Eenillegaal is een persoon die zonder rechtmatige status in een land verblijft.
De meest voorkomende oorzaak van illegaliteit is dat mensen om welke redenen dan ook naar een ander land willenemigreren terwijl dat land deze mensen niet alsimmigrant wenst te ontvangen (illegale immigratie). De illegalen inWest-Europa kunnen afgewezenasielzoekers en economischevluchtelingen uitAfrika enAzië zijn. In deVerenigde Staten zijn veel illegalen economische vluchtelingen uitLatijns-Amerika.
Illegalen kunnen zowel rechtmatig als onrechtmatig een land zijn binnengekomen. In het eerste geval zijn ze op geldige reisdocumenten binnengekomen (studentenvisum, toeristenvisum, schijnhuwelijk), maar zijn ze na het verstrijken van de maximum verblijfsduur niet teruggekeerd of voldoen ze niet aan de verblijfsvoorwaarden (bijvoorbeeld op een studentenvisum binnenkomen en in plaats van te studeren werken en zo lang mogelijk nominaal aan een instelling ingeschreven blijven staan om de verblijfstitel te behouden).
In het tweede geval hebben ze nooit geldige reis- of verblijfsdocumenten gehad en zijn ze op onrechtmatige wijze het land binnengekomen, soms met behulp van mensensmokkelaars.
InNederland wordt het verblijf en werk van illegalen bemoeilijkt door wettelijke maatregelen. Ze kunnen worden opgesloten in zogenaamde vreemdelingendetentie (artikel 6 en 59 van deVreemdelingenwet 2000, kortweg de Vreemdelingenwet).
Minderjarige kinderen zonder geldige verblijfstitel zijn niettemin onderworpen aan deleerplicht.[1]
In april 2009 werd door depolitierechter teHaarlem een markante uitspraak gedaan in een zaak tegen een uitgeprocedeerde enongewenstverklaardeasielzoeker uitAfghanistan.[2] In die zaak was naar het oordeel van de rechter voldoende aannemelijk geworden dat deze verdachte feitelijk onuitzetbaar was en daarmee dus in eenovermachtsituatie verkeerde. Op grond daarvan werd hijontslagen van alle strafvervolging wegens illegaal verblijf. Reeds in 2006 had hij invreemdelingenbewaring verbleven om te worden uitgezet naar zijn land van herkomst. Die uitzettingsprocedure had er echter niet toe geleid dat hij daadwerkelijk was uitgezet, terwijl dit niet aan een gebrek aan medewerking zijnerzijds te wijten was. Niet was gebleken dat er nadien nog nadere pogingen door de Nederlandse overheid waren ondernomen om hem alsnog uit te zetten. Bovendien beschikte hij niet over de vereistereisdocumenten. Omdat Afghanistan tegen onvrijwillige terugkeer is, weigerde het consulaat-generaal van Afghanistan in Den Haag aan hem eenpaspoort of eenlaissez-passer te verstrekken. Daardoor bleek het voor hem feitelijk onmogelijk zelf Nederland te verlaten. Tegen de achtergrond van zijn specifieke situatie had deze uitgeprocedeerde asielzoeker volgens de rechter alles gedaan wat redelijkerwijs van hem verlangd kon worden om Nederland te verlaten.
InBelgië kunnen illegalen onder bepaalde voorwaarden toegang krijgen tot deBelgische gezondheidszorg via het systeem vanDringende Medische Hulp.
Tegen het gebruik van de term "illegaal" om naar mensen te verwijzen wordt ingebracht dat het de persoon in kwestieontmenselijkt en een inhumane behandeling haast vanzelfsprekend maakt. De gevoelswaarde van het woord ligt heel dicht bij deze vancrimineel.[3] Om dit woordgebruik aan te klagen, zijn betogingen gehouden (slogan: "Geen mens is illegaal")[4] en films gemaakt (Niemand is illegaal).[5] Als alternatief wordt "ongedocumenteerden" of "personen zonder (wettige) verblijfstitel" naar voren geschoven.[6]
