Door deEgyptenaren,Grieken enRomeinen werden kobaltverbindingen gebruikt voor het kleuren vanglas. InPerzië werd een ketting gevonden met door kobaltverbindingen gekleurde blauwe glaskralen uit ongeveer 2250 v.Chr. DeChinezen gebruikten in de tijd van deTang- enMing-dynastie kobaltverbindingen voor het kleuren vanporselein.
Het element zelf werd omstreeks1730 ontdekt doorGeorg Brandt tijdens het onderzoeken vanmineralen. DezeZweedse wetenschapper was toen in staat om aan te tonen dat kobalt zorgde voor de blauwe kleur en niet – zoals eerder aangenomen –bismut.
Het woordkobalt komt van hetDuitsekobold (kabouter). Kobalterts werd vaak verward met ertsen van de metalen die men wilde delven, waardoor de teleurstelling groot was als men het ongewenste kobalt verkreeg. Kobalt trekt het giftigearseen aan en joeg daarom angst aan bij de mijnwerkers. Men geloofde dus dat kobolden uit kwaadaardigheid dit metaal in de mijnen legden.
Samen metnikkel enijzer wordt het vaak in grote hoeveelheden aangetroffen inmeteorieten. Het komt ook voor in hetmenselijk lichaam als bestanddeel vanvitamine B12, in het lichaam van een volwassene komt 1 à 2 gram kobalt voor.
In de natuur komt één stabiele isotoop (kobalt-59) voor en een groot aantal (ruim 20) radioactieve, waarvankobalt-60 de langstehalveringstijd heeft. Het vervallen van kobalt-60 naar het stabielenikkel-60 is de belangrijkste reden om eenkerncentrale na uitgebruikname zo'n 20 tot 150 jaar te laten 'afkoelen' alvorens te beginnen met deontmanteling.
Kobalt wordt in een hele reeks industriële processen gebruikt:
elektroden inbatterijen, momenteel een van de belangrijkste toepassingen van kobalt wereldwijd[2]
in allerlei (super)legeringen, onder meer voor gasturbinemotoren, voor corrosie- en weerbestendige legeringen; kobalt-chroomlegeringen worden gebruikt voor protheses en implantaten.
Verder wordt deisotoopkobalt-60 toegepast bijradiotherapie en de bestraling van voedsel, medische artikelen, verpakkingsmateriaal voor de voedingsmiddelenindustrie, cosmetica, stekpotten voor tuinders en zo nog vele producten.
Als schuimstabilisator voor het schuim vanbier werden kobaltzouten (kobalt(II)chloride of-sulfaat) gebruikt. De stabiliserende werking van kobalt op deschuimkraag van bier werd in 1957 in Kopenhagen ontdekt en door de Denen gepatenteerd.[3]Sommige bierfabrikanten voegden te veel kobaltverbindingen aan het bier toe om steviger schuim te verkrijgen, maar dit procedé werd gestopt toen bleek dat kobalt slechter voor de lever was dan alcohol.[3][4]
De grootste hoeveelheid kobalterts worden gedolven in de Democratische Republiek Congo. Politieke instabiliteit in dit land is van invloed op de prijs van kobalt. Andere landen waarin kobalterts wordt gedolven, zijnTurkije,China,Zambia,Rusland enAustralië. Vroeger werd het erts in Europa gedolven, vooral inSaksen. Kobaltreserves in de wereld worden door de Amerikaanse regering geschat op ruim 7 miljoen ton (2017).[2]
Met uitzondering van de productie inMarokko en artisanaal gedolven kobalt in de Democratische Republiek Congo wordt het meeste kobalt gedolven als bijproduct van koper of nikkel.
De belangrijkste productielanden van kobalterts, met hun reserves (cijfers inton kobalt)[2]
Het ruwe kobalterts moet daarna nog industrieelgeraffineerd worden. China was in 2017 's werelds grootste producent van geraffineerd kobalt, hoofdzakelijk uit erts, geïmporteerd uit Congo (Kinshasa). China was ook de grootste verwerker van kobalt, met bijna 80% van het verbruik in de batterijenindustrie.[2]
Per eind 2019 legtGlencore de productie stil bij de grootste kobaltmijn ter wereld in Congo.[6][7] Glencore geeft als redenen de lagere prijs van kobalt, sinds het begin van 2019 is de marktprijs met 40% gedaald. Verder zijn er nieuwe belastingregels in Congo waardoor buitenlandse mijnbouwbedrijven fors meer belasting moeten afdragen. Glencore zegt dat de Mutanda-mijn daardoor niet meer rendabel is. De mijn produceerde in 2018 zo'n 27.000 ton kobalt, dat is ongeveer een vijfde van de globale productie.[6] Glencore blijft de mijn onderhouden en later kan de productie weer herstart worden.[6][7]
De prijs van kobalt op de wereldmarkt is aan sterke schommelingen onderhevig. De contante prijs (spot price, in tegenstelling tottermijnverkoop) kende een piek tot boven de 80.000 dollar per ton kobalt in 2018, met een terugval tot beneden deUS$ 30.000 in 2015. Sedert vorig jaar zit de prijs opnieuw in de lift, vanwege de vraag naar batterijen voor elektrische auto’s.[8]
Leó Szilárd opperde in februari 1950 voor het eerst in het openbaar, in waarschuwende zin, de mogelijkheid van eenkobaltbom. Eenkernwapen met een mantel van kobalt dat een zeer sterke en langdurige radioactieve besmetting van de grond met het door bestraling tijdens de detonatie ontstaan kobalt-60 op zou leveren. Als het zich over de hele wereld zou verspreiden zou, ondanks dat dit enige tijd duurt, door dehalveringstijd van ruim vijf jaar de hele wereld radioactief besmet kunnen worden. Een dergelijke bom wordt een "doomsday device" genoemd.
In Congo (DRC) wordt een deel van de kobaltontginning uitgevoerd in artisanale mijnen (creuseurs), vaak met inzet van kinderarbeid en zonder voldoende bescherming van welke aard ook.[10] Hun kobalt wordt dan via tussenpersonen doorverkocht aan internationale handelaars. Om het hele proceseerlijker en transparanter te laten verlopen, werd in 2018 deFair Cobalt Alliance opgericht, onder impuls vanFairphone enSignify. Mede onder druk vanApple Inc. trad al spoedig het ChineseHuayou Cobalt toe, en in augustus 2020 zelfs Glencore, waar het BelgischeUmicore en ookTesla mee samenwerkt.[11]
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de paginaCobalt opWikimedia Commons.
Bronnen, noten en/of referenties
↑Budinski, Kenneth G., Budinski, Michael K. (2009). Materiaalkunde. Pearson Education Benelux, Amsterdam, p. 35. ISBN 9789043016681. NUR 173. Gearchiveerd op18 augustus 2023. Geraadpleegd op 8 aug. 2019.
↑abBastiaens, Leentje; Kwanten, Marc, Waarom staat er schuim op bier?. Lesmateriaal biochemie p. 8. Faculteit Wetenschappen KU Leuven (2005-2006). Geraadpleegd op 8 aug. 2019.
