De Duitse Bond in 1860 (gele grenzen) met een deel van Oostenrijk
Met deVrede van Lunéville in1801 kwam de linkeroever van deRijn in Franse handen.Keizer Frans II werd gedwongen tot gebiedscompensatie aan de andere Duitsevorstendommen. Dit werd geregeld door deReichsdeputationshauptschluss van1803. Hiermee kwam het principe van het Heilig Roomse Rijk met zijn keurvorstendommen op losse schroeven te staan. Op18 mei1804 riepNapoleon Bonaparte zichzelf uit totkeizer. Om uit deze impasse te geraken, creëerde keizer Frans II op11 augustus 1804 het keizerrijk Oostenrijk. Om de status van zijn dynastie veilig te stellen nam hij voor de Habsburgse erflanden de titel van keizer van Oostenrijk aan, waarmee hij een historische realiteit, de samengestelde Habsburgse monarchie functioneerde al meer dan 200 jaar als zodanig, juridisch bevestigde. Twee jaar later met de oprichting van deRijnbond (1806) kwam een eind aan het Heilige Roomse Rijk. Frans II deed afstand van de Roomse-Duitse kroon en regeerde verder als Frans I van Oostenrijk.
De oorlogen met Frankrijk brachten het land aan de rand van de afgrond. In1811 kon Oostenrijk zijn schulden niet meer aflossen en ging het land bankroet.
Pas met de ondergang van Napoleon ging het weer beter met Oostenrijk. Bij hetWener Congres in1814 en1815 onder voorzitterschap vanKlemens von Metternich kwam deRestauratie. Oostenrijk herkreeg alle verloren gebieden, met uitzondering vanVoor-Oostenrijk en deOostenrijkse Nederlanden. Het afstaan van de Oostenrijkse Nederlanden was bedoeld om ten noorden van Frankrijk een bufferstaat (hetVerenigd Koninkrijk der Nederlanden) te creëren om zo het gevaarlijke Frankrijk beter in toom te houden. Voor-Oostenrijk bestond uit enkele gebieden in het tegenwoordigeBaden-Württemberg, met name deBreisgau met de universiteitsstadFreiburg, die al sinds1368 bij Oostenrijk hoorde. Bij de keuze tussen Voor-Oostenrijk enSalzburg werd voor de laatste gekozen, omdat dit een grotere territoriale eenheid opleverde.
Metternich was tegen het opkomendnationalisme en probeerde te verhinderen dat Duitsland of Italië eeneenheidsstaat zou worden (van hem komt de uitspraakItalien ist ein geografischer Begriff, oftewel, het is geen natie, alleen een aanduiding voor het gebied). Om de positie van Oostenrijk te versterken zorgde hij ervoor dat Noord-Italië in Oostenrijkse handen kwam en dat het Oostenrijkse Bondsdaglid, voorzitter werd van de nieuw opgerichteDuitse Bond. Metternichs politiek was er na hetCongres van Wenen op gericht de daarin vastgestelde statenordening en het machtsevenwicht te bewaren, hetConcert van Europa.
In Hongarije hadden de revolutionairen de keizer al afgezet enLajos Kossuth als president aangesteld.Windisch-Graetz wist in1849 metRussische hulp en met de inzet van een Kroatisch leger onder banJosip Jelačić de Hongaarse revolutie te onderdrukken. Het is ironisch dat hetzelfde nationalisme dat het keizerrijk op barsten zette, het ook weer redde, want deKroaten werden liever door de Oostenrijkers bestuurd dan door de Hongaren. De gevangenissen zaten vol politieke gevangenen, zoals de Tsjechische nationalist, journalist en schrijverKarel Havlíček Borovský.Desondanks verwierp Frans Jozef I twee ontwerpen voor een nieuwe grondwet. Hierdoor kon hij tot1859 als een absoluut vorst regeren.
In 1859 liet de keizer zich in eenoorlog met Frankrijk en Piëmont-Sardinië slepen. Ten gevolge van de verloren slagen bijMagenta enSolferino werd hetVerdrag van Zürich getekend en verloor het keizerrijkLombardije, met uitzondering van Venetië, aan Sardinië-Piëmont.
Het keizerlijkeabsolutisme was hierdoor niet langer houdbaar, en op verzoek van de keizer werden nieuwe grondwetsvoorstellen gemaakt. Door tegenstellingen tussen liberalen,conservatieven en nationalisten kon geen compromis bereikt worden.
Voordat een beslissing genomen kon worden over de regeringscrisis, trad het Duitse vraagstuk op de voorgrond. Het conflict in de troonopvolging vanSleeswijk-Holstein leidde tot een escalatie van de spanningen tussenPruisen en Oostenrijk.
Oostenrijk kreeg opnieuw harde klappen, nu door dePruisische invasie inBohemen. Bij deSlag bij Königgrätz (nuHradec Králové) versloegen de Pruisen het Oostenrijkse leger. Hiermee verloor Oostenrijk zijn leidende positie in deDuitse Bond aan Pruisen. Doordat de Pruisen zich bij hun bezetting vanBohemen correct gedroegen tegenover de Tsjechen, werd hun nationaliteitsgevoel versterkt.
Na deOostenrijkse nederlaag tegen Pruisen in de oorlog van1866 was de keizerlijke regering niet langer in staat de eisen om onafhankelijkheid van de Hongaren te negeren. Deze kregen hun zin in1867, toen door het Oostenrijks-Hongaars Compromis (deausgleich)Frans Jozef aan Hongarije dezelfde status gaf als Oostenrijk. Beide landen in dedubbelmonarchie hadden een zeer grote interne autonomie. Defensie, buitenlandse zaken en financiën werden federale aangelegenheden.De scheidingslijn werd ruwweg getrokken langs de rivier deLeitha. Oostenrijk (samen met onder meer Bohemen, dat deel uitmaakte van Oostenrijk) werdCisleithanië (deze zijde van de Leitha), Hongarije (inclusief Slowakije, Kroatië,Transsylvanië en hetBanaat) werdTransleithanië (gene zijde van de Leitha) genoemd.
De Tsjechische wens om eenzelfde regeling voor Bohemen enMoravië werd niet gehonoreerd, niet alleen omdat in die gebieden een grote Duitse minderheid woonde, maar ook omdat de Oostenrijkse en Hongaarse leiders geen macht wilden afstaan aan een derde rijksdeel. In1918 werd het keizerrijk na het verlies bij deEerste Wereldoorlog opgeheven en werd het gebied verdeeld.
De onderstaande gebieden vormden zogehetenkroonlanden. Deze kroonlanden waren deelstaten, waarvan de Keizer vorst was en bestuurd door eenLandeshauptmann ofStatthalter (gouverneur).
.svg)
.svg)
.svg)
_half-length_portrait_in_Austrian_uniform.jpg)
.svg)
