| Geologie van Nederland en Vlaanderen |
|---|
 |
| Grondsoorten |
| veen ·keileem ·löss ·mergel ·rivierklei ·pikklei |
| Geomorfologie |
| donk ·geestgrond ·jonge duinen ·komgrond ·sandr ·strandwal ·stroomrug ·stuwwal |
| Diepere ondergrond |
| Peelrandbreuk ·Roerdalslenk ·Zuidwalvulkaan |
Portaal  Geologie |
Keileem is eengrondsoort bestaande uit een ongesorteerd mengsel van keien,grind,zand,klei enleem. Vaak worden in keileem ookzwerfstenen gevonden. Daarnaast kwam er oorspronkelijk vaak ookkalk in keileem voor, dat doorchemische verwering vrijwel volledig is verdwenen. Keileem wordt onderlandijs afgezet en kan dan ook als een vorm vantill (grondmorene) worden beschouwd.
Het gewone keileem in Nederland is ongeveer 150.000 jaar geleden afgezet, tijdens hetSaalien[1] en is onderdeel van delithostratigrafischeFormatie van Drente.[2] Vooral in de provincieDrenthe komt veel keileem dicht aan het oppervlak voor. Lokaal is dit keileem soms opgestuwd door het landijs. Voorbeelden hiervan zijnGaasterland,Vollenhove, deHavelterberg, deEmminkhuizerberg,Schokland,Urk en opWieringen enTexel. Binnen het gebied waarvan het keileem bekend is, is het ook veel inboringen aangetroffen.[3]
Naast het keileem uit het Saalien is in een enkele boring keileem uit hetElsterien aangetroffen. Het werd onder andere gevonden in boringOostmeep in deWaddenzee op een diepte van 51,70 meter onder de zeebodem.[4]
Doorerosie door middel van uitspoeling kunnen de stenen uit het keileem vrij komen. Soms wordt op deze manier het hele keileem opgeruimd en blijft het stenenresidu over. In de zee van hetEemien, de warme tijd die volgde op het Saalien, vormden dergelijke stenenvelden het substraat vooroesterbanken. Stenenvelden uit het Saalien zijn zelfs nu nog aan het oppervlak aanwezig. Bekende stenenvelden zijn onder andere deTexelse stenen en hetVan der Lijn-reservaat bij Urk.
Omdat keileem slecht waterdoorlatend is, heeft deze grondsoort bijzonder veel invloed gehad op het Drentse landschap. De bodem is er door de keileemlaag moeilijk doordringbaar voor plantenwortels. Plaatselijk is de grond ook zeer nat, waardoor er gemakkelijkveenvorming plaatsvond. Onder hetNationaal Park Dwingelderveld bevindt zich een laag keileem van ongeveer 8 meter. Het grondwater doet er ongeveer 20 jaar over om daardoorheen te lopen.
Keileem is voor het eerst voor dijkbouw gebruikt bij de aanleg van deKorte Afsluitdijk, ter afsluiting van hetAmstelmeer, en later ook voor de bouw van deAfsluitdijk en anderedijken.
·
·
Fluviatiel ofmarien:grind ·zand ·zavel ·leem ·klei Kalkhoudend:kalk ·mergel ·moeraskalk
Eolisch:zandlöss ·löss Glaciaal:keimergel ·keileem Organogeen:hoogveen ·laagveen
Korrelgrootte:lutum (< 2 µm) ·silt (2–63 µm) ·zand (63 µm–2 mm) ·grind (2–63 mm) ·stenen (63–200 mm) ·keien (200–630 mm) ·blokken (> 630 mm)