Hiragasy ofhira gasy is een muzikale traditie inMadagaskar. Hiragasy-muzikanten waren van oorsprong rondtrekkendeMerina-muzikanten die verspreid over het eiland voorstellingen gaven. Deze voorstellingen duren vaak de hele dag en bevatten muziek, dans en vertelkunst. Tegenwoordig is hiragasy nog steeds een populair muziekgenre in Madagaskar. In 2023 werd hiragasy door deUNESCO erkend alsImmaterieel Cultureel Erfgoed.[1]
De muziek en dans van de Merina heeft zijn wortels in die vanZuidoost-Azië, het gebied waar de eerste immigranten van Madagaskar oorspronkelijk vandaan kwamen.[2] Dit is bijvoorbeeld nog steeds te zien aan de handbewegingen van de danseressen en de abrupte bewegingen van de mannelijke dansers die doen denken aan sommige Aziatische vechtsporten. Ook veel Malagassische muziekinstrumenten hebben hun oorsprong in Zuidoost-Azië, zoals devaliha; een cilindervormigeciter.[3]
Aan het einde van de18e eeuw gebruikte de Merina-koningAndrianampoinimerina[4] (regeringsperiode1787 tot1810) muzikanten als herauten om een menigte luisteraars te verzamelen. Tussen de bedrijven van de muzikanten door hield Andrianampoinimerina zijn politieke toespraken in de vorm vankabary: 'de kunst van het spreken'. Op deze manier ontstond door de mengeling van muziek en vertelkunst een nieuw muziekgenre: hiragasy (Malagassisch,hira: lied;gasy is een afkorting vanmalagasy: 'Malagassisch'). Later werd de inhoud van de voorgedragen teksten bepaald door het koningshuis en bevatten vaak een boodschap voor het volk, meestal gepresteerd in de vorm vankabary (ook welkabarindihy genoemd).
In het begin van de 19e eeuw werden de hiragasy-muzikanten steeds onafhankelijker en trokken in grote gezelschappen door hetCentraal Hoogland, later ook door de rest van het eiland. In hunkabary becommentarieerden de muzikanten politieke kwesties. Het publiek speelde ook een rol in de voorstelling, zij reageerden op de muziek en dekabary met applaus, juichkreten of uitten luid hun misnoegen. Op deze manier werd een belangrijke bijdrage geleverd aan de verspreiding van de Merinacultuur onder andereinheemse volkeren.
DeEuropese kolonisten introduceerden het westerse theater in Madagaskar, wat de stijl van de hiragasy verder beïnvloedde. Toen in1897 Madagaskar eenFranse kolonie werd waren de hiragasy-muzikanten vrijgesteld van dwangarbeid. Zij moesten in ruil daarvoor decreten en mededelingen van de Franse regering verwerken in hun voorstellingen in de hooglanden. Om het volk aan te zetten tot opstand werd in het repertoire van veel hiragasy-troepen verborgen boodschappen verwerkt. Hiervoor gebruikten zij een eigen dialect en symboliek die voor de Fransen onbegrijpelijk was.[5]
Nadat Madagaskar een onafhankelijke republiek werd in1960, werd hiragasy door deMalagassiërs bezien als een nationaal erfgoed, waardoor de populariteit steeg. Hiragasy-voorstellingen worden nog steeds voornamelijk in de hooglanden gegeven, maar zijn ook populair in de kuststreken, zelfs in het uiterste zuiden. De meeste hiragasy-gezelschappen kiezen er tegenwoordig voor om politiek neutraal te blijven, maar sommige hiragasy-gezelschappen worden nog steeds door politici gehuurd om publiek te trekken voor hun campagnes. De voormalige hiragasy-muzikantRossy schreef in 1995 zijn hitLera, waarin hij kritiek leverde op het bewind vanAlbert Zafy, de toenmalige president. Dit nummer werd door meerdere hiragasy-muzikanten opgepikt, waardoor Zafy steeds impopulairder werd in Madagaskar. Tijdens het bewind vanDidier Ratsiraka, Zafy's opvolger, schreef Rossy's voormalige hiragasy-gezelschapRamilison Fenoarivo teksten die Ratsiraka's bewind ondersteunden.
 |  |
Een hiragasy-voorstelling is sterk aan richtlijnen verbonden, zodat de meer dan tachtig verschillende hiragasy-gezelschappen in Madagaskar veel onderlinge overeenkomsten hebben. Een hiragasy-muziekgezelschap heeft een groepsleider aan het hoofd, meestal de oudste speler. Hij is verantwoordelijk voor de presentatie van dehainteny, de korte gedichten. In totaal bestaat een gezelschap gewoonlijk uit minstens dertig personen, meestal familieleden van elkaar of leden van dezelfde gemeenschap. De vrouwen gaan gekleed in 19e-eeuwse avondkleding, de mannen dragen strooien hoeden en kostuums die zijn geïnspireerd door militaire uniformen uit de periode van de Franse kolonisatie. Alle leden van het gezelschap dragen traditionelelamba's.[6] De naam van een gezelschap bestaat uit de achternaam van de stichter van de groep en de plaats waar hij vandaan komt. Ook de keuze van de instrumenten zijn aan regels gebonden. Door de invloed die de Fransen aan het Merina-hof uitoefenden gebruiken hiragasy-muzikanten tegenwoordig veel westerse instrumenten, zoalsviolen,trompetten endrums. Instrumenten als deaccordeon,klarinet of Malagassische instrumenten als dekabosy (een rechthoekig snaarinstrument) en desodina (de traditionele fluit) worden veel minder gebruikt.
Een voorstelling wordt door een enkele gezelschap gehouden of bestaat uit een wedstrijd tussen twee of meer gezelschappen, die soms van vroeg in de ochtend tot zonsondergang duren. Bij een wedstrijd verschijnt tijdens elke ronde elke groep om de beurt op het toneel en doet zijn best om de eerste ronde (deVakisehatra) te winnen. Hierna volgt de tweede ronde (deAdi-Kiha) en de slotronde (deVakodrazana). Elke ronde bestaat weer uit vijf onderdelen:
