James Bradley (Sherborne,maart1693 –Chalford,13 juli1762) was een Engelsastronoom, die in 1742Edmond Halley opvolgde als derdeAstronomer Royal. In1728 ontdekte hij deaberratie van het sterrenlicht terwijl hij probeerde deparallax van nabijgelegen sterren te bepalen. Hiermee was voor het eerstdoor observatie het bewijs geleverd dat de aarde rond de zon draaide en hetcopernicaanse model van hetzonnestelsel bevestigd. In1748 ontdekte hij denutatie van de aardas.
Bradley's ouders waren William Bradley en Jane Pound. Hij liep school in Northleach in het graafschapGloucestershire en werd verder opgeleid aan hetBalliol College aan deUniversiteit van Oxford. Praktijkervaring deed hij op bij zijn oomJames Pound (1669-1724) die in zijn parochie Wanstead inEssex ook werkte aan astronomische observaties. Deze introduceerde Bradley bijEdmond Halley. Bradley had al enkele astronomische publicaties op zijn naam, toen hij op voorstel van Halley in1718 lid werd van deRoyal Society. Hij werd diaken en priester gewijd in1719 en werkte een tijdlang in die functie.
Die functies gaf hij op toen hij in1721 John Keill opvolgde als hoogleraar astronomie aan de Universiteit van Oxford. Hij bleef titularis van dezeSavilian leerstoel tot aan zijn dood. Hij werd er ook lector in deexperimentele filosofie (natuurwetenschap) van1729 tot1760, toen hij wegens gezondheidsredenen zijn ontslag moest nemen. Bradley overleed kort daarop en werd begraven inMinchinhampton.
Zoals andere astronomen in die tijd werkte Bradley voortdurend aan het verbeteren van zijn instrumenten. Bradley testte en experimenteerde bijvoorbeeld met dereflector telescoop en desextanten van de Engelse instrumentenbouwerJohn Hadley (1682-1744). Na zijn aanstelling als Astronomer Royal in1742 aan hetobservatorium in Greenwich, zou hij ook hier de accuraatheid van het instrumentarium verder op punt stellen.
Tijdens zijn pogingen om deparallax van sterren te bepalen stootte Bradley op een ander verschijnsel dat hij aanvankelijk niet kon verklaren. De astronomenJohn Flamsteed enRobert Hooke hadden reeds eerder waargenomen dat de schijnbare positie van de sterGamma Draconis veranderde al naargelang de positie van de aarde, en allebei schreven ze het toe aan de parallax.Cassini had echter aangetoond dat dit onmogelijk het geval kon zijn, aangezien de richting van de verplaatsing daarmee niet klopte.
Zoals zijn voorgangers merkte Bradley op dat de schijnbare positie van de sterren in een jaar tijd tot 20boogseconden vooruit of achteruit kon verschuiven, een effect dat hij niet kon toeschrijven aan de parallax. Bradley kon het waargenomen effect wel verklaren als het gevolg van de jaarlijkse beweging van de aarde (met de waarnemer) ten opzichte van de ster (onbeweeglijke lichtbron) en van de eindige lichtsnelheid. Hij noemde het deaberratie van het licht en deelde zijn ontdekking in 1728 mee in een brief aanEdmond Halley. Deze brief werd op 9 januari 1729 voorgelezen aan deRoyal Society. Op basis van de aberratie kon Bradley vrij nauwkeurig de snelheid van het licht bepalen op 295.000 km/s.
Bradley ontdekte nog een andere afwijking in de schijnbare positie, die noch door de parallax, noch door de aberratie te verklaren was. Deze bleek samen te hangen met de cyclus van de maan en Bradley begon een 19 jaar durend onderzoek tot hij zeker was van zijn zaak. In 1748 deelde hij zijn tweede grote ontdekking, die hij denutatie van de aardas noemde, mee in een brief aan de graaf vanMacclesfield. Deze werd in 1748 voorgelezen aan de Royal Society en voor deze ontdekking ontving Bradley deCopley Medal. De parallax van de sterren waar men in de 18e eeuw tevergeefs naar op zoek was, was dus nog steeds niet waargenomen. Uiteindelijk zouFriedrich Bessel daar pas in 1838 in slagen, dankzij verbeterde instrumenten.
