DeMensenrechtenraad van de Verenigde Naties (Engels:United Nations Human Rights Council, afgekort UNHRC) is een orgaan van deVerenigde Naties dat zich richt op de naleving van deverdragen voor demensenrechten. Alle landen worden door de UNHRC beoordeeld, te beginnen met de landen die zitting hebben in deze raad. Het orgaan werd opgericht in 2006 ter vervanging van de politiek gestrandeMensenrechtencommissie van de Verenigde Naties, die werd opgericht in 1946 maar door velen als 'tandeloos' werd gezien, omdat er te veel landen in zaten die zelf ook mensenrechten schonden. De UNHRC-zetel werd geïnstalleerd in hetPalais des Nations inGenève. Op 9 mei 2006 werden de raadsleden gekozen en op 19 juni 2006 werd de eerste officiële vergadering gehouden.
De UNHRC houdt drie keer per jaar sessies, in maart, juni en september.[1] De UNHRC kan op verzoek van een derde van de lidstaten te allen tijde besluiten een speciale zitting te houden om mensenrechtenschendingen en noodsituaties aan te pakken. Tot december 2021, zijn er 32 speciale sessies geweest.[2]
De landen zijn verdeeld in groepen (fracties), zodat er een gelijkmatige verdeling van zetels is voor de regio's van de wereld. De zetels zijn als volgt verdeeld:
Afrika: 13 leden
Azië: 13 leden
Latijns-Amerika en Caraïben: 8 leden
West-Europa en overige: 7 leden
Oost-Europa: 6 leden
VerkiezingstabelDe volgende tabel biedt een overzicht van welke zetels er roterend in het eerste, tweede en derde jaar worden verkozen.
De raad bestaat uit 47 lidstaten, die bij meerderheid van de leden van deAlgemene Vergadering van de Verenigde Naties door middel van rechtstreekse en geheime stemming worden gekozen. De Algemene Vergadering houdt rekening met de bijdrage van de kandidaat-lidstaten aan de bevordering en bescherming van de mensenrechten, alsook met hun vrijwillige toezeggingen en toezeggingen in dit verband. De lidstaten worden voor 3 jaar gekozen en zijn herkiesbaar voor één extra termijn, waarna ze hun zetel moeten opgeven.[3]
DeAlgemene Vergadering van de Verenigde Naties schorsteLibië per 1 maart 2011 als lid van de Mensenrechtenraad. Het besluit van de vergadering van 192 lidstaten wasunaniem. De raad inGenève had de week ervoor zelf om de schorsing van Libië gevraagd vanwege de "grove en systematische schendingen van de mensenrechten" in het Noord-Afrikaanse land. De 47 lidstaten tellende raad veroordeelde tevens het brute geweld van de Libische overheid tegen betogers. VN-secretaris-generaalBan Ki-moon verwelkomde de beslissing van de Algemene Vergadering, evenals de resolutie van de Veiligheidsraad, die besloot de situatie in Libië voor te leggen aan hetInternationaal Strafhof (ICC) inDen Haag. "Deze acties sturen een sterke en belangrijke boodschap uit", aldus Ban Ki-moon. "Een boodschap met grote consequenties in de regio en daarbuiten – dat er geen straffeloosheid is, dat zij die misdaden tegen de mensheid plegen, gestraft zullen worden, dat de fundamentele beginselen van gerechtigheid en verantwoordelijkheid zullen zegevieren." Het was van korte duur. Na de dood vanQadhafi kwam er een nieuwe regering. De Algemene Vergadering nam een resolutie aan waarmee het lidmaatschap van Libië in november 2011 werd hersteld.[8]
De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties besloot op 7 april 2022Rusland te schorsen als lid van de Mensenrechtenraad. DeVerenigde Staten hadden daarop aangedrongen na meldingen van mensenrechtenschendingen inOekraïne. Van de 193 lidstaten stemden er 93 voor tijdelijke uitsluiting en dat bleek voldoende bij 58onthoudingen en 24 nee-stemmers. In een reactie liet Moskou weten het lidmaatschap van de Mensenrechtenraad meteen te beëindigen.[9] De Russische regering sprak van een "illegaal en politiek gemotiveerd" besluit, volgens het Russische persbureauRIA Novosti. Het Amerikaanse verzoek om schorsing kwam nadat Oekraïne Rusland had beschuldigd van de moord op honderden burgers inBoetsja, een voorstad vanKiev. Rusland had landen gewaarschuwd dat een stem voor schorsing of onthouding zou worden beschouwd als een "onvriendelijk gebaar" met gevolgen voor de onderlinge banden.[9]
Na de oprichting van de UNHRC kwam er kritiek op het functioneren ervan. Mensenrechtenorganisaties zeggen dat de raad wordt gecontroleerd door landen uit het Midden-Oosten en Afrika, vaak met ondersteuning van China, Rusland of Cuba. Deze groepen landen zouden elkaar niet veroordelen.[10] Ook zou er een tegen Israël gerichte cultuur zijn.[11][12] Zo veroordeelde de Mensenrechtenraad Israël vaker dan alle andere 191 lidstaten samen. VN-secretaris-generaalBan Ki-moon drukte de UNHRC in 2008 op het hartalle schendingen van mensenrechten te beoordelen, waar ook ter wereld. Sinds 1968 heeft Israël 32 resoluties geschonden[13] die het officiële overheidsbeleid en/of specifieke acties van Israël veroordeelden. Deze lijst[14] is gebaseerd op een studie van Steven Zunes, hoogleraar politieke wetenschappen aan deUniversiteit van San Francisco. In zijn studie vermeed Zunes VN-resoluties op te nemen die volgens hem voor verschillende interpretaties vatbaar waren. Daarom zijn de bekende VN-resoluties 242 en 338 niet opgenomen in zijn lijst.
In september 2015 kreeg de organisatie zware kritiek doorSaoedi-Arabië voorzitter te maken van een forum in de Mensenrechtenraad.[15] Volgens critici is het land mogelijk recordhouder van schendingen van de rechten van vrouwen, minderheden en dissidenten.[15] De raad is vaker aangesproken op het verstrekken van lidmaatschappen aan landen met een dubieuze reputatie op het gebied van mensenrechten, zoals deVolksrepubliek China, Qatar,Rusland enVenezuela.[15]
Begin juni 2017 bekritiseerde de Amerikaanse VN-ambassadeurNikki Haley het functioneren van de mensenrechtenraad.[16] De Verenigde Staten hebben al lange tijd kritiek op de raad met betrekking tot de mensenrechtensituatie in Israël. Onder presidentGeorge W. Bush heeft het land het werk van de raad drie jaar lang geboycot vanwege de eenzijdige en herhaalde kritiek op Israël en de weigering van de raad flagrante schendingen van mensenrechten inSoedan en andere landen te veroordelen.[17] In 2009 besloot presidentObama weer deel te nemen in de hoop de effectiviteit van de UNHRC te vergroten.[17] Haley riep de raad ook op strenge resoluties aan te nemen tegen de mensenrechtenschendingen inVenezuela,Syrië,Wit-Rusland,Eritrea en Congo. Als de UNHRC zich onvoldoende aanpaste, zouden de Verenigde Staten zich beraden op hun positie.[18] Op 19 juni 2018 maakte de Amerikaanse ambassadeur bij de VN, Nikki Haley, inderdaad bekend dat de Verenigde Staten zich zouden terugtrekken uit de raad, na meerdere keren te hebben aangegeven dat hervorming nodig was. Onder presidentJoe Biden werd dit beleid weer herzien en op 1 januari 2022 keerde het land terug in de raad.[19]
Verschillende mensenrechtenactivisten weigerden in maart 2024 het diplomatieke terrein van hetPalais des Nations te betreden, uit angst voor vergelding van de Chinese regering tegen hun families in China en Hongkong. De activisten waren in Genève om mensenrechtenschendingen in China en Hongkong te bespreken met de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten,Volker Türk, maar ze hielden liever een geheime vergadering op de bovenste verdieping van een onopvallend kantoorgebouw in de buurt.[20]
Op 4 februari 2025 trok president Trump de VS opnieuw terug uit de raad.[21]
De Speciale Procedures van de Mensenrechtenraad zijn onafhankelijke mensenrechtenexperts, zoals deRapporteur voor inheemse volkeren, met mandaten om te rapporteren en te adviseren over mensenrechten vanuit een thematisch of landspecifiek perspectief. Het systeem van speciale procedures is een centraal element van het mensenrechtenapparaat van de Verenigde Naties en omvat alle mensenrechten: burgerlijke, culturele, economische, politieke en sociale rechten.[22]
In het kader van de evaluatie van zijn werkzaamheden en werking in 2011:
opnieuw de verplichting van de staten om aan de bijzondere procedures mee te werken,
herhaalde de integriteit en onafhankelijkheid van de bijzondere procedures,
bevestigde de beginselen van samenwerking, transparantie en verantwoordingsplicht en de rol van het systeem van speciale procedures bij het vergroten van de capaciteit van de Mensenrechtenraad om mensenrechtensituaties aan te pakken.
De lidstaten bevestigden dat zij sterk gekant zijn tegen represailles tegen personen die samenwerken met de Verenigde Naties en haar mensenrechtenmechanisme en vertegenwoordigers.
De raad erkende voorts het belang van transparante, adequate en billijke financiering ter ondersteuning van alle speciale procedures overeenkomstig hun specifieke behoeften (zie resolutie 16/21 van de MENSENRECHTENRAAD).
Speciale procedures zijn ofwel een individu (genaamd "Speciale Rapporteur" of "Onafhankelijke Expert") of een werkgroep bestaande uit vijf leden, één van elk van de vijf regionale groeperingen van de Verenigde Naties: Afrika, Azië, Latijns-Amerika en het Caribisch gebied, Oost-Europa en de Westelijke groep. De speciale rapporteurs, onafhankelijke deskundigen en leden van de werkgroepen worden benoemd door de Mensenrechtenraad en treden op persoonlijke titel op.
Zij verbinden zich ertoe onafhankelijkheid, efficiëntie, bekwaamheid en integriteit te handhaven door middel van eerlijkheid, onpartijdigheid, eerlijkheid en goede trouw.Zij zijn geen personeelsleden van de Verenigde Naties en ontvangen geen financiële vergoeding. De onafhankelijke status van de mandaathouders is van cruciaal belang om hun functies in alle onpartijdigheid te kunnen vervullen. De ambtstermijn van een mandaathouder in een bepaalde functie, of het nu gaat om een thematisch of een landenmandaat, is beperkt tot maximaal zes jaar.
Speciale procedures hebben een afgebakende werkomvang
Met de steun van het Bureau van de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de Mensenrechten (OHCHR), Speciale Procedures:
landenbezoeken afleggen;
optreden tegen individuele gevallen van vermeende schendingen en zorgen van bredere, structurele aard door mededelingen te sturen naar staten;
thematische studies uit te voeren en deskundigenoverleg bijeen te roepen, wat bijdraagt tot de ontwikkeling van internationale mensenrechtennormen;
zich bezighouden met belangenbehartiging en het publieke bewustzijn vergroten, en
advies geven voor technische samenwerking.
Speciale Procedures rapporteren jaarlijks aan de Mensenrechtenraad en de meerderheid van de mandaten rapporteert ook jaarlijks aan de Algemene Vergadering.
Sinds september 2020 zijn er 44 thematische en 11 landenmandaten
De Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties werd opgericht in 2006 ter vervanging van de politiek gestrandeMensenrechtencommissie van de Verenigde Naties. Die commissie werd opgericht in 1946, maar werd door velen als 'tandeloos' gezien omdat er te veel landen in zaten die zelf ook mensenrechten schonden. Hieronder de overzichten van de leden en hun voorzitters sinds de oprichting in 2006.
Het Bureau van de raad bestaat uit vijf personen - een voorzitter en vier ondervoorzitters - die de vijf regionale fracties vertegenwoordigen. Ze dienen voor een jaar, in overeenstemming met de jaarlijkse cyclus van de raad.
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
