Hemelum

Plaats inNederland
Situering
Provincie	Friesland
Gemeente	Súdwest-Fryslân
Coördinaten	52° 53′ NB, 05° 27′ OL
Algemeen
Oppervlakte	12,48[1] km²
- land	9,23[1] km²
- water	3,25[1] km²
Inwoners (2023-01-01)	580[1] (46 inw./km²)
Woning­voorraad	254 woningen[1]
Overig
Postcode	8584
Netnummer	0514
Woonplaats­code	1970
Belangrijke verkeersaders
Website	Officiële website
Foto's
Dorpsbeeld van 1965
Verzetsmonument
Portaal    Nederland Súdwest-Fryslân

Hemelum (Fries:Himmelum) is eendorp in de gemeenteSúdwest-Fryslân, in deNederlandse provincieFriesland. Hemelum ligt tussenKoudum enBakhuizen inGaasterland. Vanaf het meerMorra loopt eenopvaart naar het dorp.

In 2023 telde het dorp 580 inwoners. Onder het postcodegebied van Hemelum valt de buurtschapNijeburen. Tot degemeentelijke herindeling in1984 maakt Hemelum deel uit de gemeenteHemelumer Oldeferd. Daarna lag Hemelum tot 2011 in de voormalige gemeenteNijefurd, totdat deze opging in Súdwest-Fryslân.

De plaats is ontstaan op een pleistocenedekzandrug. De vroegste informatie over Hemelum is uit1180.^[bron?] Hemelum bezat eenstins, enkele states, en vanaf de dertiende eeuw hetSint-Nicolaasklooster; een vrouwenklooster van debenedictijner orde. Later waren er behalvenonnen ook monniken gevestigd, afkomstig van hetSint-Odulphusklooster inStavoren. Op de fundamenten van de oude kloosterkapel verrees in1668 de kerk van het dorp.

In het begin van de dertiende eeuw werd de plaats vermeld alsHemelem, in 1290 alsHemlem, in 1318 alsHemelen, in 1328 alsHemlum en in 1579 alsHemlom. De plaatsnaam duidt vermoedelijk op een woonplaats (heem/um) van of bewoond door de persoon Hemele.

De bedrijvigheid in Hemelum was oorspronkelijkagrarisch. In 1896^[2] werd door plaatselijke veehouders deCoöperatieve Stoomzuivelfabriek Hemelum opgericht. De fabriek was vanaf februari 1897 in bedrijf^[3] en was een belangrijke bron van werkgelegenheid voor het dorp. In 1970 moest de fabriek sluiten.^[4][3] Sinds 1974 is het pand in gebruik als watersportbedrijf, onder andere als zeilschool. Hemelum heeft een jachthaven aan de opvaart. In en rond het dorp vestigden zich meertoeristische bedrijven, waaronder een villapark.

De oudste kerk van het dorp is deNicolaaskerk. Dezezaalkerk uit 1668 is gebouwd op de fundamenten van de oude kloosterkapel. In 1816 is de kerk en in 1896 de kerktoren mettransept gewijzigd en vernieuwd. De kerk was oorspronkelijk gewijd aanNicolaas van Myra.

Daarnaast is in het dorp nog een kerkklooster gevestigd; officieel hetRussisch Orthodox Klooster genoemd. Het klooster is gevestigd in de voormalige gereformeerde kerk, die in 1889 werd gebouwd. Het klooster heeft de kerk sinds 1999 in gebruik.

• 
  Nicolaaskerk
• 
  Russisch Orthodox Klooster

Van 1855 tot 1984 stond deVogelhoek ten oosten van Hemelum deVogelhoeksmolen. Deze poldermolen werd in 1949 buiten gebruik genomen en werd in 1984 verplaatst naar hetZuiderzeemuseum inEnkhuizen.

Naast de WatersportverenigingDe Swaeikom en de zeilschoolDe Morra heeft het dorp een sloeproeiverenigingCeres, een biljartvereniging en een ijsclub.

Het dorp heeft een toneelverenigingNea Rest en een dorpskrant.

Het dorp heeft een basisschool,De Barte geheten.

• Jan Popkes van der Zee (1905), reclametekenaar en kunstschilder
• Liuwe Tamminga (1953-2021), organist en klavecinist
• Theunis Piersma (1958), bioloog, hoogleraar en onderzoeker

• Hans Oud (1919-1996), ingenieur, architect en publicist.
• Hans van den Doel (1937-2012), econoom en politicus

• Lijst van rijksmonumenten in Hemelum

• Dorpswebsite

Zie de categorieHemelum vanWikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

• Geografie van Súdwest-Fryslân
• Plaats in Friesland

• Wikipedia:Artikel mist referentie sinds december 2019
• Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen
• Wikipedia:Coördinaten op Wikidata