Meknes (Arabisch: مكناس,Tamazight: ⴰⵎⴽⵏⴰⵙ) is een stad in het midden vanMarokko en is de hoofdstad van de gelijknamige prefectuur vanMeknes, in de regioMeknès-Tafilalet. De stad heeft 556.512 inwoners (2024). De stad is gelegen op een vlakte niet ver van hetAtlasgebergte en de stadFez. Het is een van de vier koningssteden van Marokko, samen met Fez,Marrakesh enRabat.
In 1063 bouwden deAlmoraviden hier een militaire nederzetting, waarna zich rond dit legerkamp een ommuurde stad ontwikkelde. De bronnen ten tijde van de Almoraviden beschrijven de stad als een welvarend stadje, met parken, moskeeën, baden en kanalen. Van de Almoraviden kreeg de stad de naamTagrart ('legerkamp' in het BerberS). De huidige naam heeft de stad te danken aan een grote Berberstam, deMiknasa, die zich vanaf de 8e eeuw in dit gebied had gevestigd.
In 1120 bezochtIbn Toemart, de latere stichter van deAlmohaden-beweging, de stad en begon onder de inwoners te preken, maar hij werd gedwongen te vluchten. Onder leiding van zijn opvolger,Abd al-Mu'min, werd de stad 20 jaar later belegerd. De inwoners verzetten zich hevig tegen het groeiende koninkrijk en de stad werd door hen vernietigd, om vervolgens herbouwd te worden in een grotere omvang. De Almohaden bouwden er de Nejjarinemoskee, die nog steeds bestaat en als oudste bouwwerk in Meknes geldt.
Onder deMeriniden ontwikkelde Meknes zich tot een van de belangrijkste steden van Marokko. Door de Meriniden werden er talrijke moskeeën, madrassa's en forten bijgebouwd. DeMadrassa Bou Inania, het belangrijkste monument in Meknes, stamt uit deze periode. Door haar ligging ontkwam de stad aan aanvallen door de ArabischeBanu Hilal, waardoor Meknes een constante groei door kon maken. De Meriniden bevorderden hetsharifisme en hetmaraboetisme. Tegen het einde van14e eeuw was het een bolwerk van sharifen en Berberse zaouïa-leiders, die regelmatig in opstand kwamen tegen het gezag van de koningen. DeWattasiden-periode wordt gekenmerkt door intriges tussen het koningshuis, de sharifen en de maraboets.
De stad vocht niet tegen de opkomendeSaadidynastie, een familie van Arabische bedoeïne-sharifaanse komaf, en kon door hen zonder geweld worden ingenomen. De Saaidis, met hun hoofdstad in het zuidelijkeMarrakesh, gaven de stad weinig aandacht. Bij de komst van de Saadis had Meknes naar schatting 80.000 inwoners. Tegen het einde van de Saadi-overheersing verviel het land opnieuw in diverse sharifen en maraboetstaatjes. Berberse maraboets van dezaouïa van Dilat konden Meknes in1640 innemen en verspreidden hun gezag over het hele noordelijke deel van Marokko. Vanaf 1664 kwamen de maraboets van Dila in conflict met een nieuwe macht uit het zuiden, deAlawieten. Net als de Saadis hadden ook zij een Arabische bedoeïne-sharifaanse oorsprong, en hadden zij effectief de macht in het zuiden overgenomen. In 1666 werden de Dila's verslagen en kwamen de Alaouiten over heel Marokko te regeren.
Onder de regering vanMoulay Ismail werd Meknes voor een korte periode de hoofdstad van het rijk derAlawieten, van1675 tot1728. Moulay Ismail liet de hoofdstad volbouwen met prachtige bouwwerken, waaronder zijnmausoleum.
De meerderheid van de inwoners van de stad Meknes en haar omgeving is van oorsprong Berbers, voornamelijk die van deMidden-Atlas.
De stad is nog steeds omringd met stadswallen. Vanwege haar schoonheid wordt de stad ook wel het 'Versailles van Marokko' genoemd. DoorUNESCO werd de stad in 1996 totwerelderfgoed verklaard.
