Demaretak (Viscum album) is eengroenblijvende plant uit desandelhoutfamilie (Santalaceae). De plant leeft opbomen. Het is eenhalfparasiet. De maretak wordt ookvogellijm ofmistel genoemd, of met deEngelse naammistletoe aangeduid. De maretak wordt ook wel gekweekt.
Maretak is een op levend hout levendehalfparasiet die in het hout wortelt van degastheer, waarvoor zij afhankelijk is van water en zouten. De gastheersoort verschilt per ondersoort.
De besachtige vrucht wordt door vogels verspreid. De bessen worden genuttigd in de oksel van een boomtak, het zaad blijft plakken en ontkiemt. De wortel groeit dan in de boom. Zaden worden niet verteerd en hebben een kleverige laag, vandaar ook de naam 'vogellijm'. Dezaden zijn voor de mens giftig.
Onder de insecten is demaretakbloemwants een bijzondere soort die uitsluitend op/van maretak leeft.
Maretak iskensoort van de naar haar vernoemdemaretak-klasse (Viscetea albi). Dezeklasse omvat in bomen en struiken groeiende vegetatie waarin maretak uiterstaspectbepalend optreedt.
De maretak is in Nederland en België zeldzaam. Uitzonderingen zijn het zuiden vanZuid-Limburg, deVoerstreek, deLeemstreek en het zuiden van deMaasvallei, daar is de soort vrij algemeen.
Dit betreft de meest algemene ondersoort. Het verspreidingsgebied strekt zich uit van Europa,Zuidwest-Azië tot inNepal. Ze komt vooral voor oppopulier,wilg, appel en linde.
Bijnamen die aan de wintergroene struik worden gegeven zijn boomkruid, duivelsgras, duivelsnest, hamschel, hamspoen, heksennest, holster, hulster, kersterhout, lijmkruid, mattekruid, mistel, mistletoe, priemst, raamsch, slangentong, viscus en vogellijm.
De maretak werd aan de balken van stallen gehangen en diende om de mare te verjagen en zo het vee vruchtbaar te houden.
Bij deKelten enGermanen was de maretak eenheilige plant die in hunmagischevruchtbaarheidsrituelen een belangrijke rol speelde. VolgensPlinius de Oudere sneed een in wit geklede druïde in demidwinterceremonie met een goudensikkel de maretak uit de heilige eik. De afgesneden plant mocht de grond niet raken en werd in witte doeken opgevangen. Daarna slachtte de druïde deofferdieren en dompelde de maretak in water dat dan als bescherming tegen ziekten en onheil werd gebruikt.[2] De offergaven waren bestemd voor degeesten van de vruchtbaarheid, zoals de godinFreya. Het gaat hier om de 's winters bladlozeLoranthus europaeus, die op eiken groeit.
In de strips vanAsterix enObelix gebruikt de druïdePanoramix maretak als onderdeel van zijn geheime toverdrank voor onoverwinnelijkheid. Ook hier gaat het om de 's winters bladlozeLoranthus europaeus, die op eiken groeit.
In deNoordse mythologie wordtBaldr door zijn blinde broerHodr gedood met een pijl met een punt van maretak, hiertoe misleid doorLoki. De maretak is volgens de mythologie het enige waarvoor Baldr kwetsbaar is.
Viscositeit (mate van stroperigheid) van vloeistoffen ontleent zijn naam aanViscum, debotanische naam van het geslacht van de maretak. In de Middeleeuwen werden de bessen van de plant gekookt tot een stroperige en plakkerige substantie: de vogellijm. Deze werd uitgesmeerd op lijmstokken. Een vogel die erop ging zitten, kon vervolgens niet meer weg.
De maretak wordt in dekruidengeneeskunde gezien als plant met medicinale eigenschappen. Hij wordt wel genomen als bloeddrukverlagend middel. Vroeger was onder andereepilepsie een reden voor gebruik.
