.jpg)
Eenkunstverzameling ofkunstcollectie is een (meestal) geordend geheel vanbeeldende kunst oftoegepaste kunst. Eencollectie kan zijn aangelegd rondom het werk van één kunstenaar, of rond een specifiek thema, of zijn samengesteld vanuit de eigen voorkeur van deverzamelaar.
Het bevorderen,verzamelen en tonen van beeldende kunst was gedurende demiddeleeuwen, tot aan het einde van hetancien régime, het voorrecht van declerus en deadel. Vroege vormen van kunstverzamelingen doorparticulieren vormden de kunstkamers ofWunderkammer. Een andere oude vorm van presenteren is eenprentenkabinet ofPinakothek. Vanaf ongeveer 1800 nam degeëmancipeerdeburgerij de rol vanmecenas over, en richtte daartoe een nieuw type organisatie op: die van hetmuseum. Het museum kreeg alsopenbaar kunstbezit ook eendidactische functie (culturele vorming).
In de 20e eeuw ontstonden naast de vrij toegankelijke musea, die vaak in handen van deoverheid waren, nieuweparticuliere kunstcollecties in de juridische vorm van eenstichting (Engels:foundation). Kunststichtingen werden financieel opgetuigd door grootindustriëlen alsFriedrich Flick enSolomon Guggenheim. Zo steunden ze de kunstenaars en hadden ze een veiligebelegging voor hunparticulier vermogen. Banken verkopen kunstwerken uit eerder aangekochte kunst om met de opbrengst ervan alssponsor op te kunnen treden. Zo liet de DuitseCommerzbank begin 2010 deplastiekL'Homme qui marche vanAlberto Giacometti veilen met een opbrengst van 74 miljoeneuro, die werd besteed aan de ondersteuning van verschillende culturele initiatieven en musea.
De Amerikaanse financier-bankierJohn Pierpont Morgan had begin 20e eeuw een uitgebreide kunstcollectie, waarvan hij een deel aan bestaande musea schonk. Dekunstverzameling John Pierpont Morgan kwam op een dergelijke wijze in openbaar bezit. DeFrick Collection vanHenry Clay Frick is even indrukwekkend. Een van de bindende voorwaarden bij het schenken van een complete collectie komt meestal neer op het onverdeeld behoud van het geschonken bezit door de nieuwe eigenaar, eventueel verbonden aan de eis het werk openbaar toegankelijk te houden of minstens een deel ervan in een permanente tentoonstelling te laten zien. Een andere voorwaarde kan zijn dat er een goede inventarisatie en documentatie wordt gemaakt en een publicatie in de vorm van een catalogus of een boek.
VermogendeBelgische particulieren en kunstminnaars zoalsGeert Verbeke met deVerbeke Foundation,Roger Matthys,Lieven de Clerck,Anton Herbert,Mark Vanmoerkerke,Walter Vanhaerents met deVanhaerentsArtCollection,Filiep Libeert,Stephane Janssen,Wilfried Cooreman,Johan Delcour enMonia Warnez legden mettertijd belangwekkende collecties aan op basis van eigen voorkeuren.
Door aankopen van werk door collectioneurs wordt de prijsvorming van de kunstwerken beïnvloed en kan de carrière van een kunstenaar vorm krijgen. In 2005 bedachtJan De Cock bijvoorbeeld het kunstwerkDenkmal 53, een uitgebreide houtsculptuur, die voorTate Modern inLonden werd gerealiseerd met steun van de Vlaamse kunstverzamelaar Filiep Libeert. De gemaakte installatiekosten bedroegen 700.000 euro.
Naambekendheid van de collectioneur of de firma vormt een bijkomend effect van deze vorm vanmecenaat of sponsoring. Vele particulieren maken af en toe hun collectie bekend en toegankelijk voor het grote publiek via tijdelijke tentoonstellingen.
Een kunstcollectie kan thuis bewaard worden, in een depot staan of ondergebracht zijn bij eenmuseum. Het opbouwen van een kunstcollectie kan gedaan worden uit zuivere passie voor de kunst maar er kunnen ook andere overwegingen meespelen, zoals vergroten van status, blijk geven van goede smaak, geldbelegging, kunsthandel en/of kunsthistorische documentatie.
Een kunstverzameling kan gaan over hetoeuvre van één enkele kunstenaar of een groep kunstenaars of over een bepaalde stijlperiode. Zij kangeografisch geduid zijn of kan rond één bepaald thema of een leidende gedachte uitgebouwd zijn. Zo kan een kunstverzameling bestaan uitkunstwerken vanhedendaagse kunst, oude kunst, of bijvoorbeeld ookhistorische kleding,zilveren gebruiksvoorwerpen,mode- endesignproducten tot zelfskunstzinnig gemaaktekerststallen toe. Vaak worden privécollecties opgebouwd op grond van zeer subjectieve voorkeuren. Bedrijfscollecties worden vaak opgebouwd op grond van de te verwachten waardevastheid en /of kans op waardestijgingen.
Een kunstverzameling kan in bezit zijn van een min of meer vermogende particulier, echtpaar of familie, van dekunstenaar zelf, of van een speciaal daartoe opgerichtestichting (ook genoemd:foundation offondation).
Regelmatig wordt een kunstverzameling bij leven door middel van eenwilsbeschikking door de collectioneur ondergebracht in een stichting metrechtspersoonlijkheid. Deze stichting kan hetbeheer voeren en de verzameling toegankelijk maken in eenmuseale ruimte. Door een dergelijke constructie kan de verzamelaar controleverlies en eventuele versnippering van de collectie door vererving aan meerdere erfgenamen proberen te vermijden. Men kan onderscheid maken tussen een privéstichting en een stichting van openbaar nut. Door het oprichten van een stichting, die zijn of haar naam draagt, kan de verzamelaar-maecenas trachten voor immer zijn of haar naam aan een collectie te verbinden.
Nederlandse stichtingen zoals die vanABN Amro enKPMG bezitten bovendien eenANBI-status of eenAlgemeen Nut Beogende Instelling. In dit geval geniet de stichting ook fiscale voordelen. Een gift aan de stichting is voor het bedrijf aftrekbaar van de eigen winst. De stichting dient ook geen schenkbelasting te betalen. Deze bijzondere status houdt wel in dat de collectie voor het publiek toegankelijk gemaakt moet worden via een museale ontsluiting.
Kunstenaars of particulieren kunnen hun collectie ook alslegaat schenken aan de overheid om dit onder te brengen in een daartoe bestemd gebouw. De Vlaamse kunstenaarRoger Raveel schonk een groot deel van zijn werk aan een stichting, die een permanent museum voor zijn werken bouwde in Raveels geboortedorpMachelen-aan-de-Leie. Een ander bekend voorbeeld is de chocoladefabrikantPeter Ludwig uitAken, die een deel van zijn omvangrijke collectiepopart schonk aan de stadKeulen, die daarvoor hetMuseum Ludwig liet bouwen.
Fiscaal gezien kan een legaat een aantrekkelijke optie vormen. In dit verband kan als voorbeeld genoemd worden de collectieprecolumbiaanse kunst vanPaul Janssen en zijn vrouw, barones Dora Janssen-Arts (decollectie Janssen), die vanaf 2011 terechtkwam in het nieuweMuseum aan de Stroom ('MAS') te Antwerpen. Ook kan verwezen worden naar de afhandeling in 1958 doorDirk Hannema van de kunstverzamelingvan Beuningen waarbij de erven vanDaniël George van Beuningen via eeninbetalinggeving (betaling van erfenisrechten aan de hand van kunstwerken uit de successie) van de gehele collectie desuccessiekosten regelden. Zo werd de naam 'van Beuningen' toegevoegd aan het bestaande museum Boijmans teRotterdam en verkreeg het de huidige naamBoijmans Van Beuningen.
Zo schonk de Luikse architectCharles Vandenhove zijn kunstcollectie (tweede helft 20e eeuw) samen met zijn uitgebreid archief vanfoto's in bruikleen aan hetBonnefantenmuseum teMaastricht. Vandenhove schonk eind 2012 zijn waardevolle collectie, inmiddels ondergebracht in deStichting Charles Vandenhove met kunst van de tweede helft van de 20e eeuw aan deUGent en bracht deze onder in een nieuwe behuizing te Gent in de schaduw van deBoekentoren.
In 2006 regelde hetBrussels Gewest de erfenisrechten van de Brusselse galeriehouderFernand Gillion, ter waarde van 28,3 miljoen euro via een betalingin natura. Daardoor werd dit gewest eigenaar van een waardevolle privé-kunstverzameling met vooralart-nouveaumeubelen vanVictor Horta, edelsmeedkunst vanPhilippe Wolfers, glas vanÉmile Gallé, bronzen vanAlfons Mucha en enkele werken vanFernand Khnopff enRené Magritte, de zogenoemdeCollectie Gillion-Crowet. De collectie was opgeslagen in ruim honderd kisten en bevond zich vanaf 1996 in Zwitserse kluizen waarna zij over ging naar de BrusselseMuseum voor Schone Kunsten. De werken vormen nu een belangrijk onderdeel van hetFin-de-Siècle Museum aldaar.
Chris Dercon, voormalig directeur van hetMünchenseHaus der Kunst pleitte in het kunsttijdschriftH ART van april 2008 voor een constructieve samenwerking tussen openbare musea en privéverzamelaars. De privéverzamelaar zou het openbaremuseum moeten vertrouwen als cultuurvoortbrenger. Anderzijds behoort het museum de privébruikleengever te respecteren alsmecenas en ondersteuner van de cultuur van het openbaar museum. Immers vele musea zijn in de loop der tijd van kunst voorzien doorlegaten,schenkingen en inbetalinggevingen (betaling in natura) van gerenommeerde privécollecties. Een precair vraagstuk is dat musea soms de kosten moeten dragen voor opslag,conservering,restauratie,verzekering en transport van kunstwerken - die soms ook nog eens tentoongesteld moeten worden volgens de stikte regels van de private bruikleengever - zonder dat er bindende afspraken bestaan over wanneer of waarom en hoe die kunstwerken het museum weer zullen moeten verlaten doordat de eigenaar zijn plannen verandert.
Er zijn wereldwijd diverse collecties gedigitaliseerd, die soms ook viavirtual reality bezichtigd kunnen worden. Kunstliefhebbers kunnen op deze manier kunstcollecties ontdekken en duizenden kunstwerken en -voorwerpen vaak tot in detail bekijken. Ook het museumgebouw of de galerie-expositieruimte kan men ontdekken, soms zijn deze echter geheel fictief.Er zijn verscheidene platforms zoals interactief, 360 graden-video en volledige “rondwandeling” tours met voice-overmogelijkheid tot slide-shows en foto's waar men kan inzoomen op de kunstwerken. Hierbij komt de kijker vaak dichter bij het kunstwerk dan in werkelijkheid mogelijk is.
In Nederland heeft onder meer hetRijksmuseum Amsterdam een virtuele tour. De kunstcollectie van onder andere hetGroninger Museum heeft naast de online collectie een Virtual Reality Museum Collectie. Ook de kunstcollectie van George Kremer en Ilone Kremer (Collectie Kremer) heeft een Virtual Reality Museum Collectie, waarvoor betaald moet worden.
ZieLijst van Nederlandse kunstcollecties voor het hoofdartikel over dit onderwerp.