Na het uitroepen van de staatIsraël in 1948 in hetMandaatgebied Palestina heeft Israël in de daaropvolgende oorlog de wijken ten westen van deOude Stad Jeruzalem (West-Jeruzalem) veroverd. In deZesdaagse Oorlog in 1967 heeft Israël ook deWestelijke Jordaanoever metOost-Jeruzalem (de Oude Stad met de oostelijk ervan gelegen wijken veroverd en militair bezet. Sindsdien beschouwt Israël West- en Oost-Jeruzalem tezamen als zijn hoofdstad. Internationaal wordt Jeruzalem niet erkend als hoofdstad van Israël.[4] en wordt uitgegaan vantwee staten.
Voor destaat Palestina geldt Oost-Jeruzalem nog altijd als hoofdstad van een onafhankelijke Palestijnse staat. In 2002 is de stad door dePalestijnse Wetgevende Raad aangewezen als de hoofdstad vanPalestina.[5] Palestina wordt echter niet algemeen erkend als autonome staat.
Status
Ingevolgehet Verdelingsplan van deVerenigde Naties in november 1947 zou Jeruzalem met de omliggende wijken alscorpus separatum onder een permanent internationaal bestuur komen.[6]
Op 11 mei 1949 werd Israël, onder voorwaarden, als lid toegelaten tot deVerenigde Naties.[7]
Sinds 11 december 1949,[8] ruim een jaar na de stichting van de staat Israël claimt de Israëlische regering Jeruzalem als de hoofdstad van Israël. De Israëlische overheid vestigde inWest-Jeruzalem het presidentsgebouw, hetparlement,[9] hetopperste gerechtshof en de meeste ministeries. De meesteambassades zijn echter gevestigd inTel Aviv. Internationaal wordt Jeruzalem als hoofdstad van Israël niet erkend.
In 1980 werd in Israël deJeruzalemwet aangenomen, waarin heel Jeruzalem tot"de eeuwige en ondeelbare hoofdstad van Israël" werd uitgeroepen. Dit omvatte dus ook Oost-Jeruzalem, en ook de omliggende Palestijnse dorpen op deWestelijke Jordaanoever[11]
DeVerenigde Naties houden vast aan hetcorpus separatum uit hetDelingsplan van november 1947[12] (zie ook in de Geschiedenisparagraaf in dit artikel), en hebben het een en ander in 1980 nog eens bevestigd in de (Resoluties476 en478 van de Veiligheidsraad). In deOslo-akkoorden die in 1993 tussen dePLO en Israël gesloten werden, was de status van Jeruzalem nog even buiten beschouwing gelaten. Er zou vijf jaar na dato een besluit worden genomen over de definitieve status, evenals over de vorming van een Arabische staat. Die afspraak tussen beide partijen is echter nooit nagekomen.
De verovering enannexatie door Israël van aanzienlijke delen van Palestina buiten het gebied dat in het Verdelingsplan aan een Joodse staat was toebedacht, waaronderWest-Jeruzalem, is door de internationale gemeenschap nooit erkend, omdat het officiële standpunt blijft dat de grenzen pas bij eenvredesverdrag vastgelegd kunnen worden.
DeWereldraad van Kerken (WCC) erkent Jeruzalem als stad van drie godsdiensten en twee volken en het centrale belang van zijn status in politiek, sociaal en religieus opzicht voor een uiteindelijke duurzame vrede tussen Israëli's en Palestijnen. De WCC betreurde bij monde van zijn secretaris-generaalOlav Fykse Tveit ten zeerste het plan in 2017 van de president van de Verenigde Staten,Donald Trump, om Jeruzalem als de hoofdstad van Israël te beschouwen[13] De Palestijnse afgevaardigde in hetVerenigd Koninkrijk, Manuel Hassassian, zei dat een erkenning van Jeruzalem als hoofdstad van Israël een oorlogsverklaring is tegen 1,5 miljard moslims en honderden miljoenen christenen die een hegemonie van Israël over de heilige plaatsen niet zullen accepteren.[14]
De Verenigde Naties namen op 20 december 2017 een resolutie aan waarin ook op eerdere resoluties werd teruggegrepen en werd verklaard dat de Palestijnse bevolking permanentesoevereiniteit heeft in de bezette Palestijnse gebieden inclusief Oost-Jeruzalem.[15]
Etymologie
Over deetymologie en de oorsprong van Jeruzalem bestaat onzekerheid.De stad Jeruzalem wordt reeds genoemd in bronnen van het begin van het2e millennium v.Chr.: inEgyptische vervloekingsteksten (19e en 18e eeuw v.Chr.) worden de namenWrwshlm enWrwshmn aangetroffen. Later komt in de zogenaamde brieven (eigenlijkkleitabletten) vanTel el Amarna, gedateerd eerste helft 14e eeuw v.Chr., de naamUrusalim(u) voor. Abdu-cheba (‘dienaar van Cheba’), de Egyptische vazalvorst van deze stad, vraagt de farao om militaire bijstand om de aanvallen van deApiru (misschien de Hebreeën) te kunnen afslaan. De zonnegodinCheba werd vereerd door deHurrieten, die nauw aan de Hethieten gelieerd waren.
Het eerste deel van de naam Jeruzalem, 'Jeru-', kan ‘stad’, ‘woning’ of ‘bron’ betekenen, of afkomstig van het werkwoord 'yãrã' = werpen.[16]. Volgens sommigeSemitische taalkundigen kan Jeru- 'woning'(<jarah) betekenen. De herkomst kan echter ook niet-Semitisch zijn:ur(u)- zou van een woord voor ‘bron, waterstroom, rivier’ kunnen komen: ‘de bron van Salem’ (vergelijk de rivieren Jor-daan, Jar-muk, Jabbok (< *Jar-bok?), Jar-kon, de oasestad Jer-icho; bij Jeruzalem was de bron Gihon). Het Grieksehiëro- (inHiërosolyma) is dus zo gek nog niet, want de betekenis vanhiëros inhiëros Pergamos is ‘door een god bewoond of beschermd’.
Het tweede deel van de naam, '-zalem' kan gebaseerd zijn op de naam Sjalman. DeAssyriërs hielden lijsten met godennamen bij om zich te kunnen oriënteren in de veelheid van goden in het rijk. Volgens zo’n lijst zou in Jeruzalem Sjalmanitu de "Isjtar van Jeruzalem" genoemd worden. Sjalmanitu was de echtgenote van de oorlogsgod Sjalman. Het is dus mogelijk dat Jeruzalem oorspronkelijk betekent ‘de stad van de god Salem’.
Homerus vermeldt dat demythischeheldBellerophon oorlog voerde tegen de Solymi, een volk in het gebied van deHethieten (Ilias Z, 184 en 204). Het volk wordt gesitueerd in de buurt vanLycië, waar men kennis had van het schrift. OokHerodotus (Hist. I, 173) enTacitus (Hist. V, 2) vermelden de in de gedichten van Homerus bezongen Solymi. De stad Jeruzalem (Hiërosolyma) zou zijn naam daaraan hebben ontleend. Het is dus niet helemaal uit te sluiten dat de Solymi – misschien ‘de mannen van Sjalman’ – een historische band met Jeruzalem hebben gehad.
Het kan ook zijn dat de naam een combinatie is van twee steden uit de tijd van deHebreeuwse Bijbel, die wellicht beide voor Jeruzalem staan:Jebus (יבוס; genoemd naar Jebus, de vader van deJebusieten) enSalem (שלם; eenKanaänitische god). Mogelijk kan de naam ook vertaald worden als 'Basis van Salem'. Salem wordt ook wel geassocieerd met Beith Shean (Scythopolis). In de Hebreeuwse Bijbel wordt een ontmoeting beschreven tussenAbraham enMelchizedek, de koning van Salem (Genesis 14:18). In het Bijbelboek Ezechiël (Ezechiël 16:2-3, 45) spreekt de profeet Ezechiël over Jeruzalem: 'Van oorsprong ben je een Kanaänitische' en ‘Je vader was een Amoriet, je moeder een Hethiet’ .
De volksetymologie heeft van 'Jeruzalem' later ‘de stad van de vrede’ gemaakt (‘ir = stad,sjalom/salam = vrede).
Bevolkingsaantal, samenstelling en ontwikkeling
Sinds de bezetting van deWestelijke Jordaanoever op 28 juni 1967 worden de bewoners van Oost-Jeruzalem en de uitbreidingen daarmee vangeannexeerdePalestijnse dorpen, alsook deIsraëlische nederzettingen rondom de oude stad, meegeteld bij het inwoneraantal van de Israëlische gemeente (West-)Jeruzalem.Vóór 1967 bestond de bevolking van Oost-Jeruzalem uit 71.000 inwoners, allen niet-Joden.[17]
In 2007 had Jeruzalem 747.621 inwoners, waarvan 299.708 in West-Jeruzalem en 443.802 in Oost-Jeruzalem.
In 2014 had Jeruzalem 849,780 inwoners, waarvan 327,890 in West-Jeruzalem en 521,890 in Oost-Jeruzalem.
Vanaf het begin van het BritseMandaatgebied Palestina (1922) is de bevolkingssamenstelling van Jeruzalem als volgt:
Jaar
Joden
Moslims
Christenen en anderen
Totaal niet-Joden
Totale bevolking
Bron
1922
33.971
13.413
15.194
28.607
62.578
UNSCOP (1946)A survey of Palestine
1944
97.000
30.630
29.450
60.080
157.080
UNSCOP (1946)A survey of Palestine
1967
195.700
54.963
12.644
67.607
263.307
Harrel, M. (1974)The Jewish presence in Jerusalem through the Ages
Pritchard en ook Habachi melden dat er geen Egyptische bronnen van Israëlitische slavernij en van een exodus bestaan, zoals in de Hebreeuwse Bijbel staat geschreven. De hellenistische EgyptenaarManetho schreef 1000 jaar na de Exodus dat deHebreeën niet ontsnapt zijn maar "eruit gegooid als leprozen en pestlijders, en vervolgd tot inPalestina, waar ze Jeruzalem stichtten en voorouders van de Joden werden".[21] Het Bijbelse verhaal van het verschijnen van een volk Israël in Palestina is een weergave van het zogenaamdeConquest Model. Tegenwoordig geldt deze visie als achterhaald. Er zijn nauwelijks nog historici die dit 'veroveringsmodel' verdedigen. Het is onmogelijk gebleken deze theorie in overeenstemming te brengen met de aan dearcheologie ontleende gegevens.[22] Het wordt waarschijnlijker geacht dat de Israëlieten afstammen van de Kanaänieten. In de tijd waarin de Bijbel de verovering van Kanaän situeert, zouden deze Israëlieten de heuvels zijn gaan bevolken terwijl de Kanaänieten (later Feniciërs genoemd) achterbleven in de kustvlakte.
Beginperiode, op grond van de Hebreeuwse Bijbel
In 1025 v.Chr. versloeg koningSaul deFilistijnen, die daarmee uit de heuvels van Juda verdwenen en Saul meer ruimte gaven. De stammen schaarden zich dankbaar rond hem, behalveSamuel. Later trok deze in het openbaar Sauls koningschap in. Saul namGibea, 5 km ten noorden van Jeruzalem in.[23] In 1004 v.Chr. zoukoning David, na 7,5 jaar vanuitHebron geregeerd te hebben, Jeruzalem op deJebusieten hebben veroverd. Hij liet deArk (die door Saul compleet was genegeerd wegens de smaad van het verlies) ernaartoe halen. Hij zou de stad, vlak op de grens der twee staten[bron?], tot hoofdstad van hetkoninkrijk Israël gemaakt hebben. Op deze wijze kon hij zijn paleis en machtsbasis op neutraal terrein bouwen. Sommigen vermoeden nog andere beweegredenen.[24]David wilde te Jeruzalem een tempel bouwen, maar de profeten keerden zich daartegen namens God; in970 begon zijn zoonSalomo, met steun van de profeten, met de bouw van de tempel. Salomo staat bekend als een wijze koning. Toch wordt hem verweten de afgodendienst te hebben getolereerd. Toen na Salomo's overlijden in922 v.Chr. het koninkrijk in twee delen uiteen viel, werd Jeruzalem de hoofdstad van alleen hetkoninkrijk Juda.
Beginperiode, wetenschappelijk gezien
Er zijn weinig wetenschappelijke bewijzen voor het bestaan van een monarchie van Saul, David en Salomo. Hetmonotheïsme zou pas veel later tot bloei zijn gekomen, in de 7e eeuw v.Chr. onder koningJosia. Tot het einde van de 10e eeuw v.Chr. woonde verreweg het grootste deel van de bevolking vanPalestina in het laagland, in de smalle kustvlakte en de vruchtbare vallei van Jizreël. Vanaf het einde van die eeuw begon ook de bevolking in de heuvels van Samaria toe te nemen. Dit droeg in belangrijke mate bij aan de opkomst van een regionale staat.[25] In de heuvels vande regio Samaria vormde zich een nieuwe politieke macht. VolgensAssyrische bronnen heerste hier in de 9e eeuw het geslachtBit Humri. In deze wordt hetKoninkrijk Israël een sterke macht onder koningOmri, diede stad Samaria stichtte als hoofdstad van zijn rijk.[26] Enkele generaties later ontstond een vergelijkbaar staatje rond Jeruzalem. De in Jeruzalem heersende dynastie wordt onder andere in een inscriptieBet Dawîd, hetHuis van David, genoemd. Omri stabiliseerde ook zijn politieke grenzen en herstelde de betrekkingen met het politieke Jeruzalem door het uithuwelijken van zijn kleindochter Atalia aan de koning vanJuda in het zuiden. Omri slaagde erin een dynastie te vestigen, die dan ook die van de Omriden wordt genoemd. Zijn nakomelingen heersten niet alleen voor de volgende veertig jaar over Israël, maar ook kort nog over Juda.
In 925 v.Chr. plunderdefaraoSjosjenq Jeruzalem. Sjosjenqs zegetocht staat op de tempel inKarnak afgebeeld. In de 9e eeuw was Juda een armere staat vergeleken met zijn buren, waaronder Israël onder de Omriden. In849 v.Chr. voerdeAtalia, gemalin van koningJoram en dochter vanIsebel, als vereerster vanBaäl deze cultus in Jeruzalem in. Zij usurpeerde de troon na de dood van haar zoonAhazia en vermoordde alle leden van het koninklijk huis, op een babyprinsje,Joas, na, dat door de priesters van de tempel vanJHWH tot zijn zevende jaar verborgen werd gehouden en toen koning werd gemaakt. Bij deze contrarevolutie vond Atalia de dood. Er zijn negenFenicische graven onderaan in de necropool gevonden, onafgewerkt.[27] Daterend uit de8e eeuw v.Chr. zijn ook in de nederzetting op de westelijke rug muren en vloeren bezaaid met ijzertijd-aardewerk gevonden (door prof. Avigad) samen metfigurines die geduid kunnen worden als vruchtbaarheidssymbolen, vooral in de vorm van zuil-achtige vruchtbaarheidsgodinnen die hun borsten aanbieden.[28]
Onder Assyrisch bewind
In734 v.Chr. weigerde Juda een coalitie metPekach. Daarop werd Jeruzalem door Pekach belegerd. KoningAchaz van Juda riep toen Assyrische hulp in en zond een boodschapper met een enorme gift zilver en goud uit de tempel. Juda mocht autonoom blijven tegen betaling van schatting. In 722 v.Chr. viel het koninkrijk Israël in handen van hetNieuw-Assyrische Rijk en vluchtten veel inwoners naar Juda. Volgens dr. Magen Broshi was er rond 720 v.Chr. inderdaad een bevolkingstoename richting Jeruzalem vanuit Israël, die leidde tot verdrievoudiging van het inwoneraantal.[29]
In 715 v.Chr. verbrijzeldeHizkia de gewijde stenen, hieuw degewijde palen om en sloeg de bronzen slangNehushtan stuk die in de tempel bewaard was sinds de Hebreeën inKanaän waren gekomen. Hij had eerder reeds alle plaatselijke heiligdommen vanAsherah verboden, om de eredienst te centraliseren in Jeruzalem. Hizkia steunde het Babylonische plan vanMerodach-Baladan tegenSanherib en sloot zich aan bij de door Egypte gesteunde coalitie.[30]
In 701 v.Chr. valt Sanherib Juda binnen. De wandpanelen van Hizkia's paleis – die zich nu in hetBritish Museum bevinden – getuigen van de zelfs voor die tijd opvallende wreedheid waarmee deze inval gepaard ging. Een vertaling van Sanheribs annalen naar Ancient Near Eastern Texts luidt: "Wat Hizkia de Jood aangaat, hij onderwierp zich niet aan mij, ik belegerde 46 van zijn versterkte steden, ommuurde vestingen en talloze dorpen en overmeesterde ze door aangestampte taluds en stormrammen, voetvolkaanvallen, mijnen, stootblokken, alsook sappeurswerk... Hemzelf maakte ik gevangen in Jeruzalem, zijn koninklijke residentie, als een vogel in een kooi".[31] Juist buiten de Sionpoort zijn overal resten van Israëlitische huizen die op vaste grond gebouwd waren, aldus dr. Magen Broshi: 'Er was blijkbaar in korte tijd een bevolkingstoeloop na de Assyrische inval in Juda'. Het Assyrische leger is vervolgens overhaast afgedropen. DeBijbel ziet hier de hand van God in. OokHerodotus[32] beschrijft de plotselinge terugtrekking; volgens hem veroorzaakt door muizen.
Gemengde cultuur
Toen het Assyrische rijk onder de Babylonische druk in elkaar stortte, hadden de inwoners van Juda even rust. Volgens de Hebreeuwse Bijbel voerde koningJosia een religieuze hervorming door. In 630 v.Chr.[bron?] haalde deLevitische priester Hilkia, in dienst van de koning, het gerei dat voorAsherah enBaäl was gemaakt weg uit de tempel in Jeruzalem.[33]Veertig jaar later sprak de profeetEzechiël afkeurend over vrouwen die in de tempel durfden profeteren 'naar eigen inzicht'.[34] Het Bijbelboek Ezechiël heeft het verder over vrouwen die in dezelfde tempel in Jeruzalem, waar ookJHWH vereerd werd, ritueel omTammuz weeklaagden, aldus de rouwpraktijken overnemend van de Babylonische mythen vanIshtar. De naamBaäl wordt aangewend voor de echtgenoot van de Godin, in plaats vanTammuz, hoewel deze naam in Jeruzalem toen nog in gebruik was.[35] De profeetJeremia meldt dat opstandige vrouwen openlijk verkondigden dat zij van plan waren de 'Koningin van de Hemel' te blijven vereren. De mannen wilden hun vrouwen daarin blijkbaar verder volgen.[36]
Onder Babylonisch bewind
In 597 v.Chr. kwamZedekia, plaatsvervangend koning, openlijk in opstand tegen Babylon.Nebukadnezar II voerde daarop een aanval op Juda uit, met wegvoering vanJojachin[37] die 47 jaar duurde.[38] Een Babylonisch verslag in spijkerschrift maakt melding van deze eerste strafexpeditie tegen Jeruzalem op 16 maart van dat jaar.
Omdat een harde kern in Jeruzalem nog steeds weigerde de Babylonische suprematie te erkennen, voerde in 587 v.Chr. Nebukadnezar een tweede beleg over Jeruzalem. Zedekia ontsnapte, maar werd bij Jericho gevangengenomen. Zijn zonen werden terechtgesteld en hijzelf blind gemaakt en meegevoerd. Kort daarop viel de stad in handen van deBabyloniërs en werd platgebrand. De muren werden geslecht en de tempel verwoest. Een deel van de Judeese bevolking vertrok inballingschap naar Babylon. Wat van de tempel overbleef werd met de grond gelijk gemaakt. James Pritchard noemt dit gebeuren een allerbelangrijkste gebeurtenis voor Juda, vanwege de indruk die de wegvoering van de joodse intelligentsia naliet op het jodendom. Het boek 'Koningen' werd enige tijd na de verwoesting geschreven.[39] Pritchard wijst erop dat trouwens de heleTenach samengesteld werd in Jeruzalem, een cultuurcentrum.Samaria had een concurrerende cultus.
Onder Perzisch bewind
Toen dePerzen Babylon innamen, vaardigdeCyrus in 538 v.Chr. een decreet uit dat voorzag in herstel van de joodse gemeenschap en cultus in Jeruzalem. Een kleine groep pioniers keerde terug, zij het met tegenkanting van de toenmalige plaatselijke bevolking van Jeruzalem, en zij kregen toestemming de tempel te herbouwen echter wel onder Perzische heerschappij. Zij bouwden een eenvoudige nieuwe tempel in Jeruzalem, dat nu hoofdstad van een kleine Perzische provincie van 50.000 zielen werd. Een eeuw lang na Cyrus' dood reisden afstammelingen van de Judeese ballingen terug naar Jeruzalem.
Vanaf 515 v.Chr. ontstond er vijandschap tussen de terugkerendeJudeërs en hun noorderburen inSamaria. DeSamaritanen besloten hun eigen tempel te bouwen op deGerizim bij Sichem.Ezra had hun aanbod om de tempel te herbouwen afgewezen, omdat zij 'etnisch en theologisch niet zuiver genoeg zouden zijn'.[40]
Onder dePerzen werden de joden betrekkelijk ongemoeid gelaten en konden ze hun godsdienst vrijelijk beoefenen. Maar de stad bleef belegerd en de muur mocht niet herbouwd worden.In 445 v.Chr. werdNehemia, joods ambtenaar van hoge rang aan het hof vanArtaxerxes I, stadhouder voor Juda in Jeruzalem. Hij bewoog de koning om de wederopbouw van de muur toe te staan. Hij voerde dit heel snel uit in 52 dagen, wegens morrende buren rondom. Zo'n 10.000 afstammelingen van ballingen kwamen zich toen vanuit Babylon in en om Jeruzalem vestigen.
Onder hellenistisch bewind
Omstreeks 330 v.Chr. werd het Perzische Rijk veroverd door de Macedonisch-Griekse koningAlexander III de Grote. Hiermee begon de periode van hethellenisme voor Jeruzalem.
In 312 v.Chr. nam de Egyptisch-Griekse koningPtolemaeüs I Jeruzalem in. Onder dePtolemaeën genoten de joden eveneens godsdienstige vrijheid. (DeTenach werd zelfs in hetGrieks vertaald in opdracht van de Ptolemese koningen. Dit was voor zover bekend de eerste vertaling van de Hebreeuwse geschriften in een andere taal; zij staat bekend als deSeptuagint). De stad werd later echter (198 v.Chr.) veroverd door de Grieks-SyrischeSeleuciden die het hellenisme met geweld wilden opdringen aan hun onderdanen. In 168 v.Chr. poogde de Seleucidische koningAntiochos Epiphanes (de joden noemden hem al gauwAntiochos Epimanes watAntiochos de gek betekent) de joodse godsdienst uit te roeien en werd de joodse tempel ontheiligd door er een varken te offeren aanZeus.
Zo wilde hij de tempel wijden aan deGriekse godsdienst. De joden vonden dit een ernstige belediging voor hun geloof en er brak een grote volksopstand uit. Na vele wreedheden over en weer wisten de opstandelingen, bekend als deMakkabeeën, in 164 v.Chr. de stad te heroveren en de tempel weer in gebruik te nemen voor de beoefening van de Jahweïstische godsdienst. De Makkabeeën stichtten het joodse koningshuis van deHasmoneeën. In 161 v.Chr. sloten ze een bondgenootschap met deRomeinen die hun invloed in het hellenistische oosten aan het uitbreiden waren. In 143 v.Chr. wisten de Hasmoneeën onafhankelijkheid voor Juda te verkrijgen en werd Jeruzalem weer een tijd de hoofdstad van een onafhankelijke Joodse staat.
Het was tegen het einde van de regering van Herodes de Grote datJezus van Nazareth werd geboren.De joodse nieuwtestamenticusDavid Flusser acht het het waarschijnlijkst dat zijn terechtstelling aan het kruis (de vorm van doodstraf voor niet-Romeinen) buiten de stadsmuur in het jaar 30 is voltrokken.[41]
In het jaar 66 na Chr. begon deEerste Joodse Opstand. Deze werd onderdrukt doorVespasianus enTitus in het jaar 70. Hierbij verwoestten deRomeinen de stad en de tempel werd in brand gestoken. Het enige overblijfsel van de tempel was een deel van de Westelijke muur, die nu bekendstaat als deKlaagmuur. Op de ruïnes van de stad werd een Romeins legerkamp opgericht.
KeizerHadrianus bezocht in het jaar 130 de stad en besloot er een Romeinse kolonie te vestigen. In het jaar 132 werd Jeruzalem door de Joden, onder leiding vanBar Kochba, veroverd (Tweede Joodse Opstand). Deze maakten Jeruzalem opnieuw tot hun hoofdstad en richtten er een voorlopige tempel op. De reactie van Hadrianus bleef niet uit, hij heroverde de stad en gaf haar een andere naam,Aelia Capitolina. Op deTempelberg werd een Romeinse tempel gebouwd (ter verering vanJupiter). De Joden werd de toegang tot de stad ontzegd.
In 637 gaf patriarchSophronius de stad, na deSlag bij de Jarmuk, over aan de Arabieren onder leiding vankaliefOmar. In hetArabisch werd de stad bekend als Al-Qoeds (de heilige (stad)) en ook wel alsOeroesjalim, wat wel wordt uitgelegd alsstad van sjalim. Het is voor demoslims een heilige stad, onder meer omdat volgens de islamitische godsdienst de profeetMohammed – in een wondere nachtreis – er opBuraq, een dier gelijkend op een ezel, vanuit Mekka naartoe is gereisd en vanaf de Tempelberg naar de hemelen is opgestegen. Een voetafdruk in deRotskoepel (gebouwd 691-692) herinnert hieraan. De kalief liet Joden, die verbannen waren onder de Byzantijnen, terugkeren. Onder druk van patriarch Sophronius werd het aantal beperkt tot 70 families. In het jaar 660 werd begonnen met de bouw van deAl-Aqsamoskee.
De joodse en christelijke gemeenschappen genoten in deislamitische wereld een hoge mate van zelfstandigheid. Tijdens hetkalifaat van de Abbasiden had iedere groep een officiële vertegenwoordiger aan het hof van de kalief. Later holde het gezag van de kalief uit en boette ook het prestige van deze hoogwaardigheidsbekleders in. Iedere religieuze groep behield zijn eigen rechters die problemen binnen de gemeenschap zelf oploste.[42]
In 1071 veroverden de Turkse (soennitische)Seltsjoeken de stad op de sjiitischeFatimiden. De Seltsjoeken staken synagoges en kerken in brand en desjiieten werden vermoord of verdreven. Toen men in West-Europa vernam dat de christelijke pelgrims werden lastiggevallen, vond men dat er (militair) ingegrepen moest worden en kwamen dekruistochten op gang. Ondertussen werd de stad in 1096 opnieuw ingenomen door de Arabische Fatimiden.
In 1099 bereikte de eerste kruistocht de stad. De kruisvaarders veroverden deze en richtten er vervolgens een verschrikkelijk bloedbad aan. De islamitische en Joodse bevolking werd uitgeroeid of verkocht als slaaf aan Egypte of Europa. De kruisvaarders stichtten hetkoninkrijk Jeruzalem. De eerste hoogste gezagsdrager,Godfried van Bouillon weigerde echter de titel vankoning en nam de titel van Beschermer van deHeilig Grafkerk aan omdat hij geen koningskroon wilde dragen op de plaats waar Jezus een doornenkroon droeg. Zijn opvolgers namen echter wel de titel van koning aan (ziekoningen van Jeruzalem). De koning nam oorspronkelijk zijn intrek in de Al-Aqsamoskee. Later werd dit gebouw de residentie van deTempeliers.
In 1187 werden de kruisvaarders verslagen en de stad gaf zich over aanSaladin. In tegenstelling tot de kruisvaarders 88 jaar eerder richtte Saladin geen bloedbad aan.
In1517 werd de stad door sultanSelim I veroverd en kwam zo onderOttomaanse heerschappij. Onder deze heerschappij beleefde Jeruzalem een korte periode van bloei onder sultanSüleyman I. Tussen1537 en1541 werden de stadsmuren van Jeruzalem herbouwd en de Rotskoepel werd verfraaid.
Belangrijk voor de Joden was dat de Turken vrij tolerant waren. Veel joodse vluchtelingen, uit de Spaanse gebieden verdreven door deInquisitie, vestigden zich in het Ottomaanse Rijk, waaronder ook Jeruzalem.[43] In 1860 werd de eersteJoodse wijk, Mishkenot Sha'ananim, gebouwd buiten de muren van de oude stad. Synagogen werden gebouwd, zoals deHurva-synagoge in1864 en deTiferet Jisrael-synagoge in1872.De Ottomaanse heerschappij duurde tot1917, toen deBritten de stad veroverden.[44]
20e eeuw
Van 1917 tot 1947
Tijdens deEerste Wereldoorlog, in december1917, veroverden Britse troepen Jeruzalem op deTurken. Tot september1922 bleef Jeruzalem en de rest van Palestina onder Brits militair bestuur. Door deVolkerenbond werd in1922 hetmandaat aan de Britten gegeven om Palestina te besturen en de lokale bevolking voor te bereiden op zelfstandigheid. In dit mandaat werd ook deBalfour-verklaring opgenomen waarin de Britse overheid steun beloofde bij het oprichten van een Joods nationaal tehuis in Palestina. Dit was tegen de wil van het Arabische deel van de bevolking[45][46] die hier verschillende keren tegen in opstand kwam, en wat culmineerde in deArabisch-Palestijnse opstand die het land van 1936 tot 1939 in zijn greep hield.
1949–1967, Jeruzalem met de grenslijn van 1947[47]
In de Algemene Vergadering van deVerenigde Naties werd in november1947resolutie 181 aangenomen, die de opdeling vanMandaatgebied Palestina in twee afzonderlijke staten bevatte. De resolutie erkende de speciale positie van Jeruzalem en de stad werd toegewezen als een speciaalcorpus separatum. Hieronder zou Jeruzalem onder een speciaal bewind komen, dat door de VN bestuurd zou worden.[48] In1949 werd zelfs een volledige resolutie van de Algemene Vergadering van de VN (resolutie 303) gewijd aan het internationale statuut van de stad.
1948–1967
Op 14 mei1948 riepDavid Ben-Gurion echter de staat Israël uit. Tijdens deArabisch-Israëlische Oorlog van 1948, deAl-Nakba (catastrofe) voor dePalestijnen veroverde hetIsraëlische defensieleger West-Jeruzalem. Het Israëlische leger veroverde de Arabische plaatsenRamleh enLydda en creëerde zo een corridor tussenWest-Jeruzalem enTel Aviv. Op verzoek van zo'n 2000 Palestijnse notabelen werd Oost-Jeruzalem met daarin de Oude Stad bezet door het Jordaanse leger, datPalestina op verzoek van de notabelen was binnengekomen om bescherming te bieden tegen 'dezionistische dreiging'.[bron?]Jordanië annexeerde Oost-Jeruzalem, alsmede de geheleWestelijke Jordaanoever (zieJordaanse bezetting van de Westelijke Jordaanoever). DeVN schonken er relatief weinig aandacht aan en deze annexatie werd nooit internationaal erkend. Door Jordaanse troepen werden in deze periode 57 synagogen verwoest, waaronder de bekendeTiferet Yisrael Synagoge[bron?]. De (Scopusberg) ten noordoosten van Jeruzalem, werd een Joodse enclave binnen het door Jordanië bezette gebied, maar na 1967 door Israël binnen de grenzen van Jeruzalem gebracht. Van1949 tot1967 was Jeruzalem in tweeën gedeeld door middel van een barrière (muur en hek) met aan de westzijde de Israëlische stad West-Jeruzalem, waarvanTeddy Kollek in 1965 burgemeester werd, en aan de oostzijde de Jordaanseal-Quds.
Zesdaagse Oorlog
Tijdens deZesdaagse Oorlog van juni 1967 veroverde IsraëlOost-Jeruzalem op Jordanië en annexeerde de Oude Stad en een gebied eromheen. Dit gebied werd samengevoegd onder één Israëlische gemeente en de muren en hekken werden neergehaald.[49]Vrijwel meteen na de inname van de oude stad werd deMarokkaanse Wijk afgebroken om plaats te maken voor een groot plein voor de Westelijke Muur[50] Meer dan 100 families, waarvan sommigen er al generaties lang woonden, moesten binnen 3 uur hun huizen verlaten.[51] Hierbij werd ook een oude moskee verwoest.[52]Ook het hele Tempelberg-complex, de Tempelberg met de Rotskoepel en de Al-Aqsa-moskee, hoorde tot het geannexeerde gebied; het beheer ervan bleef bij de islamitische Waqf.Rondom Jeruzalem werdenIsraëlische nederzettingen gepland en gebouwd. Ook dezeannexatie werd internationaal veroordeeld en niet erkend.
Vanwege de stappen die Israël ondernam ten aanzien van Jeruzalem vaardigde de Veiligheidsraad van de VN in juni 1980Resolutie 476 uit. Na het aannemen van deJeruzalemwet in juli 1980 door deKnesset vaardigde de Veiligheidsraad in augustus een tweederesolutie (478) uit waarna ambassades van Jeruzalem naarTel Aviv werden verplaatst.DeVerenigde Staten erkenden op 6 december 2017, bij monde van presidentDonald Trump, Jeruzalem als hoofdstad van Israël, op grond van hun Jerusalem Embassy Act (wet op de ambassade in Jeruzalem) van 1995.[53] Als gevolg daarvan verhuisde de Amerikaanse ambassade op 14 mei 2018, op dezelfde dag dat de staat Israël zijn zeventigjarig bestaan vierde, van Tel Aviv naar Jeruzalem, naar de locatie van zijn consulaat op de grens met Oost-Jeruzalem.[54]De Nederlandse ambassade in Israël was in 1980 vanwege de doorvoering van deJeruzalemwet verhuisd van West-Jeruzalem naarRamat Gan bij Tel Aviv.
Teddy Kollek
Teddy Kollek bleef burgemeester tot1993 Onder hem groeide de Israëlische gemeente Jeruzalem uit tot de grootste door Israël bestuurde stad, waarin Joden en Arabieren aanvankelijk vrij rustig samenleefden.[55] De Palestijnse bevolking (hoofdzakelijk inOost-Jeruzalem binnen (Groot-)Jeruzalem werd in hun samenleven bemoeilijkt door de houding en administratieve maatregelen van de gemeente. Het was en is voor hen uiterst moeilijk om bijvoorbeeld een vergunning te krijgen om huizen te bouwen. Bij overbevolkte Palestijnse wijken werden groene zones aangewezen, waar überhaupt niet gebouwd mocht worden. Het wegennet werd er verwaarloosd. Een gemeentelijke afvalophaaldienst was hier zeer gebrekkig.[56] In 1987 brak deEerste Intifada op deWestelijke Jordaanoever uit, die tot 1993 duurde toen deOslo-akkoorden werden gesloten. Door protesten, boycots en stakingen was de economie en het toerisme in Jeruzalem afgenomen. Teddy Kollek werd in 1993 opgevolgd doorEhud Olmert, die zich tijdelijk terugtrok uit de landelijke politiek.
Aan het einde van het jaar 2000 woonden er in de zwaarbewaakte Oude Stad meer dan 30.000 inwoners:
De Islamitische wijk telde 25000 Palestijnen, een groot deel afkomstig uit Hebron.
De Christelijke wijk telde 500 christenen, merendeels Grieks-orthodox; het gros van de kerken en kloosters is katholiek.
De Armeense wijk telde 2000 orthodoxe christenen uit Armenië. Armeniërs trokken al vanaf de vierde eeuw naar Jeruzalem.
De Joodse wijk telde 3500 joden, merendeels streng orthodox die zich er sinds de renovatie van die wijk in 1968 hadden gevestigd. Gedurende de jaren ervoor waren echter ook enkele tientallen joden in de Islamitische wijk gaan wonen.[57]
Tweede Intifada
In september2000 brak deTweede Intifada uit na een bezoek van de toenmalige Israëlische oppositieleiderAriël Sharon aan de Tempelberg. Daarna werd de stad opgeschrikt door vele aanslagen, onder andere op bussen en restaurants. In Oost-Jeruzalem werd het leven in vele opzichten moeilijker: onder meer doordat het Israëlische ministerie van Binnenlandse Zaken aldaar nog maar zeer minimale diensten verleende, zoals reisvergunningen en uitgifte van legitimatiebewijzen, waaraan bovendien heel lastige voorwaarden verbonden werden. NadatEhud Olmert weer in de Israëlische regering zitting had genomen, werdUri Lupolianski de eerstecharedisch (ultraorthodox joodse) burgemeester in de geschiedenis van Jeruzalem. Hij werd in 2008 opgevolgd doorNir Barkat.
Afscheidingsmuur
In2004 begon Israël aan de uitbreiding van debarrière die de Arabische dorpenBeit Hanina,Shu’fat Refugees Camp,Shu’fat,Al’Isawiya, Jeruzalem “Al-Quds”(Sheikh Jarrah),Wadi Al-Joz,Bab Al-Sahira,As Suwwana, At-Tur,Ash-Shayyah,Ras Al-Amud),Silwan,Ath–Thuri,Jabal Al–Mukabbir,As–SawahiraAl–Gharbiya,Beit Safafa,Sharafat,Sur Bahir,Um Tuba enKufr A’qab (die reeds als wijken bij de Israëlische gemeente Jeruzalem waren geannexeerd) binnensloot en afsneed van Palestijns gebied. Daarbij werden weer andere Palestijnse dorpen daar afgesneden van Jeruzalem. In die Palestijnse wijken en dorpen verslechterde de economische en sociale situatie en daalden waarden van onroerende zaken scherp. Huizen van Palestijnen werden via stromannen aangekocht, toegeëigend of verwoest. Sommige bewoners vertrokken uit noodzaak en degenen die het zich konden permitteren, vertrokken noodgedwongen naar Arabische of Joodse delen van de stad die aan de Israëlische zijde van de muur waren komen te liggen.
Silwan en Wadi Hilweh
In het bijzonder moet hier het Palestijnse dorpjeSilwan genoemd worden. Het ligt ingebed in "Groot-Jeruzalem" ten zuiden van de zuidelijke stadsmuur vlak bij de Al-Aqsa-moskee. Hier wonen duizenden Palestijnen. Volgens Israel liggen onder dit gebied de archeologische resten van de "Stad van David" en ligt hier de oorsprong van Jeruzalem. Joodse organisaties alsElad enAteret Cohanim proberen hier huizen te verwerven.De Arabische bewoners hebben hetWadi Hilweh Information Center[58] gesticht om bezoekers te informeren over hun situatie.
Seculiere uittocht
Seculiere Joden verlaten sindsdien vanwege de gespannen verhoudingen in steeds grotere aantallen Jeruzalem, seculiere jongeren met name door het gebrek aan uitgaansmogelijkheden en aan winkels en andere gelegenheden tijdens desjabbat. Het percentage charedische ('ultraorthodoxe') joden in de stad stijgt voortdurend, met name het aantal joodse kinderen. In 2007 was van de circa 750.000 inwoners van het uitgebreide Jeruzalem een derde charedisch joods, een derde seculier Joods, en een derde Palestijns. De Joodse inwoners waren voornamelijkimmigranten uit westerse landen.
Infrastructuur
Door vernieuwing van het vervoerssysteem in de stad – zowel autowegen als openbaar vervoer – hoopte de stad de verkeersopstoppingen in te dammen. Een in 2011 geopendelightrail ging zuidwestelijk Jeruzalem met het noordoosten verbinden. Het centrum metPisgat Ze'ev (illegale nederzetting volgens het I.R. ). De Franse bedrijvenVeolia enAlstom werkten er aan mee.[59] Nieuwe snelwegen werden aangelegd en stedelijke wegen en kruisingen vernieuwd en uitgebreid. Er kwam een hogesnelheidsspoorlijn vanTel Aviv naar Jeruzalem.
Stadsuitbreiding
In verschillende delen van de stad zijn grootschalige nieuwbouwprojecten in ontwikkeling, veelal gericht op de snel groeiende charedische sector. De ring van Israëlische nederzettingen rondom Jeruzalem wordt systematisch uitgebreid, internationale protesten ten spijt.
In 2010 werd door het 'Jerusalem District Planning and Building Committee' een ongekend plan aangenomen, het 'Jeruzalem Masterplan 2020'[60] een voortzetting van watDavid Ben Goerion als volgt onder woorden bracht:"we must bring Jews to eastern Jerusalem at any cost. We must settle tens of thousands of Jews in a brief time. Jews will agree to settle in eastern Jerusalem even in shacks. We cannot await the construction of orderly neighborhoods. The essential thing is that Jews will be there.". Dit plan beoogt de uitbreiding van de Joodse wijken inOost-Jeruzalem met bebouwing op voornamelijk Palestijns privébezit.DeIr David Foundation, die vestiging van Joden in de zogenoemde Stad van David (het voormalige Palestijnse dorpSilwan) wil doen toenemen, en van welke organisatie de bestuurders nauwe contacten met de burgemeester hebben, hebben de afgelopen jaren dicht bij de Oude Stad huizen gekocht in een poging de stad te 'judaïceren'. De week ervoor was het plan aangenomen om in Silwan 22 Palestijnse huizen plat te gooien om er een toeristisch centrum voor in de plaats te bouwen.[61]
De Verenigde Staten hebben premierBenjamin Netanyahu erop aangesproken met de verwachting dat hij elke verandering in de status quo van de stad zal voorkomen en laten afhangen van de uitkomst van de besprekingen daarover met dePalestijnse Autoriteit.
In 2016 werd in Jeruzalem het politieke plan 'Jeruzalem 5800' gepresenteerd, met een forse uitbreiding van Jeruzalem in alle richtingen, inclusief een luchthaven, wegen enz.[62]
Religieuze betekenis van Jeruzalem
Animatie over de heilige plaatsen in Jeruzalem in de 11e eeuw n.Chr.
Joden, christenen en moslims beschouwen Jeruzalem als een belangrijke stad binnen hun godsdienst:
Voor christenen is Jeruzalem de stad waar Jezus de joodse feesten heeft meegevierd, de laatste jaren van zijn leven indrukwekkende dingen heeft gedaan, gezegd en meegemaakt, gekruisigd werd en uit zijn graf is herrezen (destijds nog buiten de stadspoort). Van deOlijfberg zouJezus naar de hemel zou zijn opgevaren. Jeruzalem is de plaats waar devroege kerk door zijn volgelingen werd gesticht. De stad werd een centrum voorJoodse christenen, en op hetconcilie van Jeruzalem de plaats van overleg over de acceptatie vanheidenchristenen. Verder werd hier door keizerConstantijn de Grote deHeilig Grafkerk gebouwd.
Voor moslims zijn deRotskoepel, vanwaar de profeetMohammed een hemelreis zou hebben gemaakt, en deAl-Aqsamoskee op de Tempelberg de belangrijkste islamitische centra naMekka enMedina. De Arabische naam van Jeruzalem, Al-Quds, betekent "Het Heiligdom".
Bevolking en religie
DeOude Stad kende vieretno-religieuze wijken. Ook de huidige stad kan grofweg in vier, voornamelijk delen verdeeld worden.Het zuidelijk deel, bestaande uit velenederzettingen, is overwegendseculier joods met daartussen een voornamelijkmodern orthodoxe bevolking. Daartussen ingesloten liggengeannexeerde Palestijnse wijken/dorpen, onder meer met overwegend eenmoslim- enchristenbevolking.Het noordwesten is overwegendcharedisch joods. In en rond de wijkMeah Shearim hebbenasjkenazisch-charedisch (ultraorthodoxe) joden de hoofdvestiging van hun bewegingen. Vele daarvan zijn felantizionistisch.Het oostelijk deel is overwegend Palestijns-Arabisch, waaronder moslims, christenen en kleinere religieuze groepen.De verder gelegen wijken en nederzettingen in het noorden zijn afwisselend Palestijns-Arabisch en charedisch, modern orthodox en seculier joods.De meeste groepen van enige betekenis in de charedische wereld hebben minstens een of meerdere synagoges in Jeruzalem. Hier bevindt zich ook de overkoepelende organisatie van extreme charedische joden, deEdah HaChareidis.Ook hetsefardisch orthodox jodendom is in Jeruzalem sterk vertegenwoordigd.Ondanks de aanslagen die er vrij regelmatig plaatsvinden, trekt de uit natuursteen opgetrokken stad jaarlijks honderdduizendenpelgrims en anderetoeristen aan.
Werelderfgoed
Deoude stad van Jeruzalem en haarstadsmuren staan sinds 1981 op dewerelderfgoedlijst vanUNESCO. De nominatie van de oude stad en haar stadsmuren werd doorJordanië voorgesteld. In 1982 werd de inschrijving als 'bedreigd' gekarakteriseerd vanwege archeologische opgravingen die door Israël uitgevoerd werden.[63] Het gebied omvat meer dan 220 historische monumenten.
Op 4 mei 2018 werd deeerste etappe van deRonde van Italië 2018 verreden in Jeruzalem. Het was de eerste keer dat eenGrote Ronde buiten Europa startte[65] en was tevens de aftrap voor de zeventigste verjaardag van de staat met allerlei festiviteiten en sportactiviteiten.[66] De eerste etappe werd gewonnen door NederlanderTom Dumoulin.
Partnersteden
New York (Verenigde Staten), sinds 1993, met (Israëlische) burgemeester.
↑Palestijns Centraal Bureau Statistieken p. 140: "Om zuiver statistische redenen werd daarin het Palestijnse Gouvernement Jeruzalem in twee delen verdeeld. Het eerste deel (J1) betreft dat deel van Jeruzalem dat door Israël onder bezetting werd geannexeerd. en omvat de volgende localiteiten: Beit Hanina, Shu’fat Refugees Camp, Shu’fat, Al’Isawiya, Jeruzalem “Al-Quds”(Sheikh Jarrah, Wadi Al-Joz, Bab Al-Sahira, As Suwwana, At-Tur, Ash-Shayyah, Ras Al-Amud), Silwan, Ath–Thuri, Jabal Al–Mukabbir, As–Sawahira Al–Gharbiya, Beit Safafa, Sharafat, Sur Bahir, en Um Tuba, Kufr A’qab."
↑II Kon. 23:4-14: "Hij verwijderde de asherah, verontreinigde de hoogten… welke Salomo, de koning van Israël, gebouwd had voor Astoreth... hij verbrijzelde de gewijde stenen, hieuw de gewijde palen om en wierp die plaats vol met mensenbeenderen."
↑Althans volgensEens was God als Vrouw belichaamd. De onderdrukking van de riten van de vrouw, p. 229:Zelfs de veel latere richtlijnen van St.Patrick waarschuwden tegen 'pythonessen'. Pythones wordt in de meeste Engelse woordenboeken verklaard met 'profetes' of 'heks', (zie ookSlangencultus).
↑Althans volgens:Eens was God als Vrouw belichaamd. De onderdrukking van de riten van de vrouw, p. 121, 194-195
↑Jeremia 44:15-19:Toen hadden wij goed ons brood en waren gelukkig en zagen geen rampspoed.
.svg)
-Temple_Mount-Dome_of_the_Rock_(SE_exposure).jpg)
.jpg)
