| Johann Theile | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Algemene informatie | ||||
| Bijnaam | Vater der Contrapunctisten | |||
| Geboortedatum | 29 juli 1646 | |||
| Geboorteplaats | Naumburg | |||
| Overlijdensdatum | juni 1724 | |||
| Overlijdensplaats | Naumburg | |||
| Land(en) van nationaliteit | Duitsland | |||
| Werk | ||||
| Genre(s) | opera | |||
| Beroep | componist,muziektheoreticus,muziekpedagoog,organist | |||
| Instrument(en) | orgel | |||
| Werken in collectie | Düben collection | |||
| (en)AllMusic-profiel (en)Discogs-profiel (en)MusicBrainz-profiel | ||||
| ||||
Johann Theile (Naumburg, 29 juli 1646 - aldaar, juni 1724) was een Duitsebarokcomponist enkapelmeester. Hij werkte inGottorf,Wolfenbüttel enMerseburg en was inHamburg actief betrokken bij hetOper am Gänsemarkt.
Theile kreeg van deMagdeburgsecantor Johan Scheffler zijn eerste muziekonderwijs. In 1666 begon Theile aan een studie rechten aan deuniversiteit van Leipzig. Een jaar later publiceerde Theile met financiële hulp van vrienden zijn eerste composities:Weltliche Arien und Canzonetten. Hij bleef studeren tot ongeveer 1672, maar onduidelijk is of hij zijn studie heeft afgerond.
Tijdens zijn studietijd was Theile lid van het 'collegium musicum', het muziekgezelschap van de universiteit. Teile was zowelzanger als bespeler van deviola da gamba. Via dit muziekgezelschap kwam hij in contact met de componistHeinrich Schütz, van wie hijcompositieleer kreeg.
In 1673 was Theile inLübeck, waar ook zijn vriendenJohann Adam Reincken enDieterich Buxtehude woonden. Mogelijk heeft hij eerst nog les gegeven inStettin.
Theile volgde in 1673Augustin Pfleger op alskapelmeester aan hetGottorfse hof van hertogChristiaan Albrecht van Sleeswijk-Holstein-Gottorp. ToenDenemarken het hertogdomHolstein in 1675 bezette, vluchtte de hertog naarHamburg en ook Theile vertrok nu naar deze stad.
Theile deed in 1676 nog een poging omSebastian Knüpfer op te volgen alsThomascantor te Leipzig. Dit lukte echter niet;Johann Schelle kreeg de aanstelling.
Op 2 januari 1678 werd in Hamburg het theater Oper am Gänsemarkt geopend. Dit operatheater naar ontwerp van de ItaliaanGirolamo Sartorio was mede opgericht door Theiles voormalige werkgever, de in ballingschap levende hertog Christiaan Albrecht. Het openingsstuk op 2 januari was de operaAdam und Eva, gecomponeerd door Theile.
Om in Hamburg in zijn levensonderhoud te voorzien gaf Theile privé muziekles. Verder was hij actief betrokken bij het operatheater.
In 1685 kreeg Theile een aanstelling als kapelmeester aan het hof inWolfenbüttel, waar hijJohann Rosenmüller opvolgde. Hij gaf hier onder andere les aanGeorg Österreich.
In 1691 vertrok Theile naarMerseburg waar hij kapelmeester werd van hertogChristiaan II. Ook hier gaf hij weer muziekles, onder andere aanJohann Ziegler. Toen hertog Christiaan in 1694 overleed, kwam er ook een eind aan Theiles aanstelling.
Het is niet duidelijk welke functies Theile uitoefende na 1694, maar mogelijk was hij inBerlijn aan het hof vanFrederik I van Pruisen. Hij droeg namelijk zijn bundelAndächtige Kirchen-Music op aan Frederik en vermeldde daarin tevens dat hij de hertoghobo had leren spelen. Ook heeft Frederiks echtgenoteSophie Charlotte van Hannover zich er hard voor gemaakt om Theile naar Berlijn te krijgen.
In 1710 werkte Theile als muziekleraar inHalle. Hij gaf tevens advies over het inrichten van de hofkapel van de hertog vanZeitz.
Zijn laatste jaren bracht Theile door in Naumburg. Hij woonde daar sinds 1718 in bij zijn zoon, die in Naumburgorganist was. Johann Theile overleed in juni 1724 en werd op 24 juni begraven.
Theile schreef voornamelijk religieuze werken. Hierop vormt zijn eerste uitgaveWeltliche Arien und Canzonetten uit 1667 een uitzondering, net als enkele instrumentale sonaten die hij op latere leeftijd schreef.
Een deel van zijn composities is tijdens zijn leven nog uitgegeven, de rest kwam niet verder dan eenmanuscript. Overigens is niet alles van Theiles werk bewaard gebleven.
Hieronder volgt een selectie uit zijn composities:
Theile had een grote voorkeur voor hetcontrapunt. Dit uit zich niet alleen in zijn muziek, maar komt ook als onderwerp voor in zijn zes theoretische verhandelingen. De verhandelingDas musikalisches Kunst-Buch was mogelijk zelfs een inspiratiebron voorDie Kunst der Fuge vanJohann Sebastian Bach.
Zijn voorkeur voor het contrapunt leverde Theile de bijnaam 'Vater der Contrapunctisten' op.
