Voorafgaand aan de oprichting van de Joodse staat waren Joodse milities, zoalsHagana,Irgun enLechi, in conflict met de inheemse Palestijnse bevolking over het grondgebied van Palestina. Na zijn oprichting in 1948 kwam Israël inconflict met de omliggende Arabische landen. Met eenoorlog in 1967 veroverde Israël het overige gebied van Palestina. Sindsdien is deWestelijke Jordaanoever metOost-Jeruzalem, deGazastrook, en deSyrischeGolanhoogvlakte door Israël bezet. In deOktoberoorlog van 1973 veroverde Israël nog meergebieden. Dit alles leidde tot grote spanningen met dePalestijnse bevolking, wat in 1983 en 2000 tijdens de Eerste en TweedeIntifada tot uitbarsting kwam.
De levensverwachting in Israël behoorde in 2016 tot de hoogste in de wereld.[13] Het land scoorde in 2023 het hoogst in het Midden-Oosten wat betreft gemiddelde rijkdom per volwassene,[14] innovatie[15] en economisch concurrentievermogen.[16] Israël is een hoogontwikkelde economie en lid van deOESO en een groot aantalintergouvernementele organisaties. Het land staat op de 26e plaats in de wereld qua nominaal bbp en op de 16e plaats wat betreft het bbp per hoofd van de bevolking.[17] Het werd vanaf 2022 gerangschikt als het 6e meest geavanceerde en technologische land ter wereld.[18] Het is ook een van de rijkste landen in het Midden-Oosten en Azië, gemeten naar het bbp per hoofd van de bevolking.[19]In 2023-24 was Israël het op een na meest ontwikkelde land in het Midden-Oosten.[20]
Naam
De naam Israël betekent "Strijder met God" en is ontleend aan deHebreeuwse Bijbel. Deze naam wordt vermeld inGenesis 32, waarinJacob de naam Israël krijgt na een worsteling bij de rivier deJabbok; vanaf hoofdstuk 34 wordt die naam gebruikt om de nakomelingen van Jakob,Israëlieten, mee aan te duiden.
In de dagen voorafgaande aan de oprichting van de staat Israël is er heftig gediscussieerd over welke naam de officiële naam van de nieuwe staat zou worden. Vanuit de optiesPalestina,Zion en Israël is uiteindelijk de oude Bijbelse variant gekozen.
Na de Tweede Wereldoorlog wasGroot-Brittannië erg verzwakt en mede vanwege de vele gewelddadige confrontaties tussen de Arabische en Joodse bevolkingsgroepen in het Mandaatgebied Palestina zagen de Britten zich genoodzaakt om het bestuur over BritsMandaatgebied Palestina te beëindigen. Hiervoor werd de datum van 15 mei 1948 vastgesteld. Een jaar daarvoor stelden deVerenigde Naties een comité in, de UNSCOP, met de opdracht de toekomst van het Brits Mandaatgebied te onderzoeken en in kaart te brengen.[21]
Op 3 september 1947 kwam de UNSCOP met een verslag, waarin het plan,Resolutie 181 Algemene Vergadering Verenigde Naties was opgenomen om het Mandaatgebied Palestina te verdelen in een Arabische staat (42,9%), een Joodse staat (56,4%), enJeruzalem (0,7%) onder internationaal bestuur. De grootste Joodse delegaties gingen hiermee akkoord, maar de Arabische delegaties weigerden eentweestatenoplossing omdat zij Palestina als een geheel wilden houden, en een in verhouding te klein deel kregen toegewezen.[22] Op 29 november 1947 nam deAlgemene Vergadering van de Verenigde Naties het verdelingsplan aan alsresolutie 181. Nadat bekend was geworden dat resolutie 181 niet geaccepteerd werd door de Arabische delegaties, brak er een burgeroorlog uit tussen Joodse en Palestijns-Arabische gemeenschappen in het Mandaatgebied, waarbij ook de Arabische buurlanden betrokken raakten.
Enkele uren voordat het Britse mandaat officieel afliep riep de Joodse gemeenschap onder leiding vanDavid Ben-Gurion op 14 mei 1948 de onafhankelijke staat Israël uit.[23] De burgeroorlog mondde uit in deArabisch-Israëlische Oorlog van 1948. De troepen uit omringende Arabische landen vielen Palestina binnen en bevochten de Israëlische troepen. Het Israëlische leger wist de Arabische troepen te verslaan. In deze oorlog veroverde Israël 78% van het grondgebied, waaronderWest-Jeruzalem, aanzienlijk meer dan in hetUN Verdelingsplan voor een Joodse staat was vastgelegd.[22]
1949-1956
In 1949 sloot Israël op het eilandRhodos wapenstilstandsakkoorden met resp.Egypte,Libanon,Jordanië, enSyrië.[24] De wapenstilstandsgrens tussen Israël en de Arabische legers werd bekend als deGroene lijn. In datzelfde jaar op 11 mei 1949 werd Israël toegelaten als lid van deVerenigde Naties, nadat de Israëlische regering bij monde van haar minister van Buitenlandse ZakenMoshe Sharett had toegezegd álle resoluties van de Verenigde Naties te zullen naleven, waaronder deimplementatie van Resolutie 181 (VN-Verdelingsplan) en Resolutie 194 (recht op terugkeer van de vluchtelingen).[25][26] Israël werdtoegelaten als vredelievende staat, die hetHandvest van de Verenigde Naties en daaruit voortvloeiende verplichtingen had geaccepteerd.
Van alle kanten stroomden nu Joodse immigranten toe, die conform de IsraëlischeWet op de Terugkeer van 1950 moesten worden opgevangen. Zij werden o.a. ondergebracht in de huizen van degevluchte of verjaagde Palestijnse bewoners.[27] De eigendommen daarvan (huizen, landerijen enz.) werden met de Absentees Property Law (1950)[28]geconfisqueerd door de staat Israël.
De in Israël overgebleven Palestijnse minderheid zou tot in 1966 onder strikt militair bestuur blijven. Feitelijk waren zij rechteloos. Een tragisch voorbeeld daarvan is hetBloedbad van Kafr Qasim van 1956.
In 1950 werd ook het plan opgesteld om water van hetMeer van Galilea naar andere delen van Israël, met name deNegev, te leiden door middel van deNational Water Carrier,[29] wat noodzakelijk was vanwege de sterke bevolkingsaanwas en om de aan hetJoods Nationaal Fonds in beheer gegeven landbouwgronden te irrigeren. (Water zou een belangrijke rol gaan spelen in de aanloop naar deZesdaagse Oorlog.) Nu kon de socialistische regering Ben Goerion zich geheel wijden aan de opbouw van haar 'Joodse staat'. De landbouw met het systeem vankibboetsen enmoshavim speelde daarbij een belangrijke rol. Bij de eerste gebeurde álles collectief: het opvoeden van de kinderen, werk, vrije tijd en bestuur.
Vanaf het begin werd Israël geconfronteerd met een economischeboycot van Arabische landen.[30] Israël antwoordde hierop met een vierjarenplan om zelfvoorzienend te worden. In 1953 kwam er een kapitaalimpuls uit de VS en Europa.[31]DeVerenigde Staten en deSovjet-Unie hadden Israël vrijwel meteen erkend. Toen echter eerstgenoemden hun steun in oktober 1953 opschortten in verband met Israëls aanvallen op Arabische grensdorpen zocht Israël steun bij Frankrijk (en het Verenigd Koninkrijk), zoals zou blijken bij deSuez-crisis van 1956.[32]
1956-1980
In 1956 brak deSuezcrisis uit, een aanval door een geheime coalitie van Israël, hetVerenigd Koninkrijk enFrankrijk opEgypte. De Egyptische presidentNasser had het in Egypte gelegenSuezkanaalgenationaliseerd. Egypte stond al sinds december 1947 geen doorvaart toe aan voor Israëlische havens bestemde schepen. Israël veroverde deSinaï maar werd door de VS gedwongen het gebied weer op te geven. Bij de wapenstilstand van 1957 kreeg Israël een vrije doorvaart toegezegd door deGolf van Akaba naar de nieuw aangelegde havenstadEilat om een zuidelijke handelsroute te ontwikkelen. Een kleine VN-troepenmacht werd aan de grens in de Sinaï gestationeerd. Het Israëlische leger trok zich in 1957 terug uit de Sinaï en deGazastrook.
In juni 1967 veroverde Israël de Gazastrook en het schiereiland Sinaï op Egypte, deWestelijke Jordaanoever opJordanië en deGolanhoogvlakte opSyrië. VeelPalestijnen en Syriërs werden verdreven of vluchtten uit deze door Israël ingenomen gebieden, waardoor de geopolitieke situatie in deze gebieden veranderde. Door de verovering enbezetting van de Westelijke Jordaanoever kwamen ongeveer een miljoen Palestijnen onder Israëlische militaire controle, hetgeen sindsdien spanningen in die gebieden en in de Israëlische samenleving veroorzaakt.
Demonstratie in Nederland "Yom Kippoerwacht"
Na dezeZesdaagse Oorlog polariseerde de situatie in het Midden-Oosten verder. Israël begon met debouw van Joodse nederzettingen in de bezette gebieden waaropPalestijnen aanvallen op Joodse doelen binnen en buiten Israël intensiveerden. Het kwam ook regelmatig tot schermutselingen tussen Israël en zijn buurlanden tijdens deUitputtingsoorlog. Op Grote Verzoendag (Jom Kipoer) in 1973, een van de belangrijkste godsdienstige dagen in de Joodse kalender, openden Egypte en Syrië een grote aanval op Israël. Israël liet zich aanvankelijk verrassen, maar wist na wat terreinverlies Egypte en Syrië te verslaan. Uiteindelijk werd de status quo van voor dezeJom Kipoer-oorlog weer hersteld.
In 1977 brachtAnwar Sadat, de Egyptische president, een bezoek aan Israël en sprak in Jeruzalem het parlement deKnesset toe. Hiermee opende hij een weg voor hervatting van vredesgesprekken. In 1978 kwamen met bemiddeling van deVerenigde Staten onder leiding vanpresidentJimmy Carter deCamp David-akkoorden tot stand. Eenvredesverdrag tussen Egypte en Israël volgde, waarna Israël zich uit de Sinaï terugtrok. Op 26 maart 1979 werd de vrede getekend en was Egypte het eerste Arabische land dat Israël erkende. De vrede met Israël (en daarmee het doorbreken van de Arabische eenheid) had tot gevolg dat dit land tijdelijk geschorst werd uit deArabische Liga. Dit leidde indirect tot de moordaanslag op Sadat in 1981.
In 1982viel Israël Libanon binnen om de PLO te vernietigen. De Palestijnen werden inderdaad uit Beiroet verdreven maar debloedbaden in Sabra en Shatila leidden tot veel sympathie voor de PLO en de opkomst van een Israëlische vredesbeweging. Het grensgebied met Libanon zou een continue bron van onrust blijven, mede doordat de PLO daar vervangen werd doorHezbollah.
MetJordanië werd op 26 oktober 1994 een vredesverdrag gesloten, waarbij Israël door Jordanië werd erkend. Op 4 november 1995 werd premier Rabin tijdens een vredesmanifestatie inTel Aviv vermoord door eenJoodse extremist.[33]
Na 2000
Na een periode van relatieve rust brak in het jaar 2000 eenTweede Intifada uit. Tussen 29 september 2000 tot en met 27 september 2006 werden in de bezette gebieden 3733 Palestijnen gedood, waaronder 767 kinderen, en binnen Israël werden 60 Palestijnen door Israëlische veiligheidstroepen gedood. Aan Israëlische kant vielen 697 doden in dedoor Israël bezette gebieden, en in Israël zelf door onder meer zelfmoordaanslagen vanPalestijnen. Palestijnen doodden 314 leden van de Israëlische veiligheidstroepen[34] en in oktober 2000[35] vond een aanval vanuitLibanon doorHezbollah plaats op een Israëlische grenspost en raketbeschietingen op Israëlische doelen. Het Israëlische leger voerde een vergeldingsaanval op Hezbollah waarbij ruim 1100 doden vielen. Het Libanese leger hield zich hierbij afzijdig.[36]
In 2002 begon Israël met de bouw van deIsraëlische Westoeverbarrière (ook Israëlische Muur genoemd) langs en binnen de grenzen van deWestelijke Jordaanoever en deGazastrook. Die barrière bestaat uit 10 meter hoge betonnen muren, torens en controlepoortjes/checkpoints, wegen, hekken, prikkeldraad en greppels, van circa 620–760 km lang langs en buiten degroene lijn, dewapenstilstandsgrens van 1949 metJordanië. Die Groene Grenslijn is evenwel niet op Israëlische landkaarten aangegeven. Volgens de Israëlische minister van Volkshuisvesting is het vertrouwelijke militaire informatie die niet vrijgegeven kan worden vanwege de bezorgdheid dat het de internationale betrekkingen van de staat zou kunnen ondermijnen. Een verzoek daartoe valt onder de uitzonderingen in de 'Wet op deVrijheid van informatie' (Freedom of Information Law).[37]
HetInternationaal Gerechtshof (14 van de 15 rechters) oordeelde op 9 juli 2004 dat "deze muur" strijdig is met hetInternationaal Recht. DeAlgemene Vergadering van de Verenigde Naties volgde deze uitspraak en riep alle lidstaten op alles in hun vermogen te doen om deze uitspraak te doen eerbiedigen.[38]Sharon werd tot premier gekozen en zijn regering stelde dat de barrière de veiligheid van Israël zou vergroten.
In 2004 stemde de Knesset in met het plan van de regering-Sharon tot terugtrekking uit de Gazastrook en ontmanteling van de JoodseIsraëlische nederzettingen aldaar. Vooral vanuitorthodox-joodse hoek bestond grote weerstand tegen het plan, dat in 2005 werd uitgevoerd. Tegelijkertijd werd evenwel een viertal Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever uitgebreid evenals de bouw van de Israëlische Muur.
In 2006 werden de verkiezingen in dePalestijnse gebieden gewonnen doorHamas. Hierop volgde een economische en politieke boycot van dePalestijnse Autoriteit door Israël, de VS en de EU die Hamas als een terroristische organisatie aanmerkten. Spoedig gevolgd door een vrijwel hermetischeblokkade door Israël van de Gazastrook ter land (ten noorden en ten oosten) en door Egypte (in het zuiden), ter zee en in de lucht.
Op 19 juli 2018 werd door de Knesset met een krappe meerderheid van 62 tegen 55 stemmen een 14e basiswet, de 'Wet op de Natiestaat' (Nation-State Law), aangenomen die stelt dat Israël de natiestaat van het Joodse volk is enHebreeuws de enige officiële taal.
Op7 oktober 2023 vielenHamas-terroristen Zuid-Israël binnen. Ze braken daarbij door de grenshekken en gebruikten paragliders. De aanval onder de codenaamOperatie Al-Aqsa-storm was onder meer gericht op Israëlische militaire bases. Daarbij werden 1.139 Israëli's en buitenlanders gedood in dekibboetsen, dorpen en op een muziekfestival langs de grens: 695 burgers, 71 buitenlanders en 373 soldaten, politie en beveiligers. Tevens werden 250 mensen ontvoerd en gegijzeld.[39] Het was de grootste terroristische aanval op Israël sinds zijn bestaan.
In reactie daarop vond een grootschalige mobilisatie in Israël plaats.Bombardementen op Gaza startten op 9 oktober. Na weken van tankbeschietingen volgde - naJom Kipoer op 25 oktober 2023 - een volledige invasie door het Israëlisch leger (IDF) in deGazastrook. Israël bombardeerde onophoudelijk dichtbevolkte woonwijken, vluchtelingenkampen, ziekenhuizen, scholen, markten en hulpkonvooien. Het aantal doden hierbij liep in de tienduizenden. Naar schatting zijn meer dan 14.000 Palestijnse kinderen omgekomen door Israëlisch geweld.[40] Tegelijkertijd heeft Israël de toegang tot voedsel, water, brandstof en medische hulp systematisch geblokkeerd, met als gevolg een acute humanitaire ramp en een door mensen veroorzaakte hongersnood.[41]
Vanaf 8 oktober werden ook raketten doorHezbollah afgevuurd op het noorden van Israël met daaropvolgende gevechtshandelingen over en weer.
Satellietlandschap uit 2003, met daarin Israël en Palestina
Het klimaat behoort tot hetMiddellandse Zeeklimaat: hete en droge zomers en natte zachte winters. In het centrum en noorden (grotere hoogte) en de kuststrook (invloed van de zee) van Israël is het klimaat meestal gematigd. Het zuiden is heet en droog. De meeste neerslag valt in de kustgebieden en het heuvelachtige centrum in de winter en het voorjaar. Incidenteel kan er sneeuw vallen in de hogere gedeelten zoals in Jeruzalem.
Israël ligt tussen de geografische coördinaten: 31 30 N, 34 45 O. De grens heeft een lengte van in totaal 1006 km: metEgypte 255 km, met deGazastrook 51 km, metJordanië 238 km, metLibanon 79 km, metSyrië 76 km en met deWestelijke Jordaanoever 307 km. De kustlijn is 273 km lang. Israël maakt continentale aanspraken tot op de diepte vanbodemexploitatie en beschouwt 12 zeemijlen als zijnterritoriale zee.
Tot de geografische vormen rekent men onder meer deNegevwoestijn in het zuiden, de lage kustgebieden, een in het noorden gelegen gebergte en deJordaanvallei. Het laagste punt is deDode Zee (-421 m) en het hoogste deMeronberg op 1208 m. Het landgebruik is als volgt: vruchtbaar: 17%; In gebruik voor landbouw: 4%; In gebruik voor veeteelt: 7%; Bossen en bosgronden: 6%; anders: 66% (1993). Het geïrrigeerd land beslaat een oppervlakte van 1800 km² (1993). Op 22 maart 2008 maakte het Israëlische waterschap in een rapport bekend dat de ergste watercrisis in tien jaar dreigde te ontstaan. Oorzaken die genoemd werden waren waterverbruik, vervuilde waterbronnen en veel groenverlies.[42]
De voornaamste vraagstukken opmilieugebied, beperkte natuurlijkezoetwaterbronnen en dito landbouwgrond, vergen serieuze maatregelen en leggen beperkingen op. Andere vraagstukken zijnwoestijnvorming, luchtvervuiling door de uitstoot van schadelijke stoffen, industrie en verkeer, grondwatervervuiling door industrieel en huishoudelijkafval, chemischemeststoffen enpesticiden.Zandstormen kunnen er tijdens voorjaar en zomer voorkomen.
Immigratie naar Israël piekte eind jaren 40 en begin jaren 90.
Tijdens de oprichting van de staat Israël bedroeg de Joodse populatie 650.000 mensen. Dat aantal kwam mede tot stand dankzij de komst van 480.000 legale en illegale Joodse immigranten in het BritseMandaatgebied Palestina.[43] Daartoe behoorden onder anderen Joden die sinds 1933nazi-Duitsland waren ontvlucht. In de jaren 1948-1951 kwamen 723.090 Joden naar Israël, van wie ruim de helft afkomstig was uit de Arabische wereld en de anderen voornamelijk uit Oost-Europa.[44]
In de jaren 1990-2005 immigreerden 1.002.400 Joden naar Israël, van wie 908.400 uit de voormaligeSovjet-Unie. UitEthiopië immigreerden tot 2005 94.700 Joden naar Israël, van wie sinds 1990 49.700.
Vrouwen vormen met 50,5% een kleine meerderheid van de bevolking. Demediane leeftijd is 28,2 jaar. 92% van de bevolking woont in steden of stedelijke plaatsen en 8% in dorpen. Minder dan 2% woont in eenkibboets (in 1948 was dat nog 6%).De jaarlijks bevolkingsgroei is 1,8%, voornamelijk (88%) door natuurlijke groei, de rest door een positieve immigratiebalans.[bron?]
Eind 2019 was het bevolkingsaantal van Israël 9.136.000.[45] Daarbij is meegeteld:Oost-Jeruzalem (met zijnPalestijnse inwoners) dat na 1967 door Israëlgeannexeerd is, en 20.500 Israëlische kolonisten in het geannexeerde Syrische gebied van deGolanhoogten (beide annexaties zijn illegaal volgens de VNResolutie 2334 Veiligheidsraad Verenigde Naties van 23 december 2016). In 2018 woonden 448.672 inwoners in de Israëlische nederzettingen.[46] Deze inwoners zijn ook opgenomen in de Israëlische bevolkingscijfers.
Israël is dankzij de Joodse immigratie[47] in de loop van de jaren het enige land ter wereld met eenJoodse bevolkingsmeerderheid.[48]
deJoden (74%).[45] De meerderheid van hen (75%) is na 1948 in Israël geboren (anno 2017).[49] De Joodse bevolking leeft verspreid door het hele land, met grote concentraties in de steden zoalsTel Aviv, in en rond het westelijke deel vanJeruzalem, langs de kusten en in de valleien vanGalilea.
dePalestijnen, van wie in 2006 de meerderheid in Israël geboren was.[bron?] AlsPalestijnse Israëliërs vormen zij 21%.[45] van de bevolking, en wonen voornamelijk in steden in Galilea en langs deGroene Lijn, in deDriehoek. Zij hebben evenwel niet dezelfde rechten als de Joodse Israëliërs.[50] Debedoeïenen behoren ook tot deze bevolkingsgroep.
Van de Joodse bevolking is circa een derde religieus en twee derde seculier, waarvan een groot deel wel 'traditioneel' is, wat duidt op een sterke affiniteit met hetorthodox jodendom zonder een volledig religieus leven te leiden. In totaal: 10%charedisch jodendom, 10% religieus (modern-orthodox jodendom/religieus zionisme), 14% religieus-traditioneel, 22% niet-religieus traditioneel, 22% seculier.[51]
Van de bevolking is 16,6%moslim, 2,1%christen en dedruzen vormen 1,7% van de bevolking. Belangrijke Palestijns-Arabische concentraties bevinden zich in plaatsen in het oosten van deSharonstreek, langsWadi Ara, in Centraal-Galilea, in Oost-Jeruzalem en inbedoeïenendorpen in de noordelijkeNegev. Daarnaast zijn er minderheidsgodsdiensten, zoalsbahá'ís.
Seculierestaatsscholen met een staatscurriculum in hetHebreeuws. Hoewelseculier zijn er weljoodse studies.[53] In principe worden deze onderwerpen 'neutraal' behandeld, maar critici zeggen dat dat in de praktijk vaak niet zo blijkt te zijn.[54] Op de landkaart van Israël bijvoorbeeld worden de grenzen met de landen waarvan Israël delenbezet houdt niet weergegeven.[55]
Yeshiva-scholen hebben een gelijkaardig curriculum maar aangevuld metTorah- studies.
Onafhankelijke religieuze scholen, die bijna alleen een religieuzeopvoeding geven. Vooral voorultraorthodoxe kinderen.
Arabische seculiere scholen met onderwijs in hetArabisch.[56]
Private scholen, ook democratische scholen genoemd, met eigen doelgroepen of gekoppeld aan een buitenlands curriculum bijvoorbeeld Amerikaanse scholen.
Voor de toegang tot de universiteiten zijn er debagrut-toegangsexamens.
Talen
ZieTalen in Israël voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
De meest voorkomende talen in Israël zijnHebreeuws enArabisch. Het klassiek Hebreeuws was eeuwenlang een dode taal, maar werd in de negentiende eeuw weer tot leven geroepen en gemoderniseerd.Russisch is de derde meest gesproken taal, andere talen worden slechts door kleine groepen gesproken.
Politiek en bestuur
Staatsinrichting
Israël is eenunitairerepubliek en eenparlementaire democratie. Israël heeft geengrondwet. In de onafhankelijkheidsverklaring uit 1948 stond dat de Israëlische staat binnen enkele maanden een grondwet moest voltooien, maar dat is tot op heden niet gebeurd.[57] Wel zijn er intussen 14 zogenaamdebasiswetten aangenomen, die als hoofdstukken in een eventuele grondwet kunnen dienen en een speciale status genieten tussen de wetten. Hethooggerechtshof gebruikt deze wetten om andere door het parlement aangenomen wetten te toetsen, als er een procedure inzake de geldigheid van een wet aanhangig wordt gemaakt. Ook is er een commissie in het leven geroepen die zich bezighoudt met het opstellen van een grondwet, en een voorstel voor deKnesset moet voorbereiden.
Israël ziet zichzelf als een staat van het Joodse volk voor het Joodse volk: een Joodse staat. Dat blijkt al direct uit de tekst van de "Verklaring van de Vestiging van de Staat Israël" uit 1948.[bron?]
Er bestaat een Israëlisch staatsburgerschap, geen Israëlische nationaliteit. Daarover is juridisch strijd gevoerd, maar deze werd beslecht door een uitspraak van het Israëlisch hooggerechtshof in oktober 2015.[58] De voorzitter van het Hooggerechtshof stelde dat er geen bewijs geleverd was voor het bestaan van een Israëlische etnische nationaliteit. Er zijn meer dan 130 nationaliteiten en/ofetniciteiten in Israël. De Joodse komt het meest voor, gevolgd door de Arabische.
Hetstaatshoofd, depresident, wordt gekozen door het parlement voor een termijn van zeven jaar. De huidige president isYitzhak Herzog (sinds 2021). De president heeft beperkte bevoegdheden; een hiervan is het aanstellen van de kabinetsformateur. Na parlementsverkiezingen kiest deze de persoon die de beste kansen heeft een kabinet te vormen die het vertrouwen van de meerderheid van het parlement krijgt. Sinds 29 december 2022 isBenjamin Netanyahuminister-president, als leider van hetkabinet–Netanyahu VI.
De wetgevende macht of het parlement is deKnesset, die 120 leden telt. De Knesset wordt verkozen in algemene verkiezingen, waarin alle staatsburgers in Israël vanaf achttien jaar het kiesrecht genieten (inclusief personen die in ziekenhuizen,penitentiaire en psychiatrische instellingen verblijven). Buiten Israël kunnen alleen personen stemmen die op een officiële missie zijn.
Verkiezingen voor de Knesset worden ten minste iedere vier jaar gehouden, maar kunnen ook vervroegd worden als de Knesset dit beslist. Zetels worden verdeeld naarevenredigheid met het totale aantal stemmen behaald door depolitieke partijen, die aan een minimum van 3,25% van de stemmen voldoen (gelijk aan vier volwaardige zetels). Op1 november 2022 zijn er nieuwe verkiezingen geweest, ditmaal voor de25e Knesset. De partijen zijn daarbij in drie blokken uiteengevallen: een religieus-rechts blok onder leiding vanNetanyahu'sLikoed, die overtuigend heeft gewonnen (beschikt over 64 zetels), een centrum-links blok onderLapidsYesh Atid (beschikt over 46 zetels) en eenArabisch blok (beschikt over 10 zetels), dat tegen het centrum-linkse blok aanleunt. De nieuwe Knesset is op 15 november 2022 ingezworen. Netanyahu is eind 2022 met een nieuw kabinet aangetreden, zijn zesde.
Er is een ongeschreven regel datPalestijnse partijen uitgesloten zijn van deelname aan een kabinet. Palestijnse parlementsleden wordt het spreken in de Knesset soms onmogelijk gemaakt zodra ze kritiek hebben op het kabinet.[59] In februari 2016 sprak toenmalig premier Netanyahu zich uit voor wetgeving die het mogelijk maakt om parlementsleden te diskwalificeren die medeleven betuigen aan nabestaanden van Palestijnen die gedood zijn bij aanvallen op Israëliërs.[60]
In de jaren negentig werden naast de parlementsverkiezingen ook directe verkiezingen voor het premierschap gehouden. Dat gaf de kiezer meer macht en was bedoeld om de positie van de premier te versterken. Omdat men vaker de algemene belangen in de stem voor premier bevredigd zag, werkte het systeem ongunstig voor de grote politieke partijen en gunstig voor de kleine partijen. Hoewel de premier meer zeggenschap over zijn ministers kreeg, moest hij juist macht inleveren tegenover het parlement en werden de kabinetten minder stabiel. Uiteindelijk is men van dit systeem afgestapt.
Relatie tussen godsdienst en staat
Israël heeft geen volledigescheiding van godsdienst en staat.[61][62] De ultraorthodoxe bevolkingsgroep (charedim) heeft, hoewel zij slechts 10 procent van de bevolking uitmaakt, veel invloed. Deze groep stond oorspronkelijk zelfs niet achter de oprichting van de Joodse staat in 1948. Daarom heeft de eerste premier van IsraëlDavid Ben Gurion een aantal concessies gedaan. Seculiere Joden nemen hetBen Goerion met terugwerkende kracht kwalijk dat hij niet gezorgd heeft voor een scheiding van godsdienst en staat.[61]
Het land heeft geengrondwet omdat de ultraorthodoxe groep stelt dat de wetten van God de grondwet vormen. In de basiswetten is alleen opgenomen dat Israël eendemocratisch land is. Toenmalig minister-president Netanyahu gaf in 2015 aan dat hij in de wet wilde vastleggen dat de Staat Israël denatiestaat van het Joodse volk zal zijn, waarmee descheiding tussen godsdienst (jodendom) en staat verder verminderd wordt.
Israël verbood tot 1993 de import van niet-koosjer vlees en aankoosjere restaurants worden de zeer strikte orthodoxe regels opgelegd.[63] Er zijn echter ook niet-koosjere restaurants die op zaterdag open zijn[64] en varkensvlees serveren (verboden volgens zowel de Thora als de Koran).[65] Aan het leger en vele andere staatsinstellingen worden de joodse spijswetten opgelegd.
Sjabbat
Israël kent geen openbaar vervoer op desjabbat. Afhankelijk van de locatie kunnen nog sterkere beperkingen gelden zoals het afsluiten van ultraorthodoxe wijken voor auto's. In de christelijke wijken en islamitische wijken worden de specifieke rustdagen, respectievelijk zondag en vrijdag gerespecteerd en is op zaterdag meer mogelijk.[66]
Huwelijk en scheiding
Israël kende tot 2010 geenburgerlijk huwelijk en sindsdien maar in beperkte gevallen, namelijk alleen indien beide partners niet geregistreerd staan als behorende tot een erkende geloofsgemeenschap.[67] Joodse huwelijken in Israël worden, evenals echtscheidingen, alleen erkend indien deze worden gesloten of beëindigd door de bevoegde religieuze overheden overeenkomstig deJoodse wetten.[68] Voor de joden mag alleen een orthodoxerabbijn een huwelijk sluiten. In de praktijk zijn er wel huwelijken tussen mensen van verschillend geloof (bijvoorbeeld tussen een Jood en een Arabier), maar dat kan tot protesten vanuit de orthodoxie leiden.[69] Ook gaan liberale Israëliërs wel naar het buitenland om hun formeel huwelijk te sluiten.[70] Huwelijken uitgevoerd in het buitenland worden door de staat wel erkend. Er wordt ook op afstand vanuit Israël via een videoverbinding in de Amerikaanse staatUtah getrouwd. Een Israëlische rechter heeft bepaald dat zo'n huwelijk ook erkend moet worden.[71] Voor joodse vrouwen is het erg problematisch om te kunnen scheiden.[72][73]
Bevolkingsgroepen
Hoewel de overheid officieel seculier is worden de joden op allerlei manieren bevoordeeld. Zo worden in gebieden bestemd voor Joden (Jeruzalem) bouwvergunningen alleen verleend voor Joden en worden bouwvergunningen geweigerd en gronden onteigend van Palestijnen.[74] Ook worden Palestijnen zonder enig proces inadministratieve detentie genomen of naar elders verbannen.[75][76] Palestijnen die uit oorspronkelijk Arabische wijken zijn gevlucht naar het buitenland mogen bijna nooit terugkeren.[77]Bij demilitaire dienstplicht wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende bevolkingsgroepen op grond van hun religie.
Israël kent geen eenduidige regionale indeling, hoewel de zes districten van het ministerie van binnenlandse zaken bindend zijn voor o.a. planologie en statistieken. Regionale zaken worden door de regering en de gemeenten geregeld.
De districten Noorden, Haifa, Centrum en Zuiden zijn onderverdeeld in subdistricten (נָפָה,nafa, mv.nafot).
Het administratieve bestuur (Civil Administration) voor deIsraëlische nederzettingen op deWestelijke Jordaanoever van Palestina wordt door Israël aangeduid als 'districtJudea en Samaria' (Yehuda VeShomron). De nederzettingAriël kreeg in 1998 van het Israëlische Ministerie van Binnenlandse Zaken stadsrechten. In 2009 werd de nederzetting hernoemd naar de toen voormalige premierAriel Sharon
Op lokaal niveau bestaan de steden (עִירִיָּה,iriya), de lokale gemeenten (מוֹעָצָה מְקוֹמִית,Mo'atza Mekomit) en de regionale gemeenten (מוֹעָצָה אֵזוֹרִית,Mo'atza Azorit). Er zijn 70 steden, de grootste daarvan zijnTel Aviv,Haifa,Rishon LeZion enAshdod;Jeruzalem zou, met deannexatie van de Palestijnse dorpen meegerekend de op een na grootste stad zijn. Voorts zijn er industriële gemeenten. Gemeentebesturen beschikken over de nodige macht en zowel de burgemeesters als gemeenteraadsleden worden rechtstreeks door de geregistreerde inwoners verkozen, ook zij die de Israëlische nationaliteit niet bezitten[bron?] (de twee industriële gemeenten hebben geen bevolking en verkiezingen).[bron?]
Relatie met de VN en internationale organisaties
Landen waarmee Israël diplomatieke banden onderhoudt zijn blauw aangegeven op deze kaart. Groen gemarkeerde landen hebben hun banden opgeschort of verbroken, rode en oranje landen hebben nooit banden gehad.
DeVN-Mensenrechtenraad, die in juni 2006 aantrad, heeft meerdere speciale noodzittingen gehouden over Israël, en alle leidend tot een resolutie die Israël veroordeelde, maar door Israël naast zich neergelegd. In 2008 uitte de toenmalige NederlandseCDA-ministerVerhagen kritiek op de Verenigde Naties vanwege de, naar zijn mening, onevenwichtige houding van de VN.[79] De aandacht van de VN voor Israël was, volgens Verhagen, disproportioneel vergeleken met de aandacht voor conflicten in andere landen in de wereld. In deVeiligheidsraad van de Verenigde Naties voorkwam hetvetorecht van deVerenigde Staten herhaaldelijk de veroordelingen van Israël.
Tussen 2012 en 2016 was de bezetting van de Palestijnse gebieden en de daaruit voortkomende conflicten onderwerp van 84% van de landenspecifieke resoluties van deAlgemene Vergadering van de Verenigde Naties.[80] Verder gingen alle resoluties van deHuman Rights Council, van deCommission on the Status of Women en van zes van de tien spoedzittingen over dit conflict. Na hetconflict in de Gazastrook 2014 probeerde de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse ZakenJohn Kerry de al jaren vastzittende vredesonderhandelingen tussen de Palestijnen en Israël weer vlot te trekken, echter zonder resultaat.
Op 23 december 2016 nam de Veiligheidsraadresolutie 2334 aan waarin Israël werd opgeroepen tot"onmiddellijke en volledige beëindiging van de bouw van nederzettingen in de bezette gebieden."[81] De resolutie werd aangenomen met een onthouding van deVerenigde Staten. Dit was opvallend omdat de VS eerder bij soortgelijke resoluties een veto uitsprak. Daarin oordeelde de Veiligheidsraad dat de nederzettingen een flagrante schending waren vaninternationaal recht. In weerwil van deze resolutie nam het Israëlische kabinet na enkele maanden de 'Settlement Regularisation Law' aan, waarmee Israël zichzelf machtigde om Palestijnen het recht op hun bezittingen te ontnemen ten gunste van deIsraëlische nederzettingen.[82] Door deEuropese Unie en vele landen werd dit veroordeeld. De Verenigde Staten weigerden commentaar.[83]
Naar aanleiding van de Israëlische beslissing in april 2019 omOmar Shakir, de directeur vanHuman Rights Watch van Israël en Palestina, uit Israël tedeporteren, brachten 27 Europese landen (de EU minus Hongarije) in de UN-Veiligheidsraad een gezamenlijke verklaring uit waarbij Israël dringend werd verzocht om het werk van maatschappelijke organisaties, met name waar het gaat om het verdedigen vanmensenrechten niet te belemmeren.[84] In 2021 kwam Human Rights Watch met het rapportA Threshold Crossed, dat concludeerde dat Israël eenApartheidsbeleid ten opzichte van de Palestijnse bevolking voert.[85][86] In 2022 kwam ook de Verenigde Naties tot deze conclusie.[11]
UNESCO
DeOude Stad van Jeruzalem met zijn Muren staat sinds 1982 op voorstel vanJordanië op de 'Werelderfgoedlijst' van deUNESCO. Het staat er als 'Bedreigd werelderfgoed'.[87] De UNESCO heeft meerdere moties aangenomen met kritiek op Israël over zijn voortdurende archeologische opgravingen in de Oude Stad vanOost-Jeruzalem als een schending vaninternationaal recht. Op 2 mei 2017 werd door de UNESCO opnieuw een motie van Algerije, Egypte, Libanon, Marokko, Oman, Qatar en Soedan aangenomen betreffende Jeruzalem en deTempelberg/Haram al-Sharif, ondanks diplomatieke druk van Israël en de Verenigde Staten, zij het nu met minder opponenten. Aan dit besluit was toegevoegd, dat Jeruzalem belangrijk is voor de driemonotheïstische wereldgodsdiensten: het jodendom, het christendom en de islam. De resolutie was daarmee afgezwakt ten opzichte van die van oktober 2016.[88] Al vóór de stemming had premier Benjamin Netanyahu gezegd dat Israël geen geloof hecht aan de UNESCO.[89]Als reactie op de beslissing heeft Netanyahu zijn bijdrage aan de UNESCO met 1 miljoen dollar verminderd en de ambassadeur vanZweden op het matje geroepen.[90]
Israëls defensie is vrijwel uitsluitend de taak van hetIsraëlische defensieleger (Israel Defense Forces - IDF), dat actief is op de grond, in de lucht en op zee. Het IDF wordt sinds 1967 meestal gezien als de sterkste en meest geavanceerde legermacht in het Midden-Oosten, een "lokale supermacht". In de 'Global Militarisation Index, gepubliceerd door het Bonn International Centre for Conversion (BICC), staat Israël aan de top van de meest gemilitariseerde landen.[91]
De Israëlische wapensystemen en technologieën werden ontwikkeld doorwesterse landen, voornamelijk deVS, door Israëls eigenmilitaire industrie (die ook weer technologieën exporteert, Israël staat op de 8e plaats op de wereldranglijst van wapenexporterende landen met een globaal aandeel van 3,1%[92]), en historisch ookFrankrijk en hetVerenigd Koninkrijk.Duitsland, met een collectief schuldgevoel als gevolg van deShoah, is bezig met de levering van 6 onderzeeboten, die kernraketten kunnen lanceren. Duitsland betaalt ongeveer 30% van de kosten.[93]
In september 2016 werd bekend dat de VS verspreid over de komende tien jaar, onder voorwaarden, 38 miljard dollar steun gaat geven. PresidentBarack Obama voegde er wel aan toe dat hij blijvend zou aandringen op eentweestatenoplossing voor hetArabisch-Israëlische conflict.[94]
Israël wordt alom gezien als eenkernmacht: het bezit nucleaire faciliteiten en algemeen wordt aangenomen dat het land in het bezit is van kernkoppen. Israël heeft hetNon-proliferatieverdrag niet ondertekend en niet alle nucleaire instellingen worden van buitenaf geïnspecteerd. Het land houdt een "nucleaire ambiguïteit" vol: het heeft altijd ontkend in het bezit te zijn van kernwapens, maar zegt wel de capaciteit te hebben om ze te produceren.
Alle Israëli's, mannen en vrouwen, hebbendienstplicht op achttienjarigeleeftijd, maar kunnen om verschillende redenen in aanmerking komen voorvrijstelling. Zo zijn personen met een Palestijnse etniciteit, personen die fulltime religie studeren en vrouwen die zichzelf 'religieus' noemen, getrouwd zijn of kinderen hebben hiervan gevrijwaard.Charedische joden waren tot in 2014 volledig vrijgesteld van de dienstplicht om religieuze studies te volgen.[95] Ook islamitische en christelijke Arabieren zijnvrijgesteld van de dienstplicht.[96] In tegenstelling tot het merendeel van de Palestijnse minderheid in Israël, die gevrijwaard is van dienstplicht, zijndruzen sinds 1956 wel dienstplichtig.[97] Ook debedoeïenen dienen in het Israëlische leger.[98] Dienstplicht duurt drie jaar voor mannen en twee jaar voor vrouwen (drie jaar in gevechtstaken). Na de dienstplicht worden Israëlische mannen bij deIDF deel van het reserveleger, en hebben een aantal weken per jaar verplichte herhalingsoefeningen, tot hun veertigste. Vrouwen gaan meestal slechts een of twee jaar in reservedienst.
Israël is een hoogontwikkelde economie met eenbruto binnenlands product van $ 317,7 miljard en eenbruto nationaal inkomen per hoofd van de bevolking van $ 36.250 (2016/Atlasmethode).[99] Het land wordt gekenmerkt door eentechnologisch vooruitstrevendemarkteconomie met substantiële sturing vanuit de overheid. Het is afhankelijk van import van ruweolie, granen, ruwe grondstoffen, militair materieel enwater. Ondanks beperkte natuurlijke rijkdommen heeft Israël zijn agrarische en industriële sectoren intensief ontwikkeld. Het land is grotendeels onafhankelijk wat betreft de voedselproductie, behalve voor granen. Belangrijkste exportproducten zijndiamant, technologisch hoogontwikkelde apparatuur en landbouwproducten (fruit en groenten).
Israël kampt met omvangrijke begrotingstekorten, die gedekt worden door grote bankoverschrijvingen uit het buitenland en door buitenlandse leningen. Ruwweg de helft van de buitenlandse overheidsschulden staan uit in deVerenigde Staten, die Israëls voornaamste leverancier is van economische en militaire hulp. De grootste instroom van Joodse immigranten uit de voormaligeSovjet-Unie vond plaats van 1989-1999, waarmee het totaal aantal Russische immigranten op 1 miljoen kwam, een zevende van de totale bevolking. Zij dragen met hunwetenschappelijke en professionele ervaring veel bij aan deeconomische toekomst van het land.
De instroom, gekoppeld aan de opening van nieuwe markten aan het einde van deKoude Oorlog, versterkte en versnelde de groei van de economie van Israël. De groei begon echter te stagneren in 1996, toen de overheid strengere fiscale en monetaire maatregelen oplegde, waardoor de immigratiebonus zijn werking verloor. Wel brachten deze maatregelen deinflatie in 1999 tot een laagterecord.
Israël bezit de volgende natuurlijke rijkdommen:koper,fosfaten,bromide,kalium, klei, zand,zwavel,asfalt,mangaan, alsook een grote hoeveelheidaardgas (waarvan begin 2009 een groot veld voor de kust werd ontdekt),[100] en een kleine hoeveelheid ruweolie.
De inkomensongelijkheid in Israël is vergelijkbaar met andere landen van deOESO. De armoede concentreert zich met name onder decharedische joden en de Arabische Israëli's. Bij beide groepen is de arbeidsparticipatie van vrouwen laag.[101]
Tot 1999 kende Israël nauwelijks een energiesector. Er werd wel geboord naar olie en gas, maar nauwelijks iets gevonden, tot de ontdekking vanYam Tethys. Dit was de grootste gasvondst van het land met een aanvankelijke reserve van 32 miljard kubieke meter. De productie uit dit gasveld, gelegen in deMiddellandse Zee bij de stadAshkelon, kwam op gang in 2004 en in 2009 werd er 2,9 miljard kubieke meter gas geproduceerd. In 2009 werd een nieuwe en grotere ontdekking gedaan circa 90 kilometer vanHaifa en in 1700 meter diep water gelegen,Tamar. Dit gasveld bevat ongeveer 238 miljard kubieke meter gas en kan Israël voor decennia vanaardgas voorzien. Het eerste gas werd op 31 maart 2013 geproduceerd. In december 2009 werd een contract getekend met hetnutsbedrijfIsrael Electric Corporation. Dit bedrijf zou voor een periode van 15 jaar ten minste 2,7 miljard kubieke meter gas van het Tamarveld afnemen voor de opwekking vanelektriciteit. In 2009 werd 40% van de elektriciteit opgewekt door gasgestookte centrales en het aandeel zou volgens de toenmalige verwachtingen verder toenemen tot 70% in 2013.
Naast de eigen gasproductie heeft Israël ook importcontracten gesloten met buurlandEgypte. In het jaar 2000 werdEast Mediterranean Gas opgericht en dit bedrijf heeft een mandaat om gedurende 20 jaar zeven miljard kubieke meter gas aan Israël te verkopen. In 2007 werd begonnen met de bouw van eenpijpleiding tussen beide landen en in 2008 werd het eerste commerciële gas getransporteerd.[102]
Israël is bijna vanaf haar begin bezig met onderzoek op het gebied vanzonne-energie. Het land heeft hier grote vorderingen gemaakt. In deNegevwoestijn bevinden zich uitgebreide terreinen vol zonnecollectoren. Doel is dat in 2020 10% van de nationale energiebehoefte gedekt wordt door duurzaam opgewekte energie.
De voornaamste vorm van vervoer in Israël is deauto. Israël beschikt over een goed onderhouden enuitgebreid wegennet. De verkeersregels zijn vrijwel identiek aan die van West-Europa. In Israël is bijzonder veel verkeerspolitie op de weg. Binnen de steden kan het verkeer bijzonder druk zijn: dit is met name in de regio Tel Aviv en in Jeruzalem het geval. Binnen de bezette gebieden zoals de West Bank zijn bepaalde wegen exclusief voor de Joodse bevolking voorbehouden.
Openbaar vervoer is ruimschoots aanwezig en bestaat voornamelijk uitbussen. Het spoornetwerk is ongeveer 1000 km lang. Er is echter geen openbaar vervoer op desjabbat. Treindiensten worden uitgevoerd door deRakevet Yisra'el. Detrein is voornamelijk langs de kust van belang, tussen Beer Sheva - Ben Gurion Luchthaven - Tel Aviv - Haifa - Nahariya. Met uitzondering van dit traject en enkele kleinere lijnen bestaat al het openbaar vervoer uit bussen. De buslijnen worden in het grootste deel van het land door Egged geëxploiteerd; in de regio Tel Aviv ook door Dan. Stadsbussen rijden zeer frequent.Eind 2011 is de eerste tramdienst van het land van start gegaan in Jeruzalem.
In 1994 werd door presidentEzer Weizman deIsrael national trail geopend. Dit is een wandelroute die doorheen Israël loopt en is bedacht door Avraham Tamir - een journalist en hiker die onder andere de Appalachian trail heeft belopen - en Ori Dvir - een hiker en een van de oprichters vanSociety for the Protection of Nature in Israel.
De wielerploegIsrael Start-Up Nation is eenUCI World Tour-wielerploeg met een Israëlische licentie die is opgericht in 2015. In mei 2018 isde proloog van deRonde van Italië 2018 verreden inJeruzalem met een wildcard voor de wielerploegIsrael Cycling Academy. Het was de eerste keer dat eenGrote Ronde buitenEuropa startte[106] en was tevens de aftrap voor de zeventigste verjaardag van de staat met allerlei festiviteiten en sportactiviteiten.[107] TurnsterLinoy Ashram wist in 2021 als eerste Israëlische vrouw een gouden olympische medaille te behalen.
↑Israël zelf ziet een geheel en verenigd Jeruzalem als zijn hoofdstad. Dit wordt echter door de Verenigde Naties en de meeste landen niet geaccepteerd. Daarom hebben vrijwel alle landen hun ambassades in of nabijTel Aviv. Daarnaast ziet dePalestijnse AutoriteitOost-Jeruzalem als de hoofdstad van een toekomstige Palestijnse staat. Op 6 december 2017 maakte presidentDonald Trump bekend dat deVerenigde StatenJeruzalem erkent als hoofdstad.
↑Recalling its resolutions of 29 November 1947 and 11 December 1948 and taking note of the declarations and explanations made by the representatives of the Government of Israel before the Ad Hoc Political Committee in respect of the implementation of the said resolutions". "Decides that Israel is a peace-loving State which accepts the obligations contained in the Charter and is able and willing to carry out those obligations.
↑Israel banishes Palestinians from own town.It notes that east Jerusalem Palestinians cannot automatically pass on Jerusalem residency to their children or bring their relatives to the city. Permanent resident status can also be revoked, with Israeli authorities having done so for more than 14,400 Palestinians in nearly 50 years. yahoo.com, 12 januari 2016.Gearchiveerd op 5 augustus 2020.
.svg)
.png)
.jpg)
_-_2.jpg)
