Iconclass is een gespecialiseerdkunsthistorischclassificatiesysteem. Het werd in dejaren vijftig ontwikkeld doorHenri van de Waal (1910-1972). Het NederlandseRijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD) beheert het systeem.
Iconclass is eeniconografisch classificatiesysteem, dat gebruikt kan worden voor de beschrijving en ontsluiting van artistieke afbeeldingen, zoals schilderijen, gravures, tekeningen en foto's. Het wordt over heel de wereld gebruikt door musea en erfgoedinstellingen.[1]
De termen in Iconclass ('notations' genoemd) identificeren de onderwerpen van een beeld: de afgebeelde personen, voorwerpen, gebeurtenissen en abstracte begrippen. Deze 'notations' zijnhiërarchisch geordend. Iedere 'notation' bestaat uit eenalfanumerieke code die overeenkomst met een specifieke betekenis.
Iconclass bevat 40.000+ definities en 84.000 (14.000 unieke) trefwoorden.[1] Eind 2009 werd een zoekmachine en browser (met illustraties) voor Iconclass gelanceerd, de Iconclass 2100 Browser.[2] Een vierde editie, verrijkt met uitgebreide bibliografische informatie en duizenden illustraties is beschikbaar gesteld in mei 2024. De nieuwe "Iconclass plus" editie maakt ook gebruik van computer vision technologie om het opzoeken van geschikte termen te vereenvoudigen.
| Afbeelding | Iconclass-code met betekenis | |
|---|---|---|
 | De H. Hieronymus in de wildernis (ca. 1520). Atelier vanLucas van Leyden.Gemäldegalerie Berlijn | 11H(JEROME)36 = 'St. Jerome as penitent in the desert, half naked, kneeling before a crucifix and holding a stone in his hand to beat his breast; a skull (and other 'Vanitas' symbols), sometimes a scorpion and a snake beside him' |
 | De muziekles (ca. 1662-1664).Johannes Vermeer.Royal Collection | 48C7211 = 'musician training pupils, music-lesson' |
 | Rivierlandschap (ca. 1640).Pieter Jansz. van Asch.Rijksmuseum Amsterdam | 25H2 = 'landscapes with waters, waterscapes, seascapes (in the temperate zone)' |
 | Die Ebene von Gennevilliers, gelbe Felder (1884).Gustave Caillebotte.Wallraf-Richartz-Museum, Keulen | 25H16 = 'plain' |
 | De bedreigde zwaan (ca. 1650).Jan Asselijn. Rijksmuseum Amsterdam | 45A10 = 'symbols, allegories of war; 'Guerra' (Ripa)' |
Online kunstdatabases met expliciete vermeldingen van Iconclass-codes zijn onder andere het Nederlandse RKDimages[3], de online collectie van het Rijksmuseum[4], en het Duitse Bildindex der Kunst und Architektur[5].