Kollumerzwaag
Kollumersweach
De Sweach

Plaats inNederland
(Details) (Details)
Situering
Provincie	Friesland
Gemeente	Noardeast-Fryslân
Coördinaten	53° 16′ NB, 6° 5′ OL
Algemeen
Oppervlakte	11,36[1] km²
- land	11,25[1] km²
- water	0,11[1] km²
Inwoners (2023-01-01)	3.045[1] (268 inw./km²)
Woning­voorraad	1.269 woningen[1]
Overig
Postcode	9298
Netnummer	0511
Woonplaats­code	3311
Foto's
Woudhuis in Kollumerzwaag
Portaal    Nederland Friesland

Kollumerzwaag (Fries, officieel:Kollumersweach ([kɔləmər’svɪ.əx]^?); ook welDe Sweach ([də’svɪ.əx]^?,uitspraak^ⓘ)) is een dorp in de gemeenteNoardeast-Fryslân, in deNederlandse provincieFriesland. Kollumerzwaag ligt ten zuidwesten vanKollum, tussenZwaagwesteinde enVeenklooster. De dorpskern ligt op op de zandgronden rond de kruising van de Foarwei met de Triemsterloane en de Koarteloane. Het dorp is via deKollumerzwaagstervaart verbonden met dePetsloot en deNieuwe Zwemmer.

In 2023 telde het dorp 3.045 inwoners. Onder het postcodegebied van Kollumerzwaag vallen tevens de buurtschapHanenburg en de voormalige buurtschapZandbulten.

Het dorp is ontstaan op eenkeileemrug die in de 11e en 12e eeuw een ontginningsas vormde. Op de noordelijke rand ontwikkelde zich Kollumerzwaag en Zwagerveen alslintdorp.

In 1435 kwam het dorp voor het eerst voor in een officiële akte: "...Greetmans, Rechters ende meente in Oestbroecksterlande, also Kolmerland, Zwaech, Oldewolde ende Gaest...” (grietmannen, rechters en gemeente inOostbroeksterland, dat wil zeggenKollumerland, de Zwaag,Oudwoude en(Wester)geest).^[2] De Zwaag was deel van Oostbroeksterland. Omstreeks1543 werd Oostbroeksterland opgeheven en verdeeld over Dantumadeel en Kollumerland. Daarbij ging Zwaagwesteinde naar Dantumadeel en de Zwaag naar Kollumerland.

In 1542 werd de plaats al vermeld alsColmerswaeg, in 1543 werd het vermeld alsCollumerzwaech,Colmersweach,Die Zwaech enSwaeg. Op een kaart vanAbraham Ortelius uit 1570 vermeldt als Swaege.

Het dorp groeide flink vanaf de 19e eeuw en in de twintigste eeuw vergroeide het metZwagerveen enZandbulten. In 1971 werd besloten die twee dorpen op te heffen en samen te voegen met het dorp Kollumerzwaag. Het dorp werd rond die tijd al flink uitgebreid met nieuwbouw ten noorden van de Foarwei. Zo is het van een streekdorp naar een uitgebreidkomdorp gegroeid. Aan het begin van de 21e eeuw werd een industrieterrein aangelegd ten zuiden van de Foarwei.

Zwagerveen en Zandbulten hoorden van 1811 tot 1816 tot gemeente Westergeest/Oudwoude. In 1816 werd deze gemeente weer bij Kollumerland gevoegd. Tot 2019 lag Kollumerzwaag in de gemeenteKollumerland en Nieuwkruisland, die is opgegaan in de fusiegemeenteNoardeast-Fryslân.

Kollumerzwaag telt meerdere kerkelijke gemeenten: de Protestantse Gemeente te Kollumerzwaag, de baptistengemeente De Thuishaven en de Evangelische Gemeente Kollumerzwaag.

Middelpunt van het dorp van het oude dorp is de dorpskerk, deHervormde kerk die aan een slinger in de Foarwei op een verhoging staat. Kerk en zadeldaktoren dateren uit de 12e eeuw; het koor is in de 15e eeuw vernieuwd en toen zijn nieuwe vensters aangebracht.

De gereformeerde kerk vrijgemaakt zat in de kerk Deo Juvante uit 1947, maar werd in 2000 gesloten. De andere gereformeerde kerk, die sinds 2020 'Grutte Tsjerke' heet, bestaat nog wel, dit was de kerk van Zwagerveen en deze werd in 1925 gebouwd als opvolger van een kerk uit 1851. In 2019 worden in Kollumerzwaag verkenningsgesprekken gehouden voor een eventuele fusie tussen de hervormde gemeente en de gereformeerde kerk. Na goedkeuring van beide gemeenten worden vervolgens voorbereidingen getroffen. Per 1 januari 2020 ontstaat de Protestantse Gemeente te Kollumerzwaag.^[3]

In Zandbulten heeft van 1937 tot 1969 een Baptistenkerk gestaan, deze werd in 1970 gesloopt. In 1969 werd de vervanger in gebruik genomen, deze staat aan de Skoallestrjitte in Kollumerzwaag. Sinds eind 2007 heet de kerk De Thuishaven.

De Evangelische Gemeente Kollumerzwaag houdt haar diensten in het dorpshuis van het dorp.

Kollumerzwaag is sociologisch en taalkundig meer verweven met deDokkumer Wouden, die verder grotendeels onder de gemeente Dantumadeel vallen. Het is een Friestalig dorp in het oudeOostergo, waar hetWoudfries wordt gesproken.

Daarnaast vertoont de taal van Kollumerzwaag enige trekken die het deelt met andere dorpen in deDokkumer Wouden en een aantal heide-dorpen inAchtkarspelen. Een van de opvallendste eigenschappen is de [ee]-uitspraak van /ei/ vóór /n/, e.g. "sneen" in plaats van 'snein' (zondag), "een" i.pv. 'ein' (eind), en verder [ee] voor /ij/ aan het eind van woorden,e.g. "treeje" in plaats van 'trije' (drie), "kreeje" in plaats van 'krije' (krijgen).

Het dorp heeft eendorpshuis, zalencentrum De Trije Doarpen (De Drie Dorpen). Deze werd in 1954 opgericht toen er nog sprake was van de drie dorpen, Kollumerzwaag, Zandbulten en Zwagerveen. Het dorp kent onder meer de muziekvereniging Westersweach, de toneelvereniging Noflik Tegearre en het Masquerade Theater.

Het dorp kent een aantal sportverenigingen. De algemene Sportvereniging Kollumerzwaag biedt onder meer gymnastiek. Verder is er de voetbalverenigingFriese Boys, zaalvoetbalvereniging Golden Oldies, volleybalvereniging DOS en een ijsclub.

Het dorp kent een basisschool, De Stapstien, er zit tevens een peuterspeelzaal.

Aantal inwoners door de jaren heen per 1 januari.

^ volgensAbraham Jacob van der Aa

• Joop Schotanus (1932-2011), zendeling
• Ale Geert de Vries (1980-), voetbalkeeper

• Lijst van rijksmonumenten in Kollumerzwaag

• Dorpswebsite

Zie de categorieKollumersweach vanWikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

• Geografie van Noardeast-Fryslân
• Plaats in Friesland

• Wikipedia:Pagina's die Phonos gebruiken
• Wikipedia:Coördinaten op Wikidata