| 西辽 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Kaart | |||||
 | |||||
■ Kara Kitan ca. 1200 | |||||
| Algemene gegevens | |||||
| Hoofdstad | Balasagun | ||||
| Talen | Kitan,Chinees | ||||
| Religie(s) | Confucianisme,Boeddhisme,Islam | ||||
| Regering | |||||
| Regeringsvorm | monarchie | ||||
 | |||||
Hetkanaat van Kara-Kitan,Kara-Kitai of deWestelijke Liao (Mongools: Хар Хятад;Char Chjatad;traditioneel Chinees: 西辽;vereenvoudigd Chinees: 西辽;pinyin: Xi Liao,1124[1] -1218) was eenKitanrijk inCentraal-Azië.
De dynastie was in 1124 gesticht doorYelü Dashi, die de overgeblevenen van deLiao-dynastie naar Centraal-Azië leidde na te zijn gevlucht voor de inval van deJurchen in hun vaderland inMantsjoerije in 1125. De macht over het rijk werd in 1211 overgenomen door deNaimanen onder leiding vanKuchlug. In traditioneel Chinese, Perzische en Arabische bronnen wordt dit als het einde van het Kara-Kitan rijk beschouwd.[2]
Het rijk werd uiteindelijk in 1218 door hetMongoolse Rijk verwoest.[2]
De naam Kara Kitan (Hala Qidan) werd door de Kitan gebruikt om naar zichzelf te verwijzen. De term wordt vaak vertaald als "Zwarte Kitan", maar de oorspronkelijke betekenis is niet bekend.[3]
Aangezien er geen directe bronnen uit het rijk zijn overgeleverd, zijn de enige overgebleven historische gegevens over het rijk afkomstig uit niet-Kara-Kitan bronnen. Omdat het rijk de attributen van een Chinese staat aannam, verwijzen Chinese historici over het algemeen naar dit rijk als de Westelijke Liao-dynastie, hiermee de voortzetting van deLiao-dynastie uitMantsjoerije benadrukkend. DeJurchen verwezen naar het rijk alsDashi ofDashi Linya (naar haar stichter), om eventuele aanspraken die het rijk kon hebben gehad op het oude grondgebied van de Liao-dynastie te minimaliseren.
Moslim historici noemden deze staat aanvankelijk simpelwegKhitay ofKhitai. Het was pas na de Mongoolse verovering dat men naar deze staat begon verwijzen in de islamitische wereld alsKara-Khitai ofQara-Khitai.[4]
De Kitan regeerden vanuit hun hoofdstadBalasagoen in het huidigeKirgizië. Zij hadden daarbij een directe controle over de centrale regio van hun rijk. De rest van hun rijk bestond uit zeer autonome vazalstaten, waarvan de voornaamsteChorasmië, deKarlukken, deKarahoja-Oeigoeren, deQangli en de Westelijke, Oostelijke enFergana-Karachaniden waren. De later aangekomenNaimanen werden ook vazallen, voordat ze de macht zouden overnemen onder leiding van Kuchlug.
De Kitanheersers namen veel administratieve elementen van de Liao-dynastie over, met inbegrip van het gebruik van een confucianistische bestuur en de keizerlijke attributen. Het rijk nam ook de titel vanGurkhan (universeleKhan) over.[5] De Kitan gebruikten deChinese kalender, behielden Chinese keizerlijke en administratieve titulatuur, gaven hun keizers regeringsnamen, liet munten slaan in een Chinese stijl, en stuurden keizerlijke zegels naar hun vazallen.[6] Hoewel de meeste van hun administratieve titels uit het Chinees waren ontleend, had het rijk ook lokale administratieve titels overgenomen, zoalstayangyu (Turks) envizier.
De Kitan behielden hun oude gebruiken, ook in Centraal-Azië. Ze bleven nomaden, bleven gehecht aan hun traditionele kleding en onderhielden de religieuze praktijken van de Liao-dynastie. De heersende elite heeft geprobeerd om de traditionele huwelijken tussen de koninklijke Yelü-clan en de gemalin Xiao-clan te behouden, en waren zeer terughoudend om hun prinsessen toe te staan te trouwen met buitenstaanders. De Kara-Khitai Kitan hingen een mengeling vanboeddhisme en traditionele Kitan-religie aan, waaronder vuurverering en stamgewoonten, zoals de traditie van het offeren van een grijze os met een wit paard. Een innovatie van de Kara-Khitai Kitan was dat ze hun soldaten eensoldij gaven.
Het rijk heerste over een diverse bevolking, die zeer verschilde van haar heersers. De meerderheid van de bevolking was sedentair, hoewel de bevolking plots meer nomadisch werd naar het einde van het rijk toe, als gevolg van de toestroom van Naimanen. Het merendeel van hun onderdanen warenmoslims, hoewel een aanzienlijke minderheid het boeddhisme enNestorianisme aanhing. Hoewel Chinees enKitan de voertaal waren van de administratie, maakte het rijk ook gebruik vanPerzisch enOeigoers.[7]
| Tempelnamen (Miao Hao 廟號 miàohào) | Postume namen (Shi Hao 諡號 shìhào) | Geboortenamen | Conventie | Regeringsnamen | Eranamen (Nian Hao 年號 niánhào) en hun overeenkomstige jaarbereik |
|---|---|---|---|---|---|
| Conventie: kijk bij elke afzonderlijke soeverein | |||||
| 1.Dezong (德宗 Dézōng) | Tianyouwuliedi (天祐武烈帝 Tiānyòuwǔlièdì) | Yelü Dashi (耶律大石 Yēlǜ Dàshí of 耶律達實 Yēlǜ Dáshí)1 | gebruikte geboortenaam | 1124-1144 | Yanqing (延慶 Yánqìng)1124 or1125-1134 |
| Bestond niet | Gantianhou (感天后 Gǎntiānhòu), as regent | Tabuyan (塔不煙 Tǎbùyān) | "Xi Liao" + postume naam | 1144-1150 | Xianqing (咸清 Xiánqīng)1144-1150 |
| 2.Renzong (仁宗 Rénzōng) | Te lang aldus niet gebruikt wanneer men naar deze soeverein verwijst | Yelü Yilie (耶律夷列 Yēlǜ Yíliè) | "Xi Liao" + tempelnaam | 1150-1164 | Shaoxing (紹興 Shàoxīng)1150-1164 |
| Bestond niet | Chengtianhou (承天后 Chéngtiānhòu), as regent | Yelü Pusuwan (耶律普速完 Yēlǜ Pǔsùwán) | "Xi Liao" + postume naam | 1164-1178 | Chongfu (崇福 Chóngfú)1164-1178 |
| 3.Bestond niet | Mozhu (末主 Mòzhǔ) of Modi (末帝 Mòdì) | Yelü Zhilugu (耶律直魯古 Yēlǜ Zhílǔgǔ) | gebruikte geboortenaam | 1178-1211 | Tianxi (天禧 Tiānxī)1178-1211 |
| 4.Bestond niet | Bestond niet | Kuchlug (Ch. 屈出律 Qūchūlǜ) | gebruikte geboorte naam | 1211-1218 | Bestond niet |
| 1 "Dashi" is mogelijk de Chinese titel "Taishi", wat "vizier" betekent; of het kan "Steen" betekenen in het Turks, zoals de Chinese transliteratie suggereert. | |||||
