| Kapitaal en ideologie | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| (Boekomslag op en.wikipedia.org) | ||||
| Oorspronkelijke titel | Capital et Idéologie | |||
| Auteur(s) | Thomas Piketty | |||
| Vertaler | Ilse Barendregt Marianne Gaasbeek Reintje Ghoos Alexander van Kesteren Jan Pieter van der Sterre Nele Ysebaert | |||
| Kaftontwerper | Studio Jan de Boer | |||
| Oorspronkelijke taal | Frans | |||
| Onderwerp | Politieke economie | |||
| Genre | Non-fictie | |||
| Uitgever | De Geus | |||
| Oorspronkelijke uitgever | Seuil | |||
| Uitgegeven | 2020 | |||
| Oorspronkelijk uitgegeven | 2019 | |||
| Pagina's | 1.114 | |||
| ISBN | 9789044543179 | |||
| NUR-code | 320/780 | |||
| Vorige boek | Kapitaal in de 21ste eeuw | |||
| ||||
Kapitaal en ideologie is een in 2019 uitgebrachtnon-fictieboek van de hand vanThomas Piketty. Het boek wordt door Piketty beschouwd als de opvolger van het in 2013 verschenenKapitaal in de 21ste eeuw.
Piketty beschrijft inKapitaal en ideologie de wereldwijde evolutie van de standensamenlevingen naar propriëtaristische samenlevingen naar sociaaldemocratische samenlevingen naar neopropriëtaristische hyperkapitalistische samenlevingen. Volgens piketty evolueren samenlevingen door historisch ideologische processen en niet door economische wetmatigheden. Om de groeiende ongelijkheid en het oprukken van het sociaal-nativisme tegen te gaan stelt Piketty een aantal maatregelen voor die hij onder de noemer participatief socialisme categoriseert.
InKapitaal in de 21ste eeuw beschreef Piketty het mechanisme achter de groeiendeongelijkheid op het einde van de 20ste eeuw. Aan de hand van cijfermateriaal toonde hij aan dat hetrendement opkapitaal hoger ligt dan degroei van de wereldeconomie waardoor de ongelijkheid niet anders kan dan groeien. Hij maakte daarvoor veelal gebruik van Europees cijfermateriaal. InKapitaal en ideologie beweert Piketty dat dit mechanisme niet uit economische wetmatigheden voortkomt maar uit historisch ideologische processen. Piketty beschrijft die processen gebruikmakend van cijfermateriaal uit deWorld Inequality Database wanneer het over ongelijkheid gaat, en van historische geschriften zoals parlementaire debatten, toespraken, verkiezingsprogramma's, non-fictieboeken, krantenartikelen, verhandelingen en literatuur wanneer het overideologie gaat. VoorKapitaal en ideologie maakt Piketty niet meer voornamelijk van Europees bronnenmateriaal gebruik. Het boek probeert een meer wereldomvattend beeld te schetsen, al blijven Frankrijk en hetWesten de meeste aandacht krijgen.
Op het einde van demiddeleeuwen bestonden de meeste samenlevingen uit drie standen: degeestelijkheid, dekrijgsmacht die tot de adel evolueerde, en het werkvolk, bestaande uitboeren,arbeiders en de latereburgerij. Piketty beschrijft de ongelijkheid in standensamenlevingen van over de hele wereld, aan de hand vangeëxtrapoleerd cijfermateriaal over het bezit en de inkomens van de armste 50 %, de daaropvolgende 40 %, de rijkste 10 % en de rijkste 1 % van de bevolkingen. De standensamenlevingen evolueerden vervolgens vanaf de tweede helft van het tweedemillennium naar propriëtaristische samenlevingen. De evolutie hing samen met het ontstaan van destaat, nieuwe transport- en communicatiemiddelen en een strikte scheiding van het recht op individueleeigendom en de regale bevoegdheden van de staat. De drie-standen-ideologie werd vervangen door een ideologie van het bezit, van deeigendom.[1]
Volgens Piketty verwierfEuropa tijdens die evolutie een voorsprong op de rest van de wereld doordat het vanwege zijn onderlinge oorlogen hogere belastingen dan elders in de wereld won. In vredestijd konden de belastinginkomsten voor andere doelen worden gebruikt. De Europese propriëtaristische samenlevingen konden daardoor hun macht over de rest van de wereld uitbreiden waardoorkoloniale enslavenstaten ontstonden.[2] Piketty beschrijft de evoluties en ongelijkheid in samenlevingen alsIndia,Brazilië,Japan,Iran,Algerije,Zuid-Afrika,Haïti enChina, onder invloed van het Westen.[1] Ondanks de belangrijke sociale revoluties in het Westen, zoals deFranse revolutie met de belofte tot meergelijkheid, leidden de propriëtaristische samenlevingen tot een soms nog grotere ongelijkheid dan in de standensamenlevingen. Bij het uitbreken van deEerste Wereldoorlog was de ongelijkheid in Europa nog nooit zo hoog geweest.[3]
Volgens Piketty beleefden de propriëtaristische samenlevingen door die enorme ongelijkheid zware crises waardoor de Eerste enTweede Wereldoorlog plaatsvonden. Na de Tweede Wereldoorlog bestond er in deSovjet-Unie,Oost-Europa enChina geen privé-bezit meer. De kolonies streden voor hunonafhankelijkheid. Het Westen betrad een sociaaldemocratische periode met een ongezieneeconomische groei, herverdelingspolitiek en verminderende ongelijkheid.[4]
Vanaf de jaren 1970 begon het kiezerskorps van desociaaldemocratische,socialistische en communistische partijen in het Westen echter te veranderen. Meer en meer hogeropgeleide arbeiderskinderen traden tot die partijen toe en de partijen verloren volgens Piketty de wil tot herverdeling en de belangen van de arbeiders langzaamaan uit het oog. De Angelsaksische wereld kende eenconservatieve revolutie en in de jaren 1980 stuikte daarenboven het communisme ineen. De links-rechts tegenstelling verdween. De ongelijkheid nam weer toe, vooral in de Angelsaksische wereld, maar ook in het postcommunistische samenlevingen. Volgens Piketty ontstonden in het Westen nieuweelites. Hij noemt ze brahmaans links en zakelijk rechts en stelt dat ze complementair zijn zoals de geestelijke en adelstand in de middeleeuwen. Ze heersen over de werknemers die zich van hen afkeren en op sociaal-nativistische ofpopulistische partijen stemmen. Ook elders in de wereld groeien de sociaal-nativistische partijen.[5]
Piketty stelt dat enkel meer gelijkheid de opgang van zulke partijen kan tegengaan. Volgens hem zou dit onder meer kunnen door werknemers meerinspraak in de ondernemingen te geven; detransparantie van vermogens te verhogen; de hoogste inkomens en vermogens terug zwaarderprogressief te belasten waardoor bezit tijdelijk wordt; transnationale democratische instellingen op te richten om de financiële stromen te beheersen, belastingen te heffen en transnationaal te herverdelen; jonge mensen een door devermogensbelasting gefinancierd startkapitaal te geven, een basisinkomen te garanderen en kwaliteitsonderwijs voor iedereen toegankelijk te maken. Hij noemt dit participatief socialisme.[6]
VolgensPaul Krugman is het boek een allegaartje van weinig met elkaar verband houdende gegevens die los staan van de uiteindelijke conclusies waartoe Piketty komt.[7]
Onder meerPaul Mason wijst op het feit dat Piketty's historische beweringen weinig onderbouwd zijn en onder vuur liggen.[8]
Raghuram Rajan wijst erop dat Piketty wel meer democratie vraagt maar tegelijkertijd pleit voor meer en grotere elitaire politieke instellingen. Nog volgens Rajan lijkt Piketty ervan uit te gaan dat de rijkenrentenieren terwijl onderzoek uitwijst dat de grote meerderheid van de rijken werkende mensen zijn. Als men die zeer zwaar gaat belasten zou het wel eens kunnen zijn dat daar onverwachte effecten op de belastinginkomsten gaan uit voortvloeien. Volgens Piketty kon het in de periode na de Tweede Wereldoorlog wel maar andere stemmen wijzen erop dat men toen de wereld terug aan het heropbouwen was na een oorlog. Daarenboven bracht die periode van hoge belastingen in de VS 7,6 % van hetbbp op tegenover 7,9 % wanneer debelastingdruk later lager lag. Piketty heeft ook geen oog voor 'winner-take-all markets',mededingingsrecht en de gevolgen van technologische vernieuwing.[9]
Hoewel het woord ideologie in de titel voorkomt gaat het in het boek nauwelijks over ideologie.[10]
VolgensJan Blommaert verdient de opdeling brahmaans links en zakelijk rechts kritisch onderzoek.[11]
Op hetChinese vasteland wordtKapitaal en ideologie niet uitgegeven omdat Piketty weigert de passages over ongelijkheid in China te verwijderen. Piketty klaagt in het boek het gebrek aan cijfermateriaal over China aan. Hij beweert dat de ongelijkheid er ondertussen bijna even groot is als in de Verenigde Staten. De rijkste 10% van de Chinese bevolking bezat in 2018 volgens Piketty's cijfers bijna 70% van de rijkdom. Er bestaan daarenboven geen cijfers over, noch erfenisbelasting op, de rijkdom die naar de volgende generatie wordt doorgeschoven.[12]
