Mexico is een federale republiek bestaande uit31 staten enMexico-Stad. Het land heeft 128.649.565 (2020) inwoners. De meest gesproken taal is het Spaans, waarmee Mexico het meest bevolkte Spaanssprekende land ter wereld is. Naast het Spaans hebben 67indiaanse talen een erkende status. Deze worden door zo'n 10% van de bevolking gesproken.
De exacte ouderdom van de eerste menselijke bewoning in Mexico is onderwerp vandebat: de oudste algemeen aanvaarde vondsten dateren van12 000 v. Chr. Rond8000 v. Chr. werd inOaxaca depompoen gedomesticeerd,maïs volgde 2000 jaar later. Rond 1200 v.Chr. kwam aan de zuidelijke golfkust deOlmeekse beschaving op, die rond het begin van de jaartelling werd overvleugeld door deMaya vanYucatán en de zuidelijke hoogvlaktes. Terwijl de Mayacultuur op haar hoogtepunt was bloeide op de centrale hoogvlakte de stadTeotihuacán. De klassieke periode van deMeso-Amerikaanse beschavingen eindigde rond 700, voor de Maya's waarschijnlijk door uitputting van de grond, voor Teotihuacán door nomadische invallers. Van de politieke fragmentatie profiteerden deTolteken die in de 11e eeuw een machtig rijk opbouwden, maar niet veel later ook ten onder gingen, en de centrale hoogvlakte weer uiteenviel in rivaliserende stadstaatjes. Een van deze,Tenochtitlan, verbond zich in 1427 metTexcoco enTlacopan, waarmee het rijk van deAzteken werd gevormd dat in de daaropvolgende eeuw het grootste deel van Meso-Amerika zou onderwerpen.
De komst van deSpaanseconquistadorHernán Cortés in 1519 betekende het einde van het Azteekse Rijk. De laatste Azteekse heerser,Cuauhtémoc, gaf zich in 1521 over, en in de volgende decennia veroverden andere conquistadores de rest van Mexico. Dit was het begin van de periode waarin Mexico als het vice-koninkrijkNieuw-Spanje eenkolonie van Spanje was. Deindiaanse bevolking nam door de ziekten die deEuropese veroveraars met zich hadden meegebracht met zeker 75% af. Nieuw-Spanje werd een aantrekkelijk wingewest voor het Spaanse koloniale rijk, zeker nadat het gebied bleek te beschikken over de grootste zilvervoorraad ter wereld. De koloniale samenleving was streng gestratificeerd, gebaseerd op afkomst. De hoogste baantjes bleven weggelegd voor depeninsulares, de Europese Spanjaarden. Onder invloed van deVerlichting en deAmerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog kwam aan het eind van de 18e eeuw eenemancipatiebeweging onder decriollos, in Amerika geboren Spanjaarden, op.
Denapoleontische oorlogen zorgden voor het wegvallen van de verbinding tussen Spanje en zijn koloniën. In 1808 poogde de onderkoning daarom eenautonome regering uit te roepen, maar werd hierin door deconservatieven tegengewerkt. Nu er geen vreedzame uitweg meer was brak in 1810 de onafhankelijkheidsoorlog uit, aanvankelijk geleid door de priesterMiguel Hidalgo, doch deze werd in 1811 gevangengenomen engeëxecuteerd door de Spaanse troepen, waarnaJosé María Morelos de fakkel overnam. Deze liet formeel de onafhankelijkheid uitroepen, een congres samenkomen en een grondwet opstellen, maar ook Morelos werd verslagen en geëxecuteerd, en de door hem geschapen instituties werden opgeheven. De onafhankelijkheidsoorlog verzandde in eenguerrilla-oorlog totdat de Spaanse officierAgustín de Iturbide in 1821 toenadering zocht tot de opstandelingenleiderVicente Guerrero. Onder hetplan van Iguala schaarden zij zich onder deDrie Garantiën: religie, onafhankelijkheid en gelijkheid, en tezamen slaagden zij erin de onafhankelijkheid te verwezenlijken.
In 1822, een jaar na de onafhankelijkheid, werd Iturbide keizer. Hij bleek een inefficiënt en autocratisch bestuurder en werd een jaar later afgezet door een groep militairen geleid doorAntonio López de Santa Anna. In 1824 werd de republikeinse grondwet geproclameerd, onafhankelijkheidsheldGuadalupe Victoria werd de eerste president, maar Santa Anna wist zich langzaam maar zeker tot de sterke man op te werpen. Hij vestigde in 1834 zijn dictatuur en trok de autonomie van de deelstaten in. Dit leidde in 1835 tot de onafhankelijkheidsverklaring van de Amerikaanse kolonisten inTexas, die uitliep op een gevoelige nederlaag voor de Mexicanen. Santa Anna werd gevangengenomen en gedwongen de Texaanse onafhankelijkheid te erkennen. Na zijn terugkeer in Mexico vestigde hij in 1841 opnieuw een dictatuur, tot hij drie jaar later tijdelijk verdreven werd.Deannexatie van Texas door de Verenigde Staten leidde in 1846 tot het uitbreken van deMexicaans-Amerikaanse Oorlog. Santa Anna, teruggeroepen om Mexico te verdedigen, wist de Amerikanen niet tegen te houden en in 1847 drongWinfield Scott door tot in Mexico-Stad. Bij devrede van Guadalupe Hidalgo in 1848 werd Mexico gedwongen de helft van zijn grondgebied af te staan. De oorlog plaveide de weg voor weer een machtsovername door Santa Anna in 1853. Zijn excentrieke en dictatoriale gedrag leidde er echter toe dat hij nu definitief de steun van de bevolking had verloren, en twee jaar later werd hij definitief verdreven. De nieuwe regering had eenliberaal karakter en schafte privileges voor kerk en leger af. De proclamatie van de liberalegrondwet van 1857 leidde tot deHervormingsoorlog tussen liberalen en conservatieven, die in 1861 uitliep op een liberale overwinning en de installatie vanBenito Juárez als president. Deze kondigde eenmoratorium op het afbetalen van schulden af, wat leidde tot eeninterventie van Spanje, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Nadat duidelijk was geworden dat de Fransen met steun van de Mexicaanse conservatieven in Mexico een marionettenkeizerrijk wilden vestigen, trokken de Britten en Spanjaarden zich terug. Na een aanvankelijke nederlaag in deslag bij Puebla, waarin generaalIgnacio Zaragoza op 5 mei 1862 de Fransen wist te verslaan, stond het Franse leger een jaar later alsnog in Mexico-Stad. De Oostenrijkse aartshertogMaximiliaan van Habsburg werd geïnstalleerd als keizer, doch Juárez gaf zich niet gewonnen en voerde vanuit het noorden van het land met zijn liberalen de strijd voort. De Fransen enmonarchisten wisten het land nooit tepacificeren en in 1866 begonnen de liberalen een tegenoffensief. De terugtrekking van de Franse troepen eind dat jaar bezegelde het lot van Maximiliaan. In 1867 werd hij verslagen engefusilleerd en de republiek hersteld. Juárez en zijn opvolger,Sebastián Lerdo, zetten het liberale hervormingsprogramma voort.
Porfirio Díaz, een liberale generaal uit de strijd tegen de Franse interventie, greep in 1876 de macht. Hij liet de democratische instituties op papier bestaan, maar regeerde in feite als een dictator. Zijn regering, hetPorfiriaat, kenmerkte zich door modernisering, vooruitgang en economische groei, maar ook door onderdrukking en armoede bij een groot deel van de bevolking. Door het ontbreken van een beleid van herverdeling van de rijkdom bleef een groot deel van de bevolking in extreme armoede leven. Grootgrondbezit boekte aanzienlijke vooruitgang, terwijl buitenlandse grondbezitters miljoenen hectaren vergaarden. Aan het einde van het regime behoorde 97% van de bebouwbare grond toe aan 1% van de bevolking en had 95% van de boeren geen land meer. Zij waren landarbeiders geworden in enorme haciënda's. Het loon van de landarbeider kon in extreme gevallen zo laag zijn als 20 of 25 centavos per dag, en 10 of 15 centavos voor vrouwen en kinderen.
Anderen trokken naar de steden, waar ze bij een groeiende arme massa vormden. In de steden waren er vanaf 1906 veel arbeidersstakingen, maar deze werden met geweld onderdrukt. Bovendien voerde het regime deLey Fuga (ontsnappingswet) in, op grond waarvan een gevangene die probeerde te ontsnappen, mocht worden doodgeschoten. De methode werd vaak gebruikt om politieke tegenstanders uit de weg te ruimen. Aan het eind van de 19e eeuw bedroeg het percentage kinderen onder fabrieksarbeiders een achtste. Een medische studie verklaart het lage zeepverbruik van Mexicaanse arbeiders door het feit dat "zeep 25% van hun inkomen zou opslokken". Bovendien bezat een groot aantal werknemers geen huis.[5]
Nadat Díaz in 1910 doorfraude de overwinning in de presidentsverkiezingen uit handen van de liberale grondbezitterFrancisco I. Madero had gehouden, brak deMexicaanse Revolutie uit, die in 1911 leidde tot de val van Díaz. Madero volgde hem op en voerde een democratisch en gematigd bewind, waarmee hij zowel revolutionairen als conservatieven tegen zich in het harnas joeg. In 1913 kwam hij om het leven bij een staatsgreep door de Porfiriaanse generaalVictoriano Huerta die een brute dictatuur vestigde. Zijn tegenstanders verenigden zich in hetConstitutionalistisch Leger, geleid doorVenustiano Carranza. Huerta werd verdreven, maar een scheuring in het revolutionaire leiderschap betekende dat de strijd zich voortzette, waarbij Carranza's constitutionalisten en deconventie van Aguascalientes, geassocieerd met de legendarischePancho Villa enEmiliano Zapata, elkaar bestreden. De constitutionalistische generaalÁlvaro Obregón bleek de bekwaamste commandant en in 1916 was de conventie grotendeels verslagen, hoewel over het hele land nog verzetshaarden bleven bestaan. In 1917 werd eennieuwe grondwet geproclameerd, waarin onder andere rechten van arbeiders en landverdelingen geregeld werden en de macht van de geestelijkheid verder aan banden gelegd werd. Carranza werd tot president gekozen, maar maakte geen haast met hervormingen, zodat in 1920 een groep reformistische officieren Carranza omver wierpen. De nieuwe regering vaardigde een amnestie uit, waarna de laatste revolutionaire tegenstanders de wapenen neerlegden enÁlvaro Obregón werd president.
De post-revolutionaire regeringen van Obregón en vooral diens opvolgerPlutarco Elías Calles kenmerkten zich door modernisering, landhervormingen en investeringen in het onderwijs. Onder Calles escaleerde het conflict met de geestelijkheid tot decristero-oorlog, waarbij katholieke rebellen en het regeringsleger elkaar bevochten en eindigde met een terugkeer naar de status quo in 1929. In 1928 werd Obregón herkozen tot president, maar kort na zijn verkiezing vermoord. Deze crisis vormde de aanleiding tot de oprichting van de Nationaal Revolutionaire Partij (PNR), die een einde moest maken aan de voortdurende interne twisten. Calles was als 'opperste leider' van deze partij feitelijk de machthebber en regeerde door middel van marionettenpresidenten, tot hij in 1936 in conflict kwam met presidentLázaro Cárdenas, die hem naar de Verenigde Staten liet verbannen. Cárdenas maakte serieus werk met het naleven van de beloftes van de revolutie; hij deelde meer land uit onder landloze boeren dan alle andere presidenten bij elkaar, steunde stakingen en vakbonden ennationaliseerde de olie-industrie in 1938. Zijn opvolgerManuel Ávila Camacho voerde een gematigder koers en zette de socialistische experimenten van Cárdenas stop. De regeringspartij werd hernoemd totInstitutioneel Revolutionaire Partij (PRI), die de Mexicaanse politiek de rest van de eeuw zou blijven beheersen. Hoewel de jaren na deTweede Wereldoorlog werden gekenmerkt door economische voorspoed en technologische vooruitgang was van democratie geen sprake meer en regeerde de PRI Mexico alseenpartijstaat. Daar de zittende president volgens de grondwet niet mag worden herkozen wijst deze de presidentskandidaat voor de PRI aan (dedazo), die uiteraard telkens de verkiezingen won. Mexico werd hiermee een toonbeeld van stabiliteit in het altijd onrustigeLatijns-Amerika, echter ten koste van politieke vrijheden. In 1968 grepen studenten deOlympische Spelen van dat jaar aan om de aandacht te vestigen op het autoritaire karakter van de Mexicaanse regering van presidentGustavo Díaz Ordaz. De protesten eindigden met hetbloedbad van Tlatelolco, waarbij veiligheidstroepen het vuur openden om demonstranten, waarbij zeker 250 het leven verloren.
Tlatelolco betekende een omslagpunt, steun voor de PRI was niet meer vanzelfsprekend. Díaz Ordaz' opvolgerLuis Echeverría voerde een populistisch programma waarin hij poogde de ideeën van de revolutie weer naar boven te halen en de linkse oppositie voor zich te winnen. Een onverantwoord uitgavenbeleid leidde echter tot toenemende inflatie en een devaluatie van deMexicaanse peso in 1976. Zijn opvolgerJosé López Portillo verhoogde het uitgavenpatroon nadat Mexico over enorme aardolievelden bleek te beschikken en leende op grote schaal geld. Toen de oliemarkt ineenstortte bleek dat Mexico zijn schulden niet langer kon afbetalen, en in 1982 kwam het land in een zware economische crisis terecht. PresidentMiguel de la Madrid gooide het roer om, en begon een programma van bezuinigingen en privatiseringen. De economische crisis, de bezuinigingen, het autoritaire karakter van de PRI en de non-reactie van de Mexicaanse regering na deaardbeving van 1985 deden het vertrouwen in de PRI tot een dieptepunt zakken, zodat de partij steeds vaker haar toevlucht moest nemen totverkiezingsfraude om aan de macht te blijven. In 1988 gooideCuauhtémoc Cárdenas, voormalig PRI-lid en zoon van Lázaro Cárdenas, hoge ogen bij de presidentsverkiezingen, die hij slechts verloor aan PRI-kandidaatCarlos Salinas nadat de PRI grootschalige verkiezingsfraude had gepleegd. Salinas intensiveerde hetneoliberale beleid van De la Madrid en deed enige concessies aan de conservatieveNationale Actiepartij (PAN), die daarmee als eerste oppositiepartij gouverneursposten en Senaatszetels wist te winnen. Salinas leek de economie te kunnen herstellen en tekende deNoord-Amerikaanse Vrijhandelsovereenkomst (NAFTA) met de Verenigde Staten en Canada, maar in het laatste jaar van zijn regering ging alles mis: inChiapas kwam hetZapatistisch Nationaal Bevrijdingsleger (EZLN) in opstand, PRI-presidentskandidaatLuis Donaldo Colosio en secretaris-generaalJosé Francisco Ruiz Massieu werden vermoord en enkele weken na de inhuldiging van Colosio's opvolger,Ernesto Zedillo, stortte de economie na eendevaluatie van de peso ineen. Nadat Salinas' familie in verband werd gebracht met de moord op Ruiz Massieu en verscheidene corruptieschandalen verliet hij het land.
Na hulpprogramma's van de Verenigde Staten wist de Mexicaanse economie zich te herstellen en tegen het eind van Zedillo's termijn was het verlies van 1994 goeddeels ingehaald. Hij ging over tot democratische hervormingen, zodat de PRI in 1997 haar meerderheid in het Congres kwijtraakte. Zedillo schafte dededazo af en liet de PRI-leden hun presidentskandidaat kiezen. Bij de presidentsverkiezingen van 2000 raakte de partij voor het eerst in 71 jaar de macht kwijt toen haar kandidaatFrancisco Labastida werd verslagen doorVicente Fox van de PAN. Fox' economische beleid bleek niet noemenswaardig af te wijken van dat van Zedillo. Fox werd in 2006 opgevolgd door partijgenootFelipe Calderón. Onder diens bewind escaleerde de strijd tegen de drugscriminaliteit tot deMexicaanse Drugsoorlog, die sindsdien aan zeker 70.000 mensen het leven heeft gekost.
In2012 wist de PRI het presidentschap terug te winnen in de persoon vanEnrique Peña Nieto. In de laatste jaren van zijn ambtstermijn werd het vertrouwen in de PRI wederom ernstig geschaad door de verdwijning van 43 scholieren inIguala en een reeks corruptieschandalen op federaal en deelstaat-niveau. In2018 won Andrés Manuel López Obrador vanMorena de presidentsverkiezingen met de belofte de corruptie uit te roeien.
Volgens de census van 2015 had het land 119.530.753 inwoners, 58.056.133 mannen en 61.474.620 vrouwen. Het geboortecijfer bedraagt 19/1000 inwoners, het sterftecijfer 4,9/1000. De bevolkingsgroei bedraagt 1,4% per jaar, een forse afname vergeleken met het groeicijfer van 1965: 3,5%. De levensverwachting is 76,66 jaar (2012).
De Mexicaanse grondwet definieert Mexico als multiculturele natie gebaseerd op de inheemse bevolking van het land. Hoewel er geen officiële tellingen van worden bijgehouden, gaan de meeste schattingen ervan uit dat zo'n 75% van de bevolkingmesties is, een vermenging tussen Europeanen en indianen. 14% is indiaan en 10% is blank (veelal van Spaanse afkomst) en 1% vanAfrikaanse ofAziatische herkomst. Het is moeilijk een schatting te maken omdat vroeger de Spaanse veroveraars en de latereimmigranten zich sterk met de inheemse bevolking hebben gemengd. Deze schatting berust daarom op een combinatie van de gesproken taal met andere culturele en materiële aspecten. De staten met het hoogste percentage inheemse bevolking zijnYucatán (59%),Oaxaca (48%),Quintana Roo (39%), Chiapas (28%),Campeche (27%) enHidalgo (24%). De blanken vormen wel een minderheid, maar hebben nog altijd een onevenredig overwicht in welvaart en politieke invloed.
Ongeveer 90% van de Mexicaanse bevolking heeft hetSpaans als moedertaal. Deze taal wordt bovendien door 97% van de bevolking verstaan, waardoor Mexico het land met het grootste aantal Spaanstaligen ter wereld is. Het Spaans is dan ook de officiële landstaal. HetMexicaans-Spaans wijkt in uitspraak en woordenschat — en in mindere mate grammaticaal — enigszins af van het Spaans dat in Spanje wordt gesproken. Deze variant van het Spaans heeft veel woorden uit inheemse talen opgenomen, voornamelijk hetNahuatl, en ook van hetAmerikaans Engels. Het Spaans van de kuststreken vanVeracruz enTabasco wordt gerekend onder hetCaraïbisch-Spaans, het Spaans van Chiapas onder hetCentraal-Amerikaans Spaans en de variant die op het schiereiland Yucatán wordt gesproken is alsYucateeks Spaans een aparte variëteit.
7,1% van de bevolking heeft een indiaanse taal als moedertaal. De Mexicaanse overheid heeft 62 inheemse talen erkend als nationale talen, met in het gebied waar deze talen gesproken worden eenzelfde geldigheid als het Spaans. Sommige inheemse talen hebben zeer goede overlevingskansen, waaronder hetNahuatl met 1,5 miljoen sprekers, hetYucateeks Maya met 800.000, hetMixteeks enZapoteeks met elk 500.000 en hetTzeltal met 350.000 sprekers. Andere talen zijn echter met uitsterven bedreigd. HetKiliwa enCochimí hebben bijvoorbeeld minder dan 100 sprekers. Hoewel het Nahuatl de meest gesproken taal is met 1,5 miljoen sprekers, is deOto-Mangue-taalfamilie (onder andere Zapoteeks, Mixteeks, Otomí, Mazateeks en Chinanteeks) met gezamenlijk 2,2 miljoen de grootste taalfamilie.
Ten slotte hebben verschillende groepenmigranten hun eigen taal meegebracht. Meer dan een half miljoen mensen sprekenEngels. De meesten van hen zijn Amerikaanse immigranten, zij wonen voornamelijk in de statenBaja California,Jalisco enGuanajuato. HetPlautdietsch, eenLaagduits dialect dat gesproken wordt door demennonieten, heeft ongeveer 75.000 sprekers, van wie de meesten in de statenChihuahua,Campeche enDurango wonen. Veel mennonieten sprekenDuits, een taal die ook gesproken wordt door aanzienlijke Duitse gemeenschappen inMexico-Stad,Puebla, deSoconusco en het noorden van het land, met in totaal 280.000 sprekers. 340.000 Mexicanen hebbenFrans als moedertaal, en in de plaatsChipilo in de staat Puebla is een bloeiendeVenetiaanssprekende gemeenschap.
Volgens de Mexicaanse Census van 2010 is 94% van de Mexicanenchristen. Het overgrote merendeel daarvan, 83,9% van de totale bevolking, iskatholiek, maar dat aantal neemt langzaam af. De Katholieke Kerk heeft desondanks nog steeds een grote invloed op de samenleving in Mexico. Dit komt onder meer tot uiting in deMariaverering. In de statenJalisco,Aguascalientes enGuanajuato ligt het aantal katholieken boven het landelijk gemiddelde. Vooral in indiaanse gebieden is het katholicisme in Mexico vaak sterksyncretisch, vermengd met inheemse tradities. 10,1% van de bevolking isprotestants of belijdt een andere niet-katholieke christelijke religie, een aantal dat vrij snel toeneemt. Vooral in de statenCampeche, Chiapas enTabasco wonen veel protestanten, vooral deevangelische varianten zijn populair in Mexico. 5,7% van de Mexicanen volgt geen religie, waarvan de meesten in de hoofdstad, in de grote steden aan de Amerikaanse grens of in het zuiden van het land wonen.
De dichtstbevolkte gebieden van Mexico zijn het centrale hoogland, waar de meeste steden liggen, het noordoosten en de stedelijke gebieden aan de Amerikaanse grens. De zuidelijke regenwouden, de noordelijke woestijngebieden en het schiereilandNeder-Californië zijn het dunst bevolkt.
Mexico is zowel een belangrijk immigratie- alsookemigratieland. Het netto migratiesaldo is −4,32 per 1000 inwoners.
De overgrote meerderheid van de Mexicanen in het buitenland woont in de Verenigde Staten. Sinds de beide wereldoorlogen stond de Amerikaanse regering het werven van Mexicaanse arbeiders toe. Ook werd illegale migratiegetolereerd, om de lege arbeidsplaatsen die door de oorlog waren ontstaan in te vullen en in te spelen op de toenemende vraag naar arbeidskrachten. Inde jaren 50 van de20e eeuw poogde de Amerikaanse regering de migratiestroom stop te zetten endeporteerde een groot aantalillegale immigranten, maar de emigratie van Mexicanen naar de Verenigde Staten bleef doorgaan. Vanafde jaren 90 is de migratiestroom fors gaan groeien; in de census van 2000 gaven 20 miljoen inwoners van de Verenigde Staten een Mexicaanse afkomst op. Het Mexicaanse bureau voor destatistiek schatte hetzelfde jaar dat 8 miljoen inwoners van de Verenigde Staten in Mexico zijn geboren, oftewel dat 8,7% van de Mexicaanse bevolking in de Verenigde Staten woont. In 2000 trokken 1.569.157 Mexicanen naar de Verenigde Staten, en keerden er 260.650 terug. Staten waar veel emigranten vandaan komen zijn Jalisco, Michoacán, Zacatecas, Guanajuato en Oaxaca. Na de Verenigde Staten is de belangrijkste bestemming voor Mexicaanse emigrantenCanada, gevolgd doorDuitsland,Spanje, hetVerenigd Koninkrijk,België,Zwitserland enNederland.Het officiële aantal in Mexico woonachtige personen met een buitenlandse nationaliteit is 493.000 (2004), maar wegens illegale immigratie en slechte administratie is het werkelijke aantal veel hoger. De talrijkste groep immigranten wordt gevormd door Amerikanen. In Mexico wonen ongeveer een miljoen burgers van de Verenigde Staten, oftewel een kwart van alle Amerikanen in het buitenland. De meeste Amerikanen wonen nabij de noordgrens, in Mexico-Stad, in Jalisco of aan de Grote Oceaankust. Een niet onaanzienlijk deel van hen bestaat uit gepensioneerden. De meeste andere migranten zijn afkomstig uit Latijns-Amerika, waarvan deArgentijnen, althans onder de legale migranten, het talrijkst zijn. Ook bevinden zich in Mexico veelCentraal-Amerikanen, waarvan een groot deel illegaal. Sommigen van hen verblijven enkel in Mexico om door te reizen naar de Verenigde Staten, anderen hebben Mexico zelf als eindbestemming. De status en sociaal-economische positie van Centraal-Amerikanen in Mexico is zeer slecht, en kan worden vergeleken met die van Mexicanen zelf in de Verenigde Staten.
In de koloniale periode migreerden vrijwel uitsluitend Spanjaarden naar Mexico, maar er was ook een toevoer van Afrikaanse slaven. In de tweede helft van de19e eeuw is de Mexicaanse regering begonnen actief immigratie tepromoten. En alhoewel Mexico nooit zoveel migranten kreeg als bijvoorbeeld de Verenigde Staten of Argentinië in dezelfde periode, heeft het toch een belangrijke bijdrage aan de bevolking geleverd. Veel immigranten uit deze periode waren afkomstig uitFrankrijk,Duitsland enItalië. Rond de eeuwwisseling immigreerden veelArabieren naar Mexico, om het repressieveOttomaanse bewind te ontvluchten, evenals Oost-Europeanen en Aziaten. Inde jaren 30 ving Mexico veel Spaanse republikeinen op die het land wegens de nationalistische overwinning in deSpaanse Burgeroorlog waren ontvlucht, evenals EuropeseJoden. Deze twee groepen leverden een aanzienlijke bijdrage aan de culturele en intellectuele ontwikkeling van het land. Inde jaren 70 en80 was Mexico een belangrijk toevluchtsoord voor politieke vluchtelingen uit Latijns-Amerika; Mexico ontving dissidenten die de verschillende militaire dictaturen waren ontvlucht met open armen. Ook nam het land veel Centraal-Amerikanen op die de oorlogen in hun regio ontvlucht waren.
Ten slotte is er een aanzienlijk interne migratie in Mexico; deze richt zich vooral van arme gebieden richting rijkere, dus van het platteland naar de stad en het zuiden naar het noorden.
De Piek van Orizaba, de hoogste berg van MexicoDe Popocatépetl, de op een na hoogste berg van Mexico
Mexico ligt in het zuiden vanNoord-Amerika. Geopolitiek gezien valt het land buiten Centraal-Amerika, maar geografisch gezien maakt het zuidoostelijke gedeelte, het deel dat voorbij deLandengte van Tehuantepec ligt wel deel uit van Centraal-Amerika. De geografie van dit gedeelte wijkt op punten sterk af van die van de rest van het land. DeBalsasdepressie die ongeveer halverwege Mexico-Stad en de Grote Oceaankust ligt wordt wel alsgeologische grens van Centraal-Amerika gezien.
De oude MayastadCalakmul in het regenwoud van de staatCampeche op het schiereiland Yucatán
Mexico heeft ongeveer de vorm van een driehoek met twee opvallendeschiereilanden:Yucatán enNeder-Californië. Het land strekt zich meer dan drieduizend kilometer van het noordwesten tot het zuidwesten uit. In het noorden is Mexico tweeduizend kilometer breed, op het smalste punt van de Landengte van Tehuantepec is dat ongeveer 220 kilometer. Mexico ligt tussen deGrote Oceaan aan de ene kant en deGolf van Mexico enCaribische Zee, randzeeën van deAtlantische Oceaan, aan de andere kant. De Pacifische kustlijn is grillig, met veel inhammen, kapen en baaien, en vaak rijst direct na de kust een gebergte op. De Atlantische kustlijn is regelmatiger, wel bevinden zich hier velelagunes en aan de kusten van het schiereiland Yucatán ookkoraalriffen. Buiten het continentaal plat in de Grote Oceaan liggen het eilandGuadalupe en de vulkanischeRevillagigedo-eilanden. In het verleden claimde Mexico ook het afgelegen atolClipperton, maar het land heeft inmiddels de soevereiniteit vanFrankrijk over dat eiland erkend.
DeMexicaanse Hoogvlakte neemt ongeveer een derde van het grondgebied in. In het noorden loopt deze vlakte door in de Verenigde Staten, in het westen wordt het begrensd door deWestelijke Sierra Madre, in het oosten door deOostelijke Sierra Madre en in het zuiden door deTrans-Mexicaanse Vulkanengordel. Een bergachtiger stuk ter hoogte vanZacatecas deelt de hoogvlakte in een noordelijk en zuidelijk deel. Het noordelijk deel bestaat uitwoestijn enhalfwoestijn en heeft een hoogte van zo'n 1500 tot 1800 meter, het zuiden is groener, heeft een hoogte van 2000 tot 2500 meter en is minder vlak dan het noordelijk gedeelte. In dit gedeelte van het land bevinden zich de meeste grote steden (Mexico-Stad,Guadalajara,Toluca,Puebla,León). De Trans-Mexicaanse Vulkanengordel vormt de zuidgrens van de hoogvlakte. Deze keten van vulkanen doorsnijdt het land van west naar oost en bevat Mexico's bekendste vulkanen, waaronder dePopocatépetl. Die berg is met zijn 5452 meter de op een na hoogste top. DePiek van Orizaba is met zijn 5636 meter de hoogste berg van het land.
Met uitzondering van het schiereiland Yucatán is het gebied ten zuiden van de Vulkanengordel zeer bergachtig. Hier bevindt zichZuidelijke Sierra Madre, die door de lagere landengte van Tehuantepec verbonden wordt met deSierra Madre van Chiapas, die in feite een uitloper is van de gebergtes van Guatemala en de rest van Centraal-Amerika. Het schiereiland Yucatán vormt een groot en laaggelegenkalksteenplateau dat de Golf van Mexico van de Caribische Zee scheidt. Yucatán, evenals veel andere delen van het zuiden, is voor een groot deel bedekt metregenwouden.
Mexico is een van de zeventienmegadiverse landen, met meer dan 200.000 verschillende soorten herbergt het 10 tot 12% van 's wereldsbiodiversiteit. Mexico is het land met de grootste verscheidenheid aan reptielen met 707 bekende soorten, tweede qua zoogdieren met 438 soorten, vierde in amfibieën met 290 en eveneens vierde in flora met 26.000 verschillende soorten. Ongeveer 2.500 soorten worden door Mexico's wetgeving beschermd. 170.000 km² van het land is beschermd als natuurgebied, waaronder 34biosfeerreservaten, 68nationale parken en vier natuurlijke monumenten.
Hetklimaat van Mexico loopt door de grote verscheidenheid aan landschappen per plaats erg uiteen. DeKreeftskeerkring volgt ongeveer de grens van de tropische en de gematigde zone. Onder de keerkring zorgen hetreliëf en de hoogte voor de voornaamste klimaatverschillen. De verschillen qua temperatuur over de verschillende jaargetijden zijn erg klein, maar er is wel eenregenseizoen dat ongeveer overeenkomt met de zomermaanden. Yucatán en de staten Tabasco, Chiapas, Veracruz en Oaxaca kennen voor een groot deel eentropisch regenwoudklimaat. Ten noorden van de kreeftskeerkring zijn de meeste gebieden met eenwoestijnklimaat te vinden, hoewel de kustgebieden en het noordoosten een zeer gematigd klimaat hebben. De hoogvlaktes in het noorden kennen hete zomers en koude winters. De centrale hoogvlaktes kennen de gematigdste klimaten, en het is dan ook hier dat de meeste grote steden zich bevinden. De stadCampeche aan de westkust van het schiereiland Yucatán geldt als warmste stad qua jaargemiddelde van Mexico,Toluca op de hoogvlakte ten westen van Mexico-Stad als koudste. In de zomermaanden zijn over de gehele Mexicaanse kustorkanen mogelijk.
Volgens deGrondwet van 1917 is Mexico een 'democratische,representatieve enfederalerepubliek' (República Democrática, Representativa y Federal) met een uitvoerende, een wetgevende en een juridische macht.
De wetgevende macht, hetCongres van de Unie (Congreso de la Unión), bestaat uit eenSenaat (Senado) en eenKamer van Afgevaardigden (Cámara de Diputados). De leden van het Congres worden direct gekozen, deels doorevenredige vertegenwoordiging en deels door eendistrictenstelsel. Tot 2014 was het de congresleden verboden twee opeenvolgende termijnen dienen. Sinds de grondwetsherziening van 2014 mogen congresleden maximaal driemaal achter elkaar herkozen worden en leden van de Senaat tweemaal. Verkiezingen voor de Kamer van Afgevaardigden vinden elke drie jaar plaats, voor de Senaat elke zes jaar.
De uitvoerende macht is gevestigd in depresident van Mexico (Presidente Constitucional de los Estados Unidos Mexicanos), die zowelstaatshoofd alsregeringsleider is. De president heeft traditioneel erg veel macht, critici spreken dan ook wel van een 'keizerlijke president' (presidencia imperial), hoewel de macht van de president de laatste jaren door democratische hervormingen is ingeperkt. Sinds 1997 heeft geen partij een meerderheid in het Congres, waardoor de President steun nodig heeft van andere partijen. De belangrijkste beperking van de presidentiële macht is desexenio, het feit dat de president na zijn zesjarige termijn niet meer herkozen kan worden. Het wordt in Mexico dan ook niet op prijs gesteld als voormalige presidenten zich met de politiek bemoeien. De president kan ministers benoemen en ontslaan, zijn kabinet maakt geen deel uit van de uitvoerende macht. Het kabinet bestaat momenteel uit 19 ministeries (secretarías), maar dat is geen vaststaand aantal. De huidige president isClaudia Sheinbaum. Na de president wordt de minister van Binnenlandse Zaken vaak als machtigste persoon van het land gezien. In hetkabinet-Sheinbaum wordt die functie vervuld doorRosa Icela Rodriguez.
Mexico heeft eenpresidentieel stelsel, wat betekent dat het Congres en de president onafhankelijk van elkaar opereren. De president is geen verantwoording schuldig aan het Congres en kan ministers (met uitzondering van de Minister van Justitie) benoemen en ontslaan zonder tussenkomst van het Congres. Daar staat tegenover dat de president het Congres nooit kan ontbinden.
De rechterlijke macht rust bij hetHooggerechtshof van de Natie (Suprema Corte de Justicia de la Nación) en een grote hoeveelheid lagere en gespecialiseerde rechtbanken. Het Hooggerechtshof bestaat uit 11 leden die door het Congres voor 15 jaar worden aangewezen.
Mexico kentuniverseel stemrecht vanaf 18 jaar. Algemeen mannenkiesrecht bestaat (met onderbrekingen) sinds 1857, vrouwenkiesrecht werd op nationaal niveau in 1953 ingevoerd. Officieel kent Mexico ookstemplicht, maar er staat geen straf op niet stemmen. Alle verkiezingen, zowel op nationaal, regionaal en lokaal niveau worden sinds 2014 georganiseerd door hetNationaal Electoraal Instituut (INE). Wegens dedominantie van de PRI tot het jaar 2000 zijn verkiezingen en de onafhankelijkheid van politieke instituties lange tijd vooral een schijnvertoning geweest. De laatste jaren is daar verandering in gekomen en deverkiezingen van 2018 werden over het algemeen zwaar bevochten maar open en eerlijk bevonden, ondanks dat de verkiezingen zeker op gemeentelijk en deelstaatniveau nog steeds geplaagd worden door geweld en corruptie.[6]
Mexico is eenfederatie verdeeld in 31 'vrije en soevereine' staten en Mexico-Stad. Elke staat heeft aan het hoofd eengouverneur (gobernador), die voor zes jaar wordt verkozen in directe verkiezingen en niet herkiesbaar is, een staatscongres (congreso estatal) dat voor drie jaar wordt gekozen en een eigen grondwet. Mexico-Stad heeft sinds een bestuurlijke hervorming in 2016 bijna precies dezelfde status als die van de deelstaten. Het wordt geleid door eenregeringsleider (jefe de gobierno) en heeft haar eigenwetgevende assemblee (asamblea legislativa). Vóór 2016 was Mexico-Stad een Federaal District dat minder bevoegdheden had dan de deelstaten, en tot 1997 werd de regeringsleider van Mexico-Stad bijvoorbeeld niet door de bevolking gekozen.
Mexico is verder onderverdeeld in 2438gemeentes (municipios), elk bestuurd door een voor drie jaar gekozen burgemeester (presidente municipal), die bijgestaan wordt door gemeenteraadsleden zonder portefeuille (regidores).
Verdeling van gouverneurs over politieke partijen in deStaten van Mexico. Kastanjebruin: Morena, Blauw: PAN, Geel: PRD, Donkergroen: PRI, Oranje: MC, Paars: PES, Lichtgroen: PVEM
Institutioneel Revolutionaire Partij (Partido Revolucionario Institucional, PRI). Gevormd in 1929, vanaf dat moment (onder verschillende namen) tot 2000 aan de macht. Oorspronkelijklinks georiënteerd, profileert zich als partij in het politieke centrum. De partij van voormalig presidentEnrique Peña Nieto (2012-2018).
Mexico's buitenlandse beleid is traditioneel bepaald geweest door de principes vannon-interventie enzelfbeschikkingsrecht, in 1930 geformuleerd als deEstradadoctrine. De Mexicaanse regering achtte het moreel onrechtvaardig op te treden, zowel militair als door politieke of economische drukmiddelen tegen vreemde mogendheden, daar dit desoevereiniteit van deze landen zou schaden. De laatste jaren is hier verandering in gekomen, en poogt Mexico een actievere rol te spelen in de wereldpolitiek. Wel weigert Mexico bijvoorbeeld nog steeds deelname aan militaire missies van deVerenigde Naties (VN).
Lange tijd leefden de Amerikanen en Mexicanen op gespannen voet met elkaar. In de 19e eeuw is Mexico een groot deel van zijn grondgebied kwijtgeraakt aan de Verenigde Staten, iets wat in Mexico beter herinnerd wordt dan in de VS. Na de Mexicaanse Revolutie ontstond er in de VS een wantrouwen tegenover Mexico, omdat men bang was dat hetsocialisme zich vanuit Mexico over Latijns-Amerika zou verspreiden. Door de kalmering van de Revolutie werd de relatie tussen beide landen echter beter. In de Tweede Wereldoorlog vocht Mexico aan de zijde van deGeallieerden mee in deGrote Oceaan. Tekenend voor het herstel van de goede relaties was het bezoek van toenmalig Amerikaans presidentHarry Truman in1952 aan het monument voor deNiños Héroes, jonge soldaten die tijdens deMexicaans-Amerikaanse oorlog waren omgekomen.
Het belangrijkste twistpunt tussen de twee landen is de immigratie. Veel arme Mexicanen beproeven hun geluk in de Verenigde Staten, terwijl de Verenigde Staten de instroom zo veel mogelijk wil beperken. In de jaren 90 is er in de stedelijke gebieden aan degrens tussen Mexico en de Verenigde Staten een barrière gebouwd, die in 2006 verder is uitgebreid. Er worden enkele honderdduizenden Mexicanen per jaar gearresteerd door de Amerikaanse grenspolitie en ook wordt er melding gemaakt van illegale migranten die de oversteek door de woestijn niet overleven. Naar aanleiding van destrijd tegen terrorisme is de Amerikaanse grenscontrole strenger geworden. Er worden vaak vingerafdrukken afgenomen, wat veel kwaad bloed zet in Mexico. Verder zijn veel Mexicaanse immigranten in de VS het slachtoffer vandiscriminatie ofracisme; andersom ervaren veel Amerikanen dan weer een sterkantiamerikanisme in Mexico.
De grens tussen Mexico en de Verenigde Staten. Let op de muur tussen de dunbevolkte Amerikaanse kant van de dichtbevolkte Mexicaanse industriële stad van Tijuana.
Een ander heikel punt is de uitlevering van gevangenen. Mexico weigert wegens het handhaven van de doodstraf in de Verenigde Staten vaak criminelen uit te leveren aan dat land, wat vooral in het verleden vaak voor wrijving heeft gezorgd en ertoe leidde dat Mexico een toevluchtsoord werd voor Amerikaanse criminelen. De laatste jaren is de samenwerking op het gebied van de criminaliteitsbestrijding echter aanzienlijk verbeterd.
Aan de andere kant beschuldigt de Amerikaanse regering Mexico ervan niet genoeg te doen tegen drugssmokkel en illegale immigratie, waar de zuidwestelijke Amerikaanse staten veel overlast van ondervinden. Verder heeft de Amerikaanse regering in het verleden regelmatig kritiek geuit op demensenrechtenomstandigheden en het gebrek aan democratie in Mexico.
Overigens is de relatie tussen de Mexicaanse en Amerikaanse regeringen op wat incidenten na over het algemeen goed te noemen. Beide landen werken op tal van punten samen en maken samen metCanada deel uit van deNoord-Amerikaanse Vrijhandelsorganisatie. Dit handelsakkoord is in 2020 herzien en hernoemd tot hetVerenigde Staten-Mexico-Canada akkoord.
De basis is gelegd in deAlgemene Overeenkomst tussen de EU en Mexico. In dat kader werd in april 2018 een nieuw handelsakkoord gesloten. Bijna alle handel in goederen tussen de EU en Mexico worden daarmee nu rechtenvrij, ook in de landbouwsector.[7]
Sinds de jaren 90 is in Mexico op mensenrechtengebied enige vooruitgang geboekt. Hoewel de mensenrechtensituatie er in het verleden niet bijzonder goed was, was het naar Latijns-Amerikaanse maatstaven toch nog redelijk te noemen. De laatste jaren lijkt echter een achteruitgang te zijn opgetreden, met name door de intensivering van de strijd tegen dedrugskartels. Buitensporig gebruik van geweld van politie en leger en oneerlijke afhandeling van rechtszaken behoren tot de grootste problemen.[8] De autoriteiten werken zeker op lokaal niveau vaak samen met criminele groeperingen. Andere punten van zorg zijn geweld tegen vrouwen, straffeloosheid, schending van de vrijheid van meningsuiting,geweld tegen journalisten, arbitraire gevangenname, marteling en de minderwaardige positie van de indianen. In een baanbrekendarrest vonniste hetHooggerechtshof op 7 september 2021 dat abortus niet langer strafbaar is.[9]
Sinds president Calderón in december 2006 de oorlog verklaarde aan de drugskartels is de strijd van deze kartels onderling en tegen de overheid geëscaleerd. Sinds het aantreden van Calderón heeft de drugsoorlog meer dan 40.000 levens geëist. Waarnemers vrezen voor de effecten van de drugsoorlog op de politieke stabiliteit van het land; het beeld van een 'tweedeColombia' ligt op de loer. Aangezien de meeste kartels over elitetroepen beschikken die gedeserteerd zijn uit politie of leger hoeven de kartels qua slagkracht vaak niet onder te doen voor de overheidstroepen. Als factoren die bijdragen tot de hevigheid van het geweld worden onder andere genoemd het wegvallen van de eenpartijstaat waardoor criminelen het machtsvacuüm opvullen, de grote verschillen tussen arm en rijk in het land en de nabijheid van de Verenigde Staten zowel als afzetmarkt voor drugs als als leverancier van vuurwapens.
Verder zijn er in verscheidene Mexicaanse staten conflicten met een lage intensiteit. Het bekendst is de opstand van het Zapatistisch Nationaal Bevrijdingsleger (EZLN) in Chiapas. Deze opstand krijgt internationaal veel aandacht, maar sinds het uitbreken ervan in 1994 heeft er maar weinig geweld plaatsgevonden. Wel zijn er berichten over mensenrechtenschendingen begaan door overheidstroepen. UitGuerrero is het minder bekendeRevolutionaire Volksleger (EPR) afkomstig. Verder bestaan in Mexico nog zeker een dozijn gewapende bewegingen. De meeste daarvan zijn echter alleen op papier actief. Hun activiteiten bestaan uit weinig meer dan het publiceren van pamfletten en het sturen van bedreigingen.
De jaren 80 was een moeilijke periode voor het land. In 1981 piekte hetbruto binnenlands product (bbp) en vervolgens stortte het land in een economische crisis met een hogeinflatie. Pas in 1990 werd hetzelfde bbp-niveau bereikt als in 1981. Tot dan toe werd de Mexicaanse economie voor een groot deel door de overheid geleid. Sinds presidentMiguel de la Madrid wordt Mexico echter in toenemende mate een neoliberale vrijemarkteconomie, en is het beleid vanimportsubstitutie-industrialisatie vervangen door een op de export gericht economisch beleid. Het aantal bedrijven in handen van de overheid is de afgelopen 20 jaar met 80% gedaald. Onder andere de spoorwegen, telecommunicatie en elektriciteit zijngeprivatiseerd. In 1994 is Mexico toegetreden tot deNAFTA. Sindsdien is de export met 170% toegenomen. De werkloosheid was in 2015 zo'n 4,3%. Veel Mexicanen emigreren naar de Verenigde Staten, of werken bij Amerikaanse bedrijven in het noorden van het land. Mexico had in 2015 een economische groei van 2,7%. Het heeft structureel een bescheiden tekort op delopende rekening. Rond 2015 begon deze weer op te lopen door de scherpe daling van deolieprijs en de al langer teruglopende olieproductie. Voor de overheid zijn de olie-inkomsten ook gedaald, met een groter begrotingstekort en hogere staatsschuld tot gevolg.
Met een bbp van US$ 9700 per hoofd van de bevolking in 2015 hoort Mexico tot de landen met een hoog inkomen; gecorrigeerd naar koopkracht is dit zelfs US$ 18.765. De welvaart is erg ongelijk verdeeld; de hoogste 20% is goed voor 55% van de inkomens. 17% van de bevolking leeft onder de armoedegrens. Bovendien zijn er per regio grote verschillen in het welvaartspeil. Delen vanNuevo León en het Federaal District zijn bijna even welvarend als Europa, terwijlChiapas enOaxaca qua armoede niet onderdoen voor de landen van Centraal-Amerika. 18% van de Mexicanen werkt in delandbouw, wat goed is voor 4% van het bbp. De grootste sector, zowel qua werkgelegenheid als qua aandeel aan het bbp is dedienstverlening.
De munteenheid van Mexico is deMexicaanse peso (MXN), die in zijn huidige vorm bestaat sinds de waardeloos geworden oude peso in 1993 werd vervangen. Mexico is een van 's werelds grootste exporteurs vanaardolie en ook is er enigeaardgaswinning. De winning van deze fossiele brandstoffen is door de grondwet vastgelegd als overheidsmonopolie en worden geëxploiteerd door het staatsbedrijfPEMEX. Mexico is 's werelds grootste producent vanzilver. Het belangrijkste agrarische exportproduct ismaïs (4e exporteur ter wereld). Gefabriceerde goederen zijn Mexico's grootste bron van inkomsten: consumptiegoederen als elektronica, auto's, metalen en vliegtuigen. Sinds 2008 is Mexico de grootste fabrikant van televisies en mobiele telefoons en de Mexicaanse regering probeert de economie te bevorderen op basis van geavanceerde industrie en technologie. Andere belangrijke economische activiteiten zijn het bankwezen, voedingsmiddelen, toerisme, bossen en mineralen. Mexico's belangrijkste handelspartners zijn de Verenigde Staten,Canada,Japan,Duitsland enChina. Het toerisme in Mexico vindt zijn succes vooral in de hoofdstad en de koloniale steden dichtbij de hoofdstad en de zandstranden aan de Caraïbische kust of badplaatsen aan de Grote Oceaan of bezoeken aan de Maya sites op het schiereilandYucatan.
Mexico heeft 32vrijhandelsverdragen met meer dan 40 landen, die meer dan 90% van de Mexicaanse internationale handel dekken. In 2011 was Mexico een van de oprichters van dePacific Alliantie, met de andere drie ledenChili,Colombia enPeru vormt het land eenhandelsblok.
De Mexicaanse cultuur is een mengeling van inheemse indiaanse culturen met deSpaanse cultuur.Familiebanden zijn in Mexico doorgaans sterker dan in Europa. Vaak kan dit uitlopen opseksisme of geweld tegen vrouwen, maar de laatste decennia neemt dat een beetje af. Op het platteland hebben oude tradities ten goede of ten kwade beter stand weten te houden. De verhouding tussen Mexicanen en de overheid is vaak moeizaam. Er wordt wel gezegd dat Mexicanen twee manieren van omgaan met gezag hebben: ze gebruiken het gezag of ze worden door het gezag gebruikt. Corruptie is dan ook nog veel voorkomend, maar wel afnemend. Onderwijs wordt van groot belang geacht, vooral met de indianen. Omdat Mexico en de Verenigde Staten samen een lange geschiedenis hebben zijn er vele culturele overeenkomsten te vinden, dit als gevolg van het sluiten van economische en sociale banden tussen deze twee landen. Veel Mexicanen leren dan ook Engels. De meeste Mexicanen wonen in steden en maken deel uit van de middenklasse. De Mexicaanse cultuur is vergelijkbaar met de Spaanse, maar is wel beïnvloed door de indiaanse cultuur. Zo zijn de familiebanden over het algemeen sterker, en ligt er meer nadruk op onderwijs.
Het bekendste muziekgenre is deranchera, gespeeld doormariachi's. Deze stijl wordt gezien als ouderwets, maar wordt echter op prijs gesteld en is even populair als moderne muziek. Rancherastijlen, waarondernorteño,banda encorrido, zijn niet alleen populair in Mexico zelf, maar ook inMexicaans-Amerikaanse gemeenschappen. Van deson, die uitCuba is overgekomen, hebben zich in Mexico verschillende regionale stijlen ontwikkeld, waaronder deson jalisciense en deson jarocho. Banda ontstond in de staatSinaloa inde jaren 60. Andere nieuwe muziekstijlen alscumbia,pop enrock genieten een toenemende populariteit. In de afgelopen jaren zijn rock, metal, rap en hardcorebands uitgegroeid tot de populairste muziekstijlen, maar de meeste Mexicanen luisteren nog steeds naar norteño, banda, corrido enindiase muziek.
Schilderij op het plafond van het Mexicaanse Nationale Museum van Kunst
Hetmuralisme is een vorm vanmuurschilderkunst, ontstaan na de Mexicaanse Revolutie. Bekende muralisten zijnDiego Rivera,David Alfaro Sigueiros enJosé Clemente Orozco. De Muralisten waren vaak politiek geïnspireerd en probeerden de idealen van de Mexicaanse Revolutie over te brengen aan de bevolking. Een andere bekende schilder uit dezelfde periode isFrida Kahlo.
Mexico is verder bekend wegens zijn traditie van volkskunst (zoalsAlebrijes), die is voortgekomen uit een combinatie tussen inheemse en Spaanse traditie. Bekend zijn onder andere het aardewerk uit Oaxaca, handwerkfiguren uit Tomala en sarapes uit Saltillo. Tussen de Spaanse verovering en het begin van de 20e eeuw was de Mexicaanse kunst veelal een nabootsing van de Europese tradities. Na de Mexicaanse Revolutie leidde een nieuwe generatie kunstenaars een nieuwe nationale kunstbeweging in, waarin politieke, historische en volksthema's in verwerkt werden.
Picadillo enrijstIndianen uit Mexico waren de eersten die chocolade gebruikten: zij dronken ervan
De Mexicaanse keuken wordt gekenmerkt door flink gekruide gerechten. Veel van deze gerechten werden al tijdens de precolumbiaanse periode gegeten. Onder anderetamale,tortilla,taco,guacamole enmole komen uit de Mexicaanse keuken (de bekendste soort is de mole poblano), maar ookchocola is oorspronkelijk uit Mexico afkomstig. Vaak is wat in het buitenland als Mexicaans geserveerd wordt in werkelijkheidtex-mex, uit het grensgebied met de Verenigde Staten.Maïs,tomaten,pompoenen,chilipepers envanille zijn enkele gewassen die voor het eerst verbouwd werden in Mexico.
In het verleden stonden de Mexicaanse media bekend om hun nonkritische houding ten opzichte van de regering, iets wat sinds de jaren 90 is veranderd.Televisa is het grootste en machtigste Mexicaanse televisienetwerk, metTV Azteca als belangrijkste concurrent. Hiernaast zijn er ook nog twee publieke televisiekanalen. Zeer populair in Mexico zijn detelenovela's, de Latijns-Amerikaanse variant van de soap. Naast Mexicaanse programma's worden ook veel Amerikaanse programma's op de Mexicaanse tv uitgezonden. Denasynchronisering in het Spaans wordt vaak door Mexicaanse stemacteurs voor geheel Latijns-Amerika gedaan, daar het Mexicaanse Spaans bekendstaat als de duidelijkst verstaanbare variant van Latijns-Amerika. Er bestaat in Mexico een grote verscheidenheid aan radiostations, waarvan de meeste regionaal zijn.
Qua lectuur zijn in Mexico vooral genres populair die in Europa alspulp worden geclassificeerd, hoewel het land ook een lange literaire traditie heeft. Mexico's belangrijkste dagbladen zijnLa Jornada,Reforma enEl Universal. Voorinternet en televisie is het land veel afhankelijk vansatellieten. Het staatsbedrijf Satmex is verantwoordelijk voor de bouw en deexploitatie ervan. Cijfers uit het begin van 2010 geven aan dat 77% van de Mexicanen toegang heeft tot het internet.
De geletterdheid is 97%. Sinds de jaren 90 zijn er bovendien programma's opgezet waarbij indiaanse kinderen tweetalig onderwijs kunnen krijgen. Onderwijs was tot voor kort gratis, en nog steeds is het niet erg duur vergeleken met West-Europese landen. Mexico heeft een groot aantal universiteiten: elke staat heeft er minstens een. Met afstand de grootste universiteit van het land is deNationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM) in Mexico-Stad. Het opleidingsniveau is gevorderd voor een ontwikkelingsland en gemiddeld vergelijkbaar met de meeste ontwikkelde landen. Mexicaanse studenten blinken uit in wetenschap, technologie, kunst en het oplossen van problemen.
Criminaliteit is een van de grootste problemen in Mexico. Mexico is een van de belangrijkste doorvoerlanden voor drugs. Corruptie en geweld zorgen daarbij voor veel overlast. Hoe groot dit probleem is wordt duidelijk wanneer blijkt dat bijvoorbeeld de helft van het BNP van de deelstaatSinaloa vermoedelijk afkomstig is van drugshandel. Sinds president Calderón in 2006 de oorlog verklaarde aan de drugskartels wordt wel gesproken van deMexicaanse drugsoorlog, die tegenwoordig meer dan zevenduizend levens per jaar eist en een bedreiging vormt voor de politieke stabiliteit van het land. Uit cijfers van het Mexicaanse bureau voor de statistiek blijkt in 2012 dat het aantal moorden in Mexico sinds 2005 bijna verdrievoudigd is. In 2005 waren er in het Latijns-Amerikaanse land 9921 moorden (negen per 100.000 inwoners), in 2011 werden 27.199 mensen vermoord (24 per 100.000 inwoners).[11] Grote drugskartels als hetSinaloakartel, hetGolfkartel, deZetas, deTempeliers en hetJaliscokartel-Nieuwe Generatie zijn onder druk van de overheid steeds verder gefragmenteerd in kleine, elkaar lokaal beconcurrerende groepen.
Criminaliteit is vooral een probleem in de grote steden en in het noorden en westen. Hoewel Mexico-Stad internationaal berucht staat vanwege de hoge criminaliteit, bestaat het grootste deel van de misdaden aldaar uit berovingen; het aantal moorden is voor een metropool als Mexico-Stad zelfs relatief laag. Extreem gewelddadige steden zijn onder andereAcapulco,Nuevo Laredo,Culiacán enCiudad Juárez.
HetMexicaanse leger telt 300.000 man, waarvan driekwart bij de landmacht. Het standaardwapen is de FX-05 Xiuhcoatl. De president is opperbevelhebber van het leger. DeMexicaanse luchtmacht is een van de oudste ter wereld. Mexico kent dedienstplicht. Volgens een loterijsysteem wordt bepaald wie er wel en niet daadwerkelijk wordt opgeroepen. Er zijn ook mogelijkheden voor eenalternatieve dienstplicht. Vrouwen zijn toegestaan in het leger.
Mexico heeft een van de uitgebreidste wegennetwerken van Latijns-Amerika. Mexico kent 4000 kilometersnelweg, waarvan het meestetolweg.
Mexico kent verder een redelijk uitgebreid spoorwegennetwerk, al vindt er sinds deprivatisering van de spoorwegen nauwelijks nog personenvervoer plaats. Een lijn waar dat nog wel gebeurt is de beroemdeChihuahua al Pacífico, die door deKoperkloof voert.
Het woord Mexico is uit hetNahuatl afkomstig. Het was oorspronkelijk de naam van de centrale deelstaat van het Azteekse Rijk. De betekenis is niet zeker. Een mogelijke afkomst is "plaats vanMextli", een mythische leider. Een andere mogelijkheid is eenarchaïsch woord voor zon, of de naam van eengrassoort uit hetTexcocomeer. Volgens de MexicanistMiguel León-Portilla is het afkomstig van de woordenmeztli (maan),xictli (navel, centrum) en-co (plaats) het zou dan dus "centrum van de maan" betekenen.
Door de Azteken werd Mexico als "Mesjiko" uitgesproken. In het Spaans van de16e eeuw werd desj alsx geschreven, en aangezien het Nahuatl voor het eerst door Spanjaarden naar hetLatijnse alfabet is omgezet werd de spelling dusMéxico. Maar gedurende de eeuwen veranderde in het Spaans de uitspraaksj (geschreven alsx) naarch (geschreven alsj). Zo veranderde in Spanje de spellingMéxico inMéjico. In Mexico werd de oude spelling gehandhaafd en ook in Spanje wordt tegenwoordigMéxico geschreven, al komtMéjico sporadisch nog wel voor. Die laatste spelling wordt in Mexico soms als beledigend enimperialistisch ervaren.
Door niet-Spaanstaligen wordt veelal "Meksiko" gezegd. Dit isspellinguitspraak.
Dezelfde spellingsverandering is wel algemeen aanvaard in veel andere Mexicaanse topografische namen. Zo werdJalisco oorspronkelijk alsXalisco geschreven enGuanajuato alsGuanaxuato.Oaxaca heeft dan wel weer zijn oude spelling behouden, terwijl in het geval vanXalapa zowel de spellingenXalapa alsJalapa gebruikelijk zijn.
↑Als volledige naam van Mexico wordt ook weleens incorrect 'Verenigde Staten van Mexico' gegeven. 'Mexicaanse Republiek' (Spaans:República Mexicana) wordt ook soms semi-officieel als volledige naam gegeven. In de 19e eeuw heette het land gedurende twee perioden, van 1837 tot 1846 en van 1853 tot 1857, Mexicaanse Republiek, maar beide keren werd het land weer hernoemd tot Verenigde Mexicaanse Staten nadat de federale grondwet opnieuw in werking was getreden.
↑Meade, Teresa (2016). A History of Modern Latin America. West Sussex: Wiley
↑(en)Mexico. Freedom House. Gearchiveerd op29 november 2020. Geraadpleegd op2 januari 2021.
.svg)
.svg)
