| Kanaat Oezbekistan | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
| Algemene gegevens | |||||
| Hoofdstad | Chimgi-Tura (1428–1446),Sighnaq (1446–1469),Iasy (1469–1471) enAstrakhan (1471–1501) | ||||
| Religie(s) | Islam | ||||
HetKanaat Oezbekistan was een land inCentraal-Azië.
Te beginnen metSiban, de broer van Batu Khan die de heerser was van deGouden Horde, hadden deShajbaniden en hun nakomelingen het land in handen en heersten ze over vele stammen die doorBatu aan Shiban waren toegekend. Deze landen omvatten de Gouden Horde-domeinen ten oosten van deOeral en landen ten noorden van deSyr Darya- rivier.
Tegen de tijd van Abu'l-Khayr's geboorte in 1412, was deulus van Shiban uit elkaar gevallen. Op dit moment was het oostelijke deel van de Gouden Horde (deBlauwe Horde) buiten de volledige controle van deKhans en pretendenten van de Gouden Horde gekomen, vooral na de moord opBaraq Khan in 1427. Abu'l-Khayr werd na een veldslag in 1427 gevangengenomen en in 1428 vrijgelaten. Na het overlijden van de toenmalige Khan van deOezbeken en troonpretendent van de Gouden Horde, wist Barak Khan,Ulug Bey, de leider van hetTimoeridische rijk, het in het geheim zo te regelen dat de titel van khan werd doorgegeven aan Abu'l-Khayr. Hij begon zijn heerschappij door stammen inSiberië te consolideren rond zijn hoofdstad Chimgi-Tura (het huidigeTyumen). Hij was in staat om de regerendeKhan van Sibir,Kazhy Mohammed, af te zetten en bracht het hele gebied onder controle van deShajbaniden.
In 1430 of 1431 marcheerden Aboe'l-Khayr en zijn leger zuidwaarts naar het doorTimoeriden bezetteKhwarezm en bezettenUrganj . Tussen 1430 en 1446 veroverde de Oezbeekse Khanate land in Transoxiana van de Timuriden.
Abu'l-Khayr viel enige tijd daarna de Gouden Horde binnen en versloegMustafa Khan bijAstrachan . De Oezbeken verloren tijdens deze campagne ongeveer 4.500 mannen.
Voorafgaand aan de dood vanShah Rukh in 1448 werdenSighnaq en andere steden inToeran, zoalsUzkend enSozak, binnengevallen en veroverd door de Oezbeken. Sighnaq werd gedurende deze tijd een van de belangrijkste steden van Centraal-Azië.
In 1451 sloot Abu'l-Khayr een bondgenootschap met de TimuridAbu Sa'id tegen zijn rivaal'Abdullah en de twee marcheerden beiden opSamarkand . De alliantie tussen Oezbeek en Abu Sa'id was succesvol en in ruil daarvoor bracht Abu Sa'id hulde aan de Oezbeken.
Vanaf de jaren 1460 voerden de Kazachse khans oorlog om de controle over het hedendaagseKazachstan, onder leiding van Janibeg en Kerei Khan, de zonen van de troonopvolger van de Gouden Horde, Barak Khan, die hetKazachse Kanaat oprichtten. Deze oorlog was vooral moeilijk voor de Oezbeken vanwege een recente oorlog met deDorben OiratMongolen aan de oostgrenzen van de Oezbeken. Janibeg en Kerei probeerden te profiteren van de zwakte van Oezbeek na het conflict.
Ergens rond 1468-1470 sneuvelde Abu'l-Khayr Khan in de strijd tegen de Kazachen, samen met een aantal van zijn zonen.Sheikh Haidar, ook bekend als Baruj Oghlan ( bronnen zien ze als verschillende personen of één persoon), de oudste zoon van Abu'l-Khayr, volgde hem op. Het bewind van Sheikh Haidar was kort en werd beëindigd na conflicten met een rivaliserende Khan,Ibak .
Moehammad Shajbani, de kleinzoon van Abu'l-Khayr, volgde zijn vader, Sheikh Haidar, op. Shaybani had, samen met zijn broer,Mahmud Sultan, een veilig onderkomen gevonden bij deKhan van Astrachan,Qasim.
Nadat Shaybani werd geholpen door deMoghul Khans om land in Transoxiana terug te winnen, werd hij een Moghul-vazal van 1488 tot ongeveer 1500. Hierna leidde Shaybani zijn eigen veroveringen die grotendeels bestonden uit steden in de uiteengevallen Timuridische opvolgerstaten (zoalsSamarkand enBukhara ). De belangrijkste rivalen van Shaybani waren deTimuridBabur en dePerzischesjah Ismail.
Muhammad Shaybani werd gedood in deSlag bij Marv door deSafaviden enShah Ismail in 1510.
Dit zijn de khans die heersten over de domeinen van de Oezbeken voorafgaand aan de Abulkhairiden.
