweede. Veel soorten zijn een plaag in de landbouw en sommigen zijn gevreesde overbrengers van ziekten. Ze zijn inheems op alle grotere landmassa's, zelfs in Australië en op Nieuw-Guinea en de Solomonseilanden. Ze zijn het nauwste verwant aan dejerboa's, waarmee ze de onderordeMyomorpha vormen. Met bijna 1600 soorten omvatten ze twee derde van de diversiteit van deknaagdieren en ruim een kwart van dezoogdieren.
Alle levende Muroidea worden onder andere gekenmerkt door eenmyomorfe bouw van de kaakspieren en door de afwezigheid van allevalse kiezen. Beide kenmerken zijnsynapomorfieën voor deze groep; de nauwste fossiele verwanten van de Muroidea hebben deze kenmerken niet. Bij de fossiele Muroidea ziet men deze kenmerken echter niet altijd terug: hetOligocene Centraal-Aziatische geslachtCricetops is, net als een aantal andere, minder goed bekende geslachten noghystricomorf, net als de jerboa's, en de oudste Muroidea, zoalsPappocricetodon antiquus uit het Midden-Eoceen vanChina hebben nog de vierde valse kies in de bovenkaak (P4), die eveneens ook bij de jerboa's nog voorkomt. Deze zeer oude Muroidea worden op basis van een combinatie van kenmerken van de tandmorfologie in de Muroidea geplaatst, waaronder de ontwikkeling van de anterocoon en anteroconide (de structuur op de voorkant van de eerste kies in respectievelijk de boven- en de onderkaak). Toch is de plaatsing van sommige Eocene en Oligocene geslachten, zoalsSimimys enNonomys uit Noord-Amerika enAdelomyarion uit Europa, in de Muroidea of de jerboa's nog steeds onderwerp van controverse.
De indeling van de Muroidea is al sinds de 19e eeuw, toen hettaxon voor het eerst werd voorgesteld (hoewel nog niet onder de huidige naam), onderwerp van controverse. Sommigen wilden alle Muroidea in de ene familieMuridae plaatsen, anderen onderscheidden ook deCricetidae, weer anderen onderscheidden nog meer families, allen erkenden de aparte familieSpalacidae. Ook op een groot aantal andere punten verschilden de meningen. In de latere jaren van de 20e eeuw werd de plaatsing van alle Muroidea inclusief de Spalacidae in een familie over het algemeen geaccepteerd bij gebrek aan gedetailleerde kennis over de verwantschappen tussen de veleonderfamilies, maar de toename van degenetische kennis veranderde dat, waardoor vanaf 2004 weer een indeling met meerdere families gebruikt wordt. Deze verschilt echter sterk van eerdere indelingen door bijvoorbeeld demuishamsters in een aparte familie te plaatsen en een aparte Afrikaanse familie, deNesomyidae, te erkennen.
De huidige indeling is als volgt:
Zie voor een overzicht van lagere taxonomische eenheden en soortenLijst van knaagdieren naar familie.
Defossiele vertegenwoordigers van de Muroidea zijn in deze herclassificatie niet meegenomen. De oude, grote familie Muridae omvatte de volgende fossiele onderfamilies volgens het standaardwerkClassification of Mammals (1997):
Daarnaast werd deMyocricetodontinae, een groep uit het Mioceen en Plioceen van Afrika, Europa en Azië die mogelijk de voorouders van de Muridae omvat, tot de gerbils gerekend en werd deSimimyidae uit het Eoceen van Noord-Amerika als een aparte familie naast de Muridae tot de Muroidea gerekend. Later werd nog de onderfamiliePappocricetodontinae beschreven voor enkele zeer vroege Aziatische vormen (Midden-Eoceen tot Vroeg-Oligoceen). De plaatsing van de geslachtenSelenomys,Leakeymys,Potwarmus,Blancomys,Epimeriones,Ulaancricetodon enZhungaromys is nog onzeker.
